Monica Mure?an: Nën dritën e magjisë

Një  takim tjetër i nevojshëm për të integruar galerinë e portreteve të shkrimtarëve me rrënjë nga Kosova letrare dhe artistike gjen vend „nën dritën e magjisë” së ushtruar nga Skënder Sherifi. Vëllimi i tij antologjik „Në tavernën e zemrës sate” (Bukuresht, 2010) nuk bën tjetër veçse konfirmon dhe nxjerr edhe më shumë në evidencë materialin e pasur bio/bibliografik të seleksionuar për këtë autor, te i cili interferencat multikulturale funksionojnë në mënyrë tejet interesante, si në planin social/identitar, po edhe në atë artistik, duke determinuar lapsërimin e një portreti potencial të autorit, një portret afektiv të cilin ia realizon lexuesi për t’ia rrumbullakësuar impresionin personal të tij në lidhje me këtë. Ngase njëra nga temat më ngashnjyese të Skënder Sherifit është mu kjo portetistikë soditëse gjenerale e afiniteteve intelektuale me një totalitet artistësh të vlefshëm, shumica të mbetur në kujtesën afektive të humanitetit.

Impresioni predominant është se poeti nuk i dedikon poezitë, por më parë është i inspiruar nga emra të mëdhenj vedetash femërore, bukurishë apo famash epokash të ndryshme që ia okazionojnë (rastësojnë) këto kuazi/evokime apo dedikime të zbukuruara me mjeshtri artistike. Në këtë mënyrë vetë portretizuesi është i portretizuar, në rendin e tij, aq saqë  ai i ka përshkruar në fjalë  emocionet e përjetuara në ato momente ekstazi kur simboli apo muza inspiruese e kanë nxitur të eksperimentojë gjendje sublime.  Përfytyrimi poetik krijon më shumë se sa një portret të seks/simbolit apo artistit të nderuar, dhe kështusoj lexuesi zbulon sqena të vërteta të futura në vepër me detaje të imta, pikante dhe joshëse, admiruese dhe pasionale.  Këto manifestime dashurie e tejkalojnë kështusoj nivelin e dashurisë platonike dhe përfitojnë jetë përmes amprentës  personale të autorit. Mbeten, megjithatë, situata në një nivel estetik përmes pasurisë së imagjinatës së poetit, që e fisnikërojnë tabllotë e dukshme apo sqenat e përbashkëta, të përkushtimit apo nderimit, ngase i rikonverton në poezi onirike/ëndërimtare. Në këtë kontekst del në pah fusha e preferuar e autorit, fantastikja, si dhe fjalori i tij poetik që inkuadrohet në një zonë të fjalëve të specializuara duke transmetuar familje fjalësh, respektivisht magjinë, hyjnoren, kënaqësinë, guximin dhe deliriumin, sintagma që depërtojnë përmes sinonimisë në fushën semantike të artit letrar.

Në këtë kontekst vlen të kërkojmë ngjashmëri ndërmjet përfytyrimit publik të vedetës publike dhe asaj që e riportretizon autori, ngase kjo është e rikrijuar përmes interpretimit personal të tij, duke krijuar kështusoj një portret që i përket planit real, filmit, pjesës teatrale apo tabllo/ideve në të cilat del në pah vedetja. Merita e autorit ndërlidhet me projektin e imagjinatës së tij. Është një shëmbëlltyrë e asaj që ngjet edhe me piktorët surealistë, punimet e të cilëve (peisazhe apo portrete), janë gjithnjë e më shumë, së bashku me komentimet dhe interpretimet e botës reale të shëmbëlltyrës, madje dhe një reflektim në pasqyrë, apo një riprodhim identik. Autori thekson në një poezi se ka nevojë për brendinë, siç ka nevojë Pikasoja për Pikasonë („Çka duhet të shtoj?”). Për atë, nuk duhet të kërkojmë portrete konvencioanle, forma apo pronësi të shëmbëlltyrës, por gjendje revelacionesh dhe degdisjesh të ngadalshme, siç vepron autori, shëmbëlltyra reale, e jo korniza për të eksploruar vetëndezjen në hipostaza të reja të një lirie të pakufishme: lirinë për t’u konektuar në  bukurinë e magjsië. Në „Albanian Twist” Skënderi pohon: „Unë nuk di si të ulërij/ Për dashurinë time deri në Qiell/ Kur Arsyeja e ka humbur Arsyen”.

 Më duket se kjo ndikon që lexuesi të zbulojë dalngadalë se autori din ta portretizojë me mjeshtri muzën apo motivin/simbolin e portretizuar, proçede përmes të cilit portretizimi sugjeron mahnitjen, ngase fjala është për një portret afektiv dhe subjektiv, fakte relevante në kuadrin e poezive kushtuar Sharon Stones (Bing-Bangu i shpirtit tim), Jeanne Moreau (Një dritë magjike në zemrën e Diellit), Ava Gardner (E dashura e shtrirë në fushë orkideshë),  Greta Garbo (Prezenca dhe Mungesa ime/ Unë jam i dashuri yt që përmendet në Bibël), apo Sofia Loreni e përflakur dhe e qartë, që takohet me imagjinatën e poetit në botën stelare, duke konsumuar së bashku pasione të zjarrta që digjen „Në linjat e Duarve të mia”, kur ëndrrat tona fshihen „Si një Përrallë e vjetrër/ Ndërsa Valët e Detit/ I rruajnë Kujtimet tona”.  Janë vargje sugjestive që vetëm në poezi mund të shndërrohen në një përrallë dashurie të cilën vetëm valët e detit mund ta fshehin në gji. Këtu vërehet dinamika e foljes/verbit/aksionit, si dhe fakti se autori realizon një efekt të fuqishëm poetik përmes diferencës së mbrujtur me kuptime të ndryshme kategoriale, duke i prurë në kujtesën tonë valët e përbujshme të detit, duke e prurë para syrit tonë Afërditën e Ujërave (Catherine Deneuve), Marylin Monroe (Stuhinë e dashurisë), apo Elisabeth Taylorin dhe Brigite Bardonë, Besa Zhutën dhe artistë të panumërt, apo poetin Robert Desnos.

Për kuriozitet, nga një ushtrim i thjeshtë raportimi, e mora tekstin „Farurile/Les phares”, poezi në të cilën Charles Baudelaire,  poeti dandy, i ndodhur në udhëkryqin ndërmjet romantizmit, parnasizmit dhe simbolizmit, evokon Rubensin, Da Vinçin, Rembrandtin, Goyan apo Delacroixin: „Rubens, fleuve d’oubli, jardin de la paresse,/ Oreiller de chair fraîche ou l’on ne peut aimer,/ Mais ou la vie afflue et s’agite sans cesse,/ Comme l’air dans le ciel et la mer dans la mer”. Mirëkuptohet se korrespondencat me këta veteranë të artit letrar, janë një pikënisje edhe për Skënder Sherifin, shqiptari frankofon që trajton me mjeshtri artistike këtë gjini të poezisë, në mënyrën e tij personale, duke qenë një njohës i mirë i poezisë frenge, gjë që dëshmon se është një inovator i lindur për zbukurimin e botës me art, dhe se është një shprehje e epokës që i përket çdo artisti.

Duke u rikthyer te vëllimi i përkthyer nga Baki Ymeri dhe Ioana Trika, vërejmë se një pjesë e teksteve të Skënder Sherifit, përmes strukturës së tyre narative, si dhe përmes përmbajtjes dhe mesazhit, janë Ars Amandi të vërteta, ndërsa pjesa tjetër janë poezi tejet moderne dhe art poetik i mirëfilltë me një përmbajtje të rëndësishme. Ja një Ars poetica në „Testamentin e një poeti”: „Kam përfytyruar një gjuhë që ndikon ta zgjojë Zotin/ Një gjuhë prej Edeni dhe Mrekullishë të madhërishme në qiellin e dhjetë”. Në mënyrë indirekte, Skënder Sherifi vetëdefinohet si një „emigrant i dëshiruar”, edhepse traseja e tij ekzistenciale dhe artistike nuk e largon në asnjë mënyrë nga origjina e tij shqiptare (Shih poemin dadaist „Kushkush për një klown shqiptar që shkruan flamandisht”). Autoportreti i tij afektiv mund të jetë i integruar edhe përmes sintagmave poetike si „Kërkime lirike që e trazojnë shtratin dhe dheun e plleshëm”.

Kështupra, krahas temës kryesore të portretit të realizuar përmes proçedesë së këngëve hipnotike të dashurisë, faktikisht më shumë një autoportret që shfrytëzon mundësi stilistike tejet moderne, hasim në krijimtarinë e këtij autori edhe nëntemën e përfytyrimit erotik, poezinë e një ekzotizmi delikat, esenë poematike për art dhe krijim. Universi tematik raportohet ndërkaq në vetvete, thuajse nga një magnet i hatashëm që tërheq në vetvete çdo gjë: njerëz, art, dashuri, pasion. Nganjëherë kalofil, herë tjera estet, poeti nuk ka vetëm përjetimet e tij, por edhe kriteriumet e veta. Duhet përmendur në këtë kontekst se poeti nuk tërhiqet në vetveten e tij me qëllim që të të tërheqë si një magnet, por ai ka magnetizmin e tij që të tërheq. Ai nuk është një i vetmuar si tipologji, por një artist komunikativ që ia shpërndan lexuesit këto fanitje mahnitëse, duke e shndërruar lexuesin në vetë spektatorin e tij. Ai i hap këtij portën për të hyrë në poezi. Pason që së bashku me të, të shijojnë jetën dhe ekzaltimet e panumërta për përjetimin e mrekullive. „Përjetimi i mrekullive është i paçmueshëm”, thot poeti, dhe ka të drejtë.