Editorial » Latifi
Blerim Latifi: Çfarë po ndodh sot? Huntington na e sugjeron një përgjigje
E marte, 11.06.2024, 07:00 PM
ÇFARË PO NDODH SOT?
HUNTINGTON
NA E SUGJERON NJË PËRGJIGJE
Nga
Prof. Blerim Latifi
Samuel
Huntington, mendimtari i famshëm i "Përplasjes së Civilizimeve", e ka
një libër tejet interesant mbi historinë e zgjerimit të demokracisë në dy
shekujt e fundit. Libri quhet "Vala e Tretë". Aty Huntington përdorë
një figurë hidrologjike për ta përshkru procesin historik të demokratizimit të
shoqërive. Sipas tij çdo valë e demokratizimit është pasuar nga një kundërvalë
e autoritarizmit.
Vala
e parë e demokratizimit, nga viti 1828 deri në vitin 1922, është pasuar nga një
kundërvalë, e filluar me fashizmin në Itali dhe lindjen e regjimeve tjera
autoritariste në Europë, ku përfshihen edhe nazizmi, stalinizmi e frankoizmi.
Kjo kundërvalë është shkaku kryesor i Luftës së Dytë Botërore.
Humbja
e fashizmit në këtë luftë do të rezultonte me një valë të dytë te demokratizimit,
midis viteve 1943-1962. Kjo valë, shkruan Huntington, ishte e shkurtër në kohë
dhe e kufizuar në hapësirë. Ajo u pasua nga kundërvala autoritariste, e cila
çoi në lindjen e regjimeve të reja autoritariste në Europë, Afrikë e Amerikë
Latine.
Rënia
e diktaturave në Portugali, Spanjë e Greqi, gjatë viteve '70, do të ndezte
shkëndinë e valës së tretë të demokratizimit. Kjo valë arriti kulmin e saj me
kolapsin total të komunizmit në Europë në fillim të viteve '90. Në atë kohë
entuziasmi ishte aq i madh, saqë kjo valë e tretë u përjetua si triumf
përfundimtar i demokracisë në botë. Por ky vlerësim doli të jetë i gabuar.
Ato
që po ndodhin sot në botë, sfida e hapur e fuqive të mëdha autoritariste ndaj
rendit liberal perëndimor, tkurrja e demokracisë në vende si Hungaria e Turqia,
fuqizimi politik në rritje i lëvizjeve e grupacioneve të së djathtës ekstreme
në Perëndim, në pikëpamjen e modelit të Huntington, paraqesin kundërvalën e
tretë autoritariste ndaj valës së tretë të demokratizimit, të filluar gjysmë shekulli
më parë.
Cili
do të jetë fati dhe pasojat e kësaj kundërvale?, A do të ketë një valë të
katërt të demokratizimit?
A
do të zgjedh njerëzimi luftën e vështirë për lirinë apo nënshtrimin e lehtë
ndaj diktaturave?
Këto
mbeten për t'u parë në vitet dhe dekadat që vijnë.
___________
Merreni
me mend pata durim me e lexu krejt tekstin fort të gjatë të deklaratës prej 49
pikash që dje u shpall në Beograd nga ai që atje po e quajnë "Kuvendi
panserb".
Kjo
deklaratë nuk e fsheh fare qëllimin e saj për të qenë programi i nacionalizmit
serb për shekullin 21.
Një
program i ri i shkruar me gjuhën e vjetër të nacionalizmit serb.
Një
program i cili shpërfaq gjendjen e një kombi që ecë përpara, ndërsa shikimin e
ka të ngulitur fort në të shkuarën. Aty, p.sh., gjendet mesjeta, shekulli 19,
shekulli 20, por jo shekulli në të cilin po jetojmë.
Një
program i një kombi që jeton në Europën e shekullit 21, por nuk ia zë goja të
flas për integrim në strukturat e saj politike dhe ushtarake.
Një
program i paralajmërimit të fqinjëve të Serbisë se ajo nuk e ka ndërmend të heq
dorë prej revanshizmit historik ndaj tyre.
Një
program i cili na tregon se krejt strategjia 25 vjeçare e Perëndimit për ta
zbutur Serbinë përmes ledhatimit e favorizimit të saj, ka rezultuar me një zero
të madhe.
Një
program që duhet lexuar detyrimisht nga vëllezërit tanë në Tiranë, të cilëve,
para pak kohe, u pat marrë koka erë derisa mundoheshin të na bindnin se Serbia
ka ndryshuar për të mirë dhe se ne kishim mbetuar ata që nuk po ndryshonim.
Një
program farsë, i cili nëse injorohet si ata të mëparshmit, premton të kthehet
në tragjedi.
___________
Lëvizjet
dhe organizatat gjykohen jo nga numri i të vrarëve në beteja, por nga shkalla e
arritjes së qëllimeve politike. Kjo vlen edhe për Lidhjen e Prizrenit (1878).
Ajo humbi shumicën e betejave ushtarake, sepse u gjet e vetme përballë të
gjithëve, por në rrafshin politik ia doli të krijonte çështjen kombëtare
shqiptare. Kjo do të thotë se shqiptarët tanimë ishin bërë pjesë e dinamikave
të ekuilibrit të fuqive të mëdha në Ballkan. Dhe këtë më së miri e dëshmon
ambasadori britanik në Stamboll, Lordi
George Goschen, i cili, në vitin 1880, i propozonte Londrës që si
kundërpeshë të ndikimit rus në Ballkan, që ushtrohej përmes shteteve të reja
sllave, të krijohej një Shqipëri e Madhe nga Mitrovica në Selanik. Ky është
njeriu i parë që e përmend këtë term.
Që
nga ajo kohë kanë kaluar 146 vite, bota dhe vetë Ballkani ka ndryshuar shumë,
por një konstantë ka mbetur e njëjtë: shqiptarët si i vetmi faktor i sigurtë
antirus në Ballkan.
___________
KUR VIJNË PËRVJETORËT E
ÇLIRIMIT
Mbi
varret e të rënve kryhen ritualet e nderimit.
Të
vegjëlit u gëzohen duartrokitjeve teksa recitojnë vargje për lirinë,
e
të rriturit vrapojnë të marrin merita e dekorata për të.
Politikanët
e tregojnë historinë sipas disponimit elektoral të ditës,
e
mbi varret pa shenja të të zhdukurve rritet bari i ri mbi barin e tharë të
pranverës së shkuar.
___________
25
vjet ma parë krejt bota demokratike ishte e bashkuar rreth dhe për Kosovën.
25
më pas as dy kryeministra shqiptarë nuk takohen dot, se për bashkim as që bëhet
fjalë.
Nëse
diçka ka forcën e ligjit suprem tek shqiptarët, ai është inati personal mes
tyre.
___________
Një
prej efekteve tejet të rëndësishme të cilat i ka prodhu Banjska, është rikthimi
në Kosovë me kapacitete të shtuara i shërbimeve të inteligjencës perëndimore.
Në mënyrë të veçantë i një shërbimi prej të cilit krejt bota e ka mësu këtë
zanat. Besoj e keni të qartê se pêr cilin është fjala. Këtij shërbimi UDBA i
trembet porsi dreqi temjanit.