Speciale » Alia

Lutfi Alia: Tempulli Diana i Kandavias (II)

Ilirët kishin dhe nderonin perënditë e veta politeiste, që me pas u përzienë me hyjnitë helene dhe pas pushtimit romak, u zëvendësuan me hyjnitë e panteizmit romak, por helenët dhe romakët morën nga hyjnitë dhe nga politeizmi ilir. Ndër hyjnitë ilire rendisim Joni (Deae Yonio - hyu i detit)...

Lutfi Alia: Andronika Arianiti Komnena Kastrioti, jeta në oborret e Mbretërisë së Napolit dhe të Spanjës

Andronika Arianiti Komnena, e bija e princit Gjergj Arianiti dhe Maria Muzaka, u lind në vitin 1428. Në moshën 23 vjeçe u martua me Gjergj Kastriotin, Zoti i Albanisë (Dominus Albaniae). Dasma vazhdoi një javë. Martesa u celebrua më 21 prill 1451 me ritin ortodoks në kishën...

Lutfi Alia: Kandavia - Treva, malet, rruga dhe tempulli Diana

Në dorëshkrime, në kronika, në veprat historike, në vepra letrare, në hartat antike, në dokumenta kishtare, Kandavia rezulton emër treve - Candavia ; emër mali - Candavii Mons (Malet e Kandavias); emër tempulli - Diana Candaviense dhe emëri i rrugës së lashtë - Via Candaviense, që fillonte në Durrës...

Lutfi Alia: Gjergj Kastriotit Skënderbeu dhe Andronika Arianiti Kastrioti, në tre operat muzikale të shekullit XVIII

Jeta dhe veprat heroike të Gjergj Kastriotit Skenderbeu, janë prezantuar në mbi 2800 vepra të shkruara nga historianë, kronista, shkrimtar, poetë, nga Papë dhe klerikë, nga strategë ushtarakë dhe diplomatë, madje janë shkruar dhe librete, me të cilat janë kompozuar muzikat e tre operave. Në këtë arsenal krijimesh letrare dhe artistike...

Lutfi Alia: Eno Peçi, balerini dhe koreografi në Operan Shtetërore të Vjenës (III)

Eno Peçi, nga viti 2000 është balerin i parë i Operas Shtetërore të Vjenës, institucionit më prestigjioz në nivel botëror i dancës klasike, institucioni artistik me histori të shkëlqyer, i cili në vitin 2024 do të kremtoi 160 vjetorin e themelimit. Në këto 24 vite, balerini i talentuar Eno Peçi...

Lutfi Alia: Eno Peçi, balerini dhe koreografi në Operan Shtetërore të Vjenës (II)

Në vitin 1998, Eno Peçi u regjistrua në Shkollën e Baletit të Operas Shtetërore të Vienës (Ballet School of the Vienna State Opera), i pari student shqiptar që ka frekuentuar këtë shkollë prestigjioze me famë botërore. Në konviktin e shkollës u sistemua në një dhomë me Mihail Sosnovschi, një ndër shokët më miqësor...

Lutfi Alia: Eno Peçi, balerini dhe koreografi në Operan Shtetërore të Vjenës (I)

Koncerti i tradicional dhe madhështor në çdo fillimviti i Filarmonisë së Vienës, orkestër e Teatrit të Operas Shtetërore vieneze, i transmetuar nga kanalet televizive austriake ORF2 dhe Ö1, i ndjekur në mondovision nga 90 vende, më 1 janar 2024 përkoi me 151 vjetorin e koncertit të parë në Ekspozitën Universale të Vienës në vitin 1873...

Lutfi Alia: Xhubleta iliro-arbërore-shqiptare (2)

Nga viti 2016, xhubleta ka statusin: Kryevepra e trashëgimisë kulturore kombëtare. Xhubleta, veshje tipike dhe unikale e grave dhe e vajzave të malësisë të Shqipërisë së Veriut, është studiuar nga etnologë, albanologë, historianë, arkeologë, antropologë, sociologë vendas dhe të huaj, të cilët kanë shkruar...

Lutfi Alia: Xhubleta iliro-arbërore-shqiptare (I)

Veshjet tradicionale janë një ndër komponentet më të fuqishëm të traditës popullore shqiptare, shumica e tyre janë trashëgime të veshjeve të lashta ilire dhe të arbërve të mesjetës, të cilat gjatë zhvillimit historik kanë pësuar modifikime të diktuara nga progreset e shoqërisë shqiptare, por shprehje dhe e marrëdhënieve kulturore mes popujve...

Lutfi Alia: Françeskanët në Arbëri në shekullin XIII

Françeskanët e nisën ungjillizimin e Albanisë, që në vitet e para të themelimit të urdhërit Françeskan, madje me vetë Françeskun, i cili gjatë kthimit nga Siria, në vitin 1220 u ndal në Kuvendin e Shen Maria në Lezhë, ku vuri themelet e urdhërit të pagëzuar me emrin e tij. Gjatë vizitës në Lezhë ...

Lutfi Alia: Hakmarrja në kodin Barbariçino të Sardenjës dhe në kanunin e Lek Dukagjinit

Hakmarrja e trajtuar në Kodin Barbariçin në trevën Barbaxhia të Sardenjës, ka ngjashmëri impresionante me aktin e hakmarrjes - gjakmarrjes në Kanunin e Lek Dukagjinit dhe në 25 kanunet e trevave të tjera shqiptare. Për të kuptuar çfarë përfaqëson Kodi Barbariçin, duhet bërë një vështrim historik, për të njohur origjinën e tij...

Lutfi Alia: Irena Kastrioti Skenderbeu, Dukesha II e Shen Pietro në Gallatina dhe Princesha Bisinjano

Gjoni II Kastrioti 18 vjeçar, më 28 tetor 1472 u martua me Dukeshën Erina Brankovi? Paleologa (Irina), vajza 13 vjeçare e dhespotit Lazar Brankovi?i dhe Elena Paleologa. [Zacaria Barbaro, Corrispondenze, 1472 – 1480, p. 408]Nga kjo martesë lindën gjashtë fëmijë: Gjergji II (1476 – 1540), Kostandini (1447 – 1500), Federiku (1480 -1500)...

Lutfi Alia: Dinastia e Dukagjinëve (4)

Leka III Dukagjini u martua me Teodorën, motra e vogël e Gjon Muzakës të Beratit. Nga kjo martesë nuk patën fëmijë. Pasardhësit e familjes Dukagjini in Itali dhe ato që u vunë në shërbim te Perandorisë Osmane, janë fëmijët e adaptuar nga Leka III, ishin fëmijë jetima pas vdekjes të prindërve në luftimet kundër pushtuesve turqë...

Lutfi Alia: Dinastia e Dukagjinëve (3)

Aleksandër - Leka III Dukagjini u lind në vitin 1410 në Ulpiana, kryqendra e dytë e Principatës të Dukagjinëve. Shkollimin dhe formimin kulturor Leka III i mori në qendrat më të zhvilluara të kohës si Ulpiana, Shkodra, Raguza, Roma, Napoli, Venecia dhe Ankona, i bujtun në kushërinjtë e tij që kishin emigruar në vitet e para të...

Lutfi Alia: Dinastia e Dukagjinëve (2)

Në veprën Chronique gréco-romanes .... krahas botimit të kujtimeve të Gjon Muzakës të hartuara në formën testamenti për fëmijët e tij, Karl Hopf prezanton dhe gjeanologjinë e familjes Dukagjini, të cilën e fillon në vitin 1281, me Duka Tanush I Dukagjini (Duca Ginus Tanusius Albanenses), sundimtari i Lezhës...

Lutfi Alia: Dinastia e Dukagjinëve (1)

Në historinë e Arbërisë - Albanisë mesjetare, janë shquar shumë familje fisnike patronimike dhe prijësit e tyre kishin tituj perëndimor (princ, kont, duka, markez), si dhe tituj bizantinë (arhond, sevast, sevastonkrator, protosevast, panhypersevast). Arbëria-Albania porta lidhëse mes perëndimit e lindjes, historikisht është ndikuar nga kultura...

Lutfi Alia: Stema dhe flamuri i Gjergj Kastriotit në veprën e historianit Karlo Padilione - 1879 (2)

Karlo Padilione prezanton përgjithësime të literaturës italiane dedikuar stemave heraldike dhe flamurit të dinastisë Kastrioti. Është kapitull interesant, me të dhëna historike të sakta e të rëndësishme, por përmend dhe autorë me të dhëna jo të sakta, ose ka interpretime të gabuara, ndaj të cilave Padiglione nuk shprehet kundër...

Lutfi Alia: Stema dhe flamuri i Gjergj Kastriotit në veprën e historianit Karlo Padilione - 1879

Historiani Karlo Padilione (Padiglione), është autori i veprës “Di Giorgio Castriota Scanderbech e de suoi discendenti”, shtypur në Stabilimentin e Tipografisë Francesco Giannini, 1879 Napoli. Studimi fillon me letrën dërguar të Shkëlqyerit Zotit Don Antonio Kastrioti Skenderbeg, Markezi i Auletta dhe patric Venecian...

Lutfi Alia: Xhiovana Granai Kastrioti Karafa, 1522 – 1592 (II)

Shipione De Monti mblodhi sonetat e 181 poetëve italianë, dedikuar Xhiovana Granai Kastrioti Karafa dhe ia dorëzoi Sertorio Kuatromani, erudit dhe kritik letrar, të cilit i kërkoi t’i sistemoi për botim. Në vëllimin “Rime in lode...” me 215 faqe, janë prezantuar në italisht sonetat në Rime Toskane të 135 poetëve, poezi - dialog të Scipione De Monti me 53 poetë...

Lutfi Alia: Xhiovana Granai Kastrioti Karafa, 1522 – 1592 (I)

Pas emigrimit në Itali, shumë pjestarë të familjeve fisnike arbërore dhe përfaqësues nga masa e madhe e popullit, u shquan në jetën politike, ushtarake, fetare, shoqërore dhe kulturore, duke u bërë pjesë aktive, madje dhe protagonista në historinë e Italisë. Krahas pasardhësve të familjes të Gjergj Kastriotit, në Itali u shquan dhe përfaqësues të familjeve Granai, Muzaka, Zgura, Gropa, Spani, Dukagjini, Balsha, Renes, Mansi ...