Halit Bogaj: Çarls Bronson (1921-2003)

ÇARLS  BRONSON – IN  MEMORIAM/1921-2003/  

Nga Halit Bogaj

Disa kohë më parë,në moshën 81 vjeçare , vdiq aktori i madh amerikan Çarlls Bronson, i cili shënoi njërën ndër periudhat më të lavdishme të kinematografisë amerikane,duke krijuar një varg veprash fenomenale filmore. Ç. Bronson ishte me origjinë lituaneze dhe para se të bëhej aktor,kishte punuar punë të vështira ,duke qenë edhe minator, si njëri ndër dymbëdhjetë fëmijët e prindërve të varfër. Pra,edhe Çarlls  Bronson kaloi një jetë të mundimshme,ashtu si edhe disa yje të tjerë të   shoubiznesit amerikan.Emri i aktorit të shquar - Çarlls Bronson ishte Çarlls Buçinski i cili e ndryshoi mbiemrin e tij për t` u dukur më atraktiv,artistik dhe tërheqës ,siç kishin vepruar edhe shumë aktorë të njohur si:Xhon Uejn,Marllon Brando,Din Martin,Merilin Monro dhe të tjerë.Emri i tij i ndritur ishte sinonim i heroizmit filmor amerikan i cili la gjurmë të pashlyera në lëmin e artit të shtatë,të cilin e ngriti në shkallët më të larta të  zhvillimit të tij.Çarlls Bronson ishte gati fare i panjohur deri në vitin 196o kur e realizoi rolin e tij fenomenal në filmin antologjik të Xhon Starxhesit”Shtatë madhështorët”,në të cilin luan revolveristin mercenar/Bernardo O` Rajli/,i cili shkon bashkë me gjashtë të tjerë për ta mbrojtur një fshat të varfër dhe njerëzit e tij nga banditi i pashpirtë – Kalvero i cili ua merrte njerëzve të varfër të gjitha të lashtat dhe bukën e gojës.Me këtë film Bronson bëhet thuajse mitik,bashkë me yjet e tjerë:Jul Bryner,Stiv Mek Kuin,Xhejms Koburn,Horst Buhollc dhe Eli Voleç,të cilët arrijnë famë të përjetshme,  duke u angazhuar  më vonë edhe në role të tjera  të ndërlikuara,siç ishte rasti edhe me filmin tjetër të Xh. Starxhesit”Ikja e madhe” në të cilin Bronson luan një rol  interesant.Në filmin”Ikja e madhe”kemi edhe  tandemin tjetër:Stiv Mek Kuin dhe Xhejms Koburn të cilët interpretojnë dy të burgosur në kampin e pëqëndrimit gjerman dhe që realizojnëikjen më të madhe  që ka ndodhur ndonjëherë në ndonjë burg të tillë. Duke e parë forcën kolosale,sharmin e strehuar burrëror,heroizmin e shprehur brenda personalitetit të tij enigmatik dhe shpërthimin permanent të gjenialitetit të tij kreativ,regjisorë të mëdhenj vazhdonin ta angazhonin në filmat e tyre ,siç ishte rasti  edhe me Xh.Li Tompsonin dhe Menahem Golanin,në filmat e të cilëve luante më së tepërmi.Në filmin”Na ishte njëherë në Perëndimin e egër”/1968/,Bronson interpreton një hakmarrës enigmatik kundër revolveristit gjakftohtë dhe të pashpirtë i cili ia kishte vrarë të vëllain.Në këtë film Bronson njihej me nofkën”Harmonika”,por i cili fliste fare pak,duke qenë i përcaktuar vetëm në një drejtim dhe në një ideal të shenjtë për ta vrarë atë që ia kishte vrarë vëllain në mënyrën më të tmerrshme,të pamëshirshme dhe mizore.” Harmonika’thuajse kishte jetuar vetëm për atë qëllim përfundimtar,duke qenë i ushtruar në mënyrë të përsosur në shpejtësinë e qitjes me revole.Armiku i tij- Henri Fonda/Frenku/ fare nuk e kuptonte se kush ishte ai por në fund – duke dhënë shpirt – Bronson ia fut harmonikën në gojë,ashtu siç kishte vepruar edhe Franku kur ia kishte vrarë të vëllain në mënyrën më sadiste.Edhe filmi “Na ishte njëherë në 

Charles Bronson

Perëndimin e egër”ka mbetur ndër veprat më të fuqishme të aktorit Çarlls Bronson i cili më vonë do të luajë edhe në filmin luftarak antinazist të Robert Oldriçit’Dymbëdhjetë të dëmkosurit”,kushtuar shpartallimit të një Shtabi gjerman i cili nga ai vend merrte koordinatat për t`i bombarduar  qytetet europiane  gjatë luftës së Dytë botërore.Edhe ky film bëhet së  shpejti njëri ndër hitet më të mëdhenj në të cilin rolin kryesor e interpretonte Li Marvini  dhe disa yje të tjerë si:Donald Saterlend,Xhon Kasavets, Ernest Borxhnin, Robert Rajan , Teli Savallas dhe Xhim Braun.Edhe me këtë film Bronson na lente mbresa të shumta duke na  shërbyer si stimulim i ri për ta shikuar çdo film të tij të krijuar  me përkushtim të madh gjatë karierës artistike.Pas filmit”Na ishte njëherë në Perëndimin e egër” Bronson sikur ishte i lidhur me Europën për ta realizuar edhe filmin e tij të njohur”Lamtumirë miku  im ”,në të cilin shkëlqen bashkë me aktorin e madh francez – Alen Dellon,me të cilin realizon edhe filmin tjetër`Dielli i kuq’,ku luajnë edhe U. Andres dhe T. Mifune /Samuraji madhështor./Në SHBA  krijon edhe një film tjetër monumental’Toka e Çatos” në të cilin interpreton një indian të vetmuar që lufton me të bardhët për ta mbrojtur tokën e vetë legjitime të cilën  donin t` ia merrnin të tjerët,duke na i përkujtuar edhe filmat”Mohikani i  fundit” dhe”Apaçi i fundit”/të cilin e luante Bert Llankasteri i madh/.Bronson rritet vazhdimisht në një kult të vërtetë të kinematografisë shkëlqimtare amerikane,për t`i zgjedhur edhe rolet e tjera të rendësishme,siç ishin filmat:”Dëshira për vdekje”I,II,III,IV dhe V,në të cilët realizon në mënyrë mjeshtërore rolet e arkitektit Pol Kerzi i cili kishte qenë i detyruar që ta merrte vetë drejtësinë në duart e veta për t` i vrarë ata që ia kishin dhunuar dhe vrarë gruanë dhe për t` i shpëtuar edhe shumë të rrezikuar nëpër  rrugët e ndryshme të qyteteve amerikane. Pol Kerzi ishte bërë tmerri  dhe lemeria për çdo bandit amerikan, i cili në mënyrë të tërthortë e ndihmonte edhe policinë shtetërore, por e cila nuk donte ta pranonte si një “vigjilante”/hakmarrës privat/ i cili ia dëmtonte imazhin  asaj.Edhe Pol Kerzi legjendar, i aktorit Çarlls Bronson bëhet ndër figurat më të dashura dhe të popullarizuara njerëzore i cili shihet si një kalorës shpëtimtar modern që  u del në ndihmë atyre që kanë nevojë të madhe për mbrojtje nga forcat më të errëta të qyteteve të mëdha amerikane, ku lulëzonte kriminaliteti dhe vrasjet morbide.Emri i Pol Kerzit kishte arritur në çdo qytet të madh dhe ishte bërë sinonim shpëtimtar për të gjithë ata që  e prisnin me padurim ardhjen e tij ,për t` i nxjerrë nga tmerri dhe errësira në të cilën kishin rënë nga njerëzit e pashpirtë dhe të pandjenja njerëzore.Bronson ishte bërë njëri ndër idhujt më të adhuruar dhe të popullarizuar filmorë nga të cilët duhet përmendur edhe rolin tjetër  në filmin”Letrat e Vallaçit”në të cilin luan edhe kolosi tjetër francez- Lino Venturo,në rolin e  mafiozit- Don Vito Gjenoveze.Për fund duhet theksuar edhe faktin se jeta dhe veprimtaria e tij e ndritshme ishin ndër faqet më të lavdishme të artit të shtatë,duke na mbetur përherë në kujtesë si njëra ndër figurat më poliedrike – i cili na e la edhe një rol të një kapiteni të anijes,sipas veprës homonime”Ujku i detit” të shkrimtarit  Xhek London.