Blerim Latifi: 'Copëra të hutuara'

Prof. Blerim Latifi:

Johann Gottfried Herder është një ndër filozofët më të njohur gjermanë të Shekullit 18. Në historinë intelektuale të Perëndimit emri i tij lidhet me konceptimin kulturalist të kombit (nacionalizmi kulturor), me teorinë e releativizmit kulturor dhe etik, me literaturën e romantizmit gjerman, themelimin e studimeve të kulturës popullore dhe rrymën e madhe filozofike të historicizmit.

Më duhej një referencë nga libri i tij më i njohur “Ide për filozofinë e historisë së njerëzimit” dhe falë mundësive të ofruara nga interneti, e gjeta shpejt.

Herder e kishte botuar këtë libër në vitin 1785, katër vite pasi Kanti kishte publikuar veprën e tij më të rëndësishme “Kritika e Mendjes së Pastër”. Marrëdhëniet midis dy mendimtarëve nuk kishin asnjëherë të mira dhe nga kjo më së shumti do të pësonte Herderi, ngase veprës së tij do t’i rezervohej një vend minor në kanunet e historisë së filozofisë.

Libri i tij “Ide për filozofinë e historisë së njerëzimit” është një tekst shumështresor. Përveç interpretimit metafizik dhe teleologjik të historisë, në të gjejmë edhe perspektivën antropologjike, pra përpjekjen për të na dhënë një histori kulturore të popujve.

Në librin 16, kapitulli 5, të veprës, në të cilin flitet për “Popujt e huaj në Europë”, Herder shkruan se nga kjo kategori duhet përjashtuar shqiptarët dhe vllehët, të cilët i quan mbetje të ilirëve, trakëve dhe maqedonasëve të lashtë. Dhe shton : “Ata nuk janë të huaj, por fise të lashta europiane. Dikur ishin kombe udhëheqëse; tani janë copëra të hutuara të gjuhëve dhe popujve të ndryshëm”.

Termi “copëra të hutuara” shpreh saktësisht gjendjen e shqiptarëve në Shekullin 18, një gjendje kjo në prag të tretjes kulturore në popujt të tjerë. Realisht është një lloj mrekullie se si shqiptarët gjatë shekullit pasues arritën që të ngriheshin nga kjo gjendje pothuajse e pashpresë dhe të formoheshin si komb modern. Dhe kjo ngritje ndodhi duke ndjekur pikërisht konceptin e Herderit për kombin dhe duke e përdorur tezën e tij për autoktoninë e tyre si një armë ideologjike në luftën kundër fqinjëve grabitçarë, serbëve, në njërën anë, që i shpallnin turq dhe grekëve, në anën tjetër, që i shpallnin grekë të pandërgjegjshëm.

Derisa pretendimi grek ka kohë që i takon historisë, pretendimi serb ende vazhdon të ushqehet, madje edhe përmes shumë budallëve shqipfolës. Sepse Serbia nuk po arrin dot të bindet se Kosovën e ka humbur përfundimisht në vitin 1999.

___________

Sekretari britanik i punëve të jashtme David Cameron u paska bërë thirrje amerikanëve që të vazhdojnë pa hezitim mbështetjen e Ukrainës në luftën e saj me Rusinë.

Ua paska kujtu edhe hezitimin që ShBA-të e kishin në fillimin e Luftës së Dytë Botërore për t'u bashku në luftë kundër fashizmit.

Kjo thotë shumë. E kaluara na tregon intuita e britanikëve për rrjedhën e historisë gjithmonë del e saktë.

Edhe sot, ata, më shumë se gjithë të tjerët, po këmbëngulin në përkrahjen ushtarake të Ukrainës, sepse e dijnë se nëse nuk ndalet tash Rusia e Putinit, nesër britanikëve do t'u duhet të zbarkojnë sërish në Normandi për ta çliruar Evropën prej fashizmit rus dhe fashizmave lokalë të ushqyer prej saj.

Deshëm ta pranojmë ose jo, historia përsëritet. Kush nuk do të marrë mësimet e duhura nga ky fakt, e pastë veten në qafë.

___________

Duke qenë njeri që, për arsye të profesionit, pjesën më të madhe të kohës e kaloj në botën e librave, gëzohem sa herë shoh lajme për promovime librash në Kosovë.

I lexoj me shumë kujdes këto lajme dhe nganjëherë më ngjallet shpresa se kultura e librit dhe botimi i librave nuk ka marrë fund në kohën tonë të pushtuar nga çmenduria e tik-tokut.

Por sa herë që shtrohet çështja e botimit të librit, automatikisht del në rend dite çështja e lexuesit.

Cili është lexuesi sot tek ne?

Pothuajse të gjithë treguesit flasin për reduktimin e tij në një pakicë të papërfillshme, e cila nuk i tejkalon kufijtë e rrethit të miqëve të autorit. Sigurisht kjo gjendje nuk kufizohet vetëm tek ne. Tendenca është pothuajse globale. Nisur nga kjo Peter Sloterdijk na e kujton poetin romantik gjerman të para dy shekujve Jean Paul, i cili i përkufizonte librat si "letra të trasha dërguar miqëve".

___________

Fjalimi i Vuçiqit, siç pritej: gënjeshtër e organizuar nga fillimi në fund. Fjalimi i Kurtit: bollshëm i argumentuar. Fjalimi i përfaqësueses së SHBA: në fillim i hidhur pak për Kosovën, i balancuar pastaj me kritikat e drejtpërdrejta për Serbinë dhe me një përparësi në fund për Kosovën me qëndrimin se Këshilli i Sigurimit nuk është vendi për të trajtuar problemet midis Kosovës e Serbisë. Fjalimi i Britanisë anim kah Kosova. I Francës i balancuar midis kritikës për Kosovën rreth vendimeve të fundit dhe ngrehjes së veshit Serbisë për Banjskën.

Leksioni themelor i aleatëve për Kurtin nga ky takim: mos vepro krye në veti pa u konsultuar me ne!