Julia Gjika: Shpirti i poetit flet, unë e dëgjoj dhe e kuptoj ç'farë përcjell

 

       

 S’ka shume kohe qe poeti nga Gjakova me banim ne Poloni me dergoi  librin “Egzistence 3 “,  pergatitur nga poeti, piktori, juristi  Jan M. Stuchly. Ne kopertine eshte portreti  i poetit,  qe i ngjan shume nje  ikone te krishtere dhe menjehere te ngjall respekt dhe kersheri per te mesuar prej tij me shume.

         Libri hapet me biografine  shkruar nga  Maria z. Zobolewiczow- Wojtcak, Kristina Lugowska, Ks. Henryk Wycisk Proboszcz.z. Boleslawia, Georg  Milka.

Ne kete biografi meson se Jan Stuchly eshte perkthyes i njohur i letersise gjermane, ceke, sllovake dhe ruse, si dhe piktor i shquar, qe ka  mare  pjese ne shume ekspozita personale dhe kolektive ne Poloni dhe ne boten e jashtme.

        Jan M. Stuchly ka lindur  ne 21/ 5/ 44,  ne Chalupkach te Shlezise se Eperme te Polonise. Poet, perkthyes, piktor, eshte nje prej emrave te shquar te letersise bashkekohese polake. Ka kryer fakultetin Juridik ne Universistetin e Vrocllavit, ku sot punon si avokat i njohur  ne Raciborc te Polonise.

Eshte autor i dhjetra librave me poezi, ne mesin e te cilave shquhen vellimet me poezi : “Egzistence 1”, “ Egzistence 2”, “Egzistence 3”

       Ne te gjitha keto libra ka perfaqesuar edhe poezine shqipe me autore te ndryshem shqiptare nga Shqiperia, Kosova dhe Diaspora shqiptare kudo ne bote. Me tej kur cfleton librin, prej 236 faqesh te ndritshme, perballesh me punen e kujdeshme, pasionin e nje njeriu te perkushtuar ndaj artit.

Pejsazhet ne vaj,  grafike apo fotografi  ku prezantohet familja e tij , natyra, miqte, studioja e poetit, galeria e autorit zene disa faqe te librit. Me shume se dhjete autore shqiptare te perkthyer ne polonisht nga Perkthyesi i perkushtuar Mazllum Saneja zene pothuaj se shumicen e faqeve te librit.

      Qellimi i ketij shkrimi  nuk eshte  per te analizuar librin “Egzistence 3”. Qellimi im eshte per te dhene disa pershtypje  per poezine e tij,  perkthyer nga  polonishtja ne shqip nga perkthyesi tashme i njohur Mazllum Saneja. Jam e privilegjuar t’a bej kete dhe  gjej rastin te falenderoj  Jan . M. Stuchly,  qe ne mes te autoreve shqiptare  i beri vend dhe poezise sime ne librin e tij “ Egzistence 3”, po ashtu edhe perkthyesin nga polonishtja ne shqip,  poetin Mazllum Saneja.

     Duke lexuar  ciklin me poezite e fundit,  ne rreshtat  me cfaqej dhe shoqeronte  portreti i poetit nga kopertina e librit ‘Egzistence3’,  ikona e nje te krishteri te devotshem Them nje krishter I devotshem sepse Poezia e tij percillte mesazhe, dashurie, shprese, besimi. Mesazhe qe i kam lexuar ne   Bibel po i  gjeja ne vargjet e Jan. M. Stuchly. Mundohesha te hyja ne shpirtin e poetit dhe shihja si  ai  perzgjidhte, pikturonte me vargje gjith filozofi, poezine, te bukuren, ate qe na nevoitet.

    Ajo c’ka shihnin dhe lexonin syte e mij ishte e ndjere, e dashur, e dhimbsur, e bukur, e shqetesuar, fliste  dhe une e degjoja, e kuptoja c’fare percillte zeri i brendshem i tij.

Poeti Jan .M. Stuchly eshte original, me nje stilt e vecante, modern, melodioz, mendimi i tij filozofik,  vershon ne poezite e tij.

Po te lexosh poezine ;

 

 

me ngulm syhapur, hedh prape veshtrimin

ne erresiren e ardheshme

dhe pres agun ne te zbardhellyer

ne driten e zgjimit te ngadalshem te mengjesit

une ende jetoj…

 

poeti te fut ne perjetimin e atij momenti qe e ka mberthyer ate vete.

Fjala e sjelle shqip nga perkthyesi eshte fine.

 

 

Tek poezia :

 

 PA TITULL

 

Dhe une dhe Ti

qendrojme si ai Fanari i detit

I gatshem te permbushe rolin e drites

te azimutit

per lundertaret bredherites

ne “detin e jetes”

te perplasjeve

qe askush me nuk I prêt

se duke lundruar

ne “ lundrimin e jetes’

haruakan busullen

 

Poeti  me  keto vargje deklaron se eshte gati te ndihmoje per te shpetuar  ata  qe kane

humbur  busullen e drejtimit dhe ai eshte gati te behet  FANAR DRITE

ne poezine

 

Kur lexon poezine :

 

… te ndihmosh

edhe vetvehten

madje dhe dike tjeter

ta ndihmosh

sepse mundesh

sepse ashtu duhet

dhe prape,

prape.

 

ve re se poeti jeton  me problemet e kohes , ai gjithmone u del ne krah atyre qe nuk shikojne drite ne fund te tunelit dhe vargu i tij  keshillon duke perseritur te ndihmosh prape dhe prape, asnjehere te mos lodhesh duke ndihmuar.

 

Tek poezia   

 

Pergjigju ciltas

a thua mundesh

te thuash faleminderit

per diten qe agoi para teje

 

Mesazhi  qe percjellin   keto vargje eshte i forte, kuptim plote , mirenjohja eshte virtyt, fjala faleminderit qe shpesh njerezit e harojne t’a thone eshte fjale miresie, eshte domosdoshmeri, duhet falenderuar Krijuesi per diten, driten, ujin, ajrin, per jeten qe na fail, duhet falenderuar Krijuesi per catine qe kemi mbi koke.  Keto i percjell shpirti i poetit me fjale te thjeshta bindese.

 

Tek poezia  

 

 

Njeriu eshte i pafuqishem

por ne jeten e perditeshme

kryelarte e sqimtar

shtiret i forte si shkemb

c’fare duket e pabesueshme

 

Poezia  sjell   nje mesazh sa domethenes aq te vertet,  dhe nje pyetje  i bejme vehtes ne heshtje, vertet jemi te forte si shkemb, apo nje fuqi na mbush me frymen e shenjte per te perballuar te pamundurat?

 

Poeti  Stuchly perjeton jo vetem shqetesimet e popullit te tij polak , por edhe ato te popujve te tjere, Ne  poezine :

 

 

Te perzune me dhune

si qenin

nga shtepia jote

perse?

ti hesht

qan

e une te them

do te kthehesh ne shtepine tende

te stergjysherve te tu

ne Kosove

qe te rindertosh

shtepine e djegur

shtepine e vetmuar

vecse mos humb shpresen

e mira ngadhenjen

mbi te keqen

pastaj vjen me pas falja e pambarim.

 

ne cdo varg te kesaj poezie eshte besimi  qe ka poeti tek fitorja e se mires, ajo triumfon mbi te keqen dhe pastaj falja e pambarim eshte nje thirje  pa  sforcim e pa te thirura  per te rindertuar me guxim.

(O zbiorze poezji Jana Micha?a Stuchlego „Bywanie”)

Nie min??o wiele czasu odk?d poeta z Gjakowy mieszkaj?cy w Polsce dostarczy? mi ksi??k? „Egzystencja 3”, przygotowana przez poet?, malarza, prawnika Jana M. Stuchly’ego. Na ok?adce jest portret poety, który przypomina ikon? chrze?cija?sk? i jednocze?nie wzbudza w tobie szacunek i ciekawo?? aby dowiedzie? si? od niego jeszcze wi?cej.

Ksi??ka zaczyna si? biografi? napisan? przez Mari? z. Zobolewiczow – Wojtczak, Krystyn? Lugowsk?, Ks. Henryka Wycisk Proboszcza z Boles?awia, Georga Milka.

Z tej biografii dowiadujemy si?, ?e Jan Stuchly jest znanym t?umaczem literatury niemieckiej, czeskiej, s?owackiej i rosyjskiej, a tak?e wybitnym malarzem, który bra? udzia? w wielu wystawach w?asnych oraz zbiorowych w Polsce oraz na ?wiecie.

Jan M. Stuchly urodzi? si? 21/5/44, w Cha?upkach na ?l?sku Górnym w Polsce. Poeta, t?umacz, malarz, jest jednym z wybitnych nazwisk wspó?czesnej literatury polskiej. Stworzy? wydzia? prawa na Uniwersytecie Wroc?awskim, gdzie dzi? pracuje jako znany adwokat w Raciborzu, Polska.

Jest autorem dziesi?ciu ksi??ek z poezj?, w?ród których wyró?niaj? si? tomiki poezji: „Egzystencja 1”, „Egzystencja 2”, „Egzystencja 3”.

We wszystkich tych ksi??kach przedstawia tak?e poezj? alba?sk? ró?nych autorów alba?skich z Albanii, Kosowa oraz diaspory alba?skiej z ca?ego ?wiata. Nast?pnie gdy kartkujesz ksi??k?, przez 236 wspania?ych stron, spotykasz si? z dok?adn? prac?, pasj? cz?owieka, który po?wi?ci? si? sztuce.

Pejza?e olejne, grafiki lub fotografie, na których przedstawia swoj? rodzin?, przyrod?, przyjació?, gabinet poety, galeria autora zajmuj? kilka stron ksi??ki. Wi?cej ni? dziesi?ciu autorów alba?skich przet?umaczonych na polski przez Oddanego T?umacza Mazlluma Sanej? zajmuje prawie wi?ksz? cz??? ksi??ki.

Celem tego tekstu nie jest analiza ksi??ki „Egzystencja 3”. Celem moim jest przekazanie wra?e? o jego poezji, przet?umaczonej z polskiego na alba?ski przez wspó?czesnego znanego t?umacza Mazlluma Sanej?. Czuj? si? uprzywilejowana robi?c to i korzystaj?c z okazji dzi?kuj? Janowi M. Stuchly’emu, ?e po?ród autorów alba?skich znalaz?o si? miejsce na moj? poezj? w ksi??ce „Egzystencja 3”, a tak?e t?umaczenie z polskiego na alba?ski, poety Mazlluma Saneji.

Czytaj?c ostatni cykl poezji, w wierszach ukazuje si? i towarzyszy portret poety z ok?adki ksi??ki „Egzystencja 3”, ikona pewnego ?wi?tego chrze?cijanina. Mówi? pewnego ?wi?tego poniewa? jego Poezja niesie za sob? przes?anie, mi?o??, nadziej?, wiar?. Przes?anie, które czyta?am w Biblii znajdzie si? w wersach Jana M. Stuchly’ego. Umo?liwia wej?cie w ducha poety i zobaczenie jak on wybiera, maluje wersami filozofi?, poezj? pi?kn?, t? której nam potrzeba.

To co widzia?y i czyta?y moje oczy by?o zapomniane, ukochane, bolesne, pi?kne, niepokoj?ce, mówi?, a ja s?ucha?am, rozumia?am co przekazywa? jego wewn?trzny g?os. Poeta Jan M. Stuchly jest oryginalny, o niezwyk?ym stylu, nowoczesny, melodyjny, jego my?l filozoficzna wylewa si? z jego poezji.

Czytasz poezj?:

z uporem z otwartymi oczami, znów rzucasz spojrzenie

w ciemno?ci przysz?o?ci

i czekasz na ?wit w bieli

w ?wietle powolnego budzenia si? poranku

ja ci?gle jeszcze ?yj?

poeta wci?ga ci? w prze?ycie tego momentu, który sam go zaskoczy?.

S?owo zachowane z alba?skiego przez t?umacza jest ?wietne (akurat).

W poezji:

I ja i Ty

pozostajemy jak ta Latarnia morska

Gotowi by spe?nia? rol? ?wiat?a

azymutu

dla ?eglarzy tu?aczy

na „morzu ?ycia”

rozbitków

na których ju? nikt nie czeka

?e ?egluj?c

na „?yciowej ?egludze (wyprawie)”

zapomnieli kompas

Poeta w tych wersach deklaruje, ?e jest gotowy pomóc ratowa? tych, którzy zgubili kompas i kierunek oraz jest gotowy by sta? si? LATARNI? MORSK? poezji

Gdy czytasz poezj?:

… tobie pomo?esz

tak?e sobie

nawet komu? innemu

pomo?esz

poniewa? mo?esz

poniewa? tak musisz

i znowu,

znowu.

Zauwa?am, ?e poeta ?yje z problemami czasu, on zawsze podaje r?k? tym, którzy nie widz? ?wiat?a na ko?cu tunelu i wiersz jego doradza powtarzaj?c by pomaga? znowu i znowu, ani razu nie mo?esz si? zm?czy? pomagaj?c.

W poezji

Odpowiedz otwarcie

a powiedzie? mo?esz

powiedz dzi?kuj?

za dzie? który ?wita przed tob?

Przes?anie, które nios? za sob? te wersy jest silne, pe?ne zrozumienia, wdzi?czno?? jest cnot?, s?owo dzi?kuj?, które ludzie cz?sto zapominaj? powiedzie?, które jest s?owem uprzejmym, jest konieczno?ci?, musisz dzi?kowa? Stworzycielowi za dzie?, ?wiat?o, wod?, powietrze, za ?ycie, które nas pokonuje, musisz dzi?kowa? Stworzycielowi za dach nad g?ow?. To przekazuje duch poety s?owami prostymi, przekonywuj?cymi.

W poezji

Cz?owiek jest s?aby

ale w ?yciu codziennym

dumny i bystry

udaje silnego jak ska?a

co wydaje si? niewiarygodne

Poezja niesie przes?anie tak znacz?ce jak prawdziwe, i pytanie to zadajemy sobie w milczeniu, naprawd? jeste?my silni jak ska?a, albo czy wype?nia nas jaka? si?a z ?wi?tym oddechem (powiewem) ?eby stawi? czo?o niemo?liwemu?

Poeta Stuchly prze?ywa nie tylko niepokoje narodu polskiego, ale tak?e te innych narodów, w poezji:

Wygonili si??

jak psa

ze swojego domu

dlaczego?

ty milczysz

p?aczesz

powiem ci

wrócisz do swojego domu

do swoich pradziadów

w Kosowie

?e odbudujesz

spalony dom

dom jedyny

tylko nie tra? nadziei

dobro zwyci??y

nad z?em

potem przyjdzie pó?niej nieko?cz?ce si? przebaczanie