Resmi Osmani: Me sytë e fëmijës (5)

Resmi Osmani

ME SYTË E FËMIJËS

Pesë

Kishte hyrë qershori.

Me Fatimenë po ndodhte mrekullia, asaj po i jepeshin stolitë që një vashe di t’i japë vetëm rinia. Erdhi e iu derdh  një bukuri që të mbeteshin sytë : dielli i dha shkëlqim nga drita e tij, hëna arin e zbehtë të netëve të kthiellta, trëndafilat kuqëlimin e faqeve, lulkuqet të kuqtë e buzëve, dallandyshet me krahët qerpikët e syve, zambakët butësinë e cipës së fytyrës, drenushet bukurinë e syve dhe qafën e gjatë, pëllumbeshat ëmbëlsinë e shikimit, bilbilat melodinë dhe tingëllimin e zërit, selvia  teptisjen, hovjen dhe bukurinë e shtatit. Të mbeteshin sytë ta shihje!

Mirëse vjen bukuri, dhuratë e rinisë së vajzërisë!

Ndjeu ndën jelek t’i gufoheshin gjokset dhe e pushtoi një molisje  e brendshme, një si dalldi fluturake, nga diçka që s’ e kuptonte nga i vinte, por që e ndjente ama, se e bënte të ndihej ndryshe nga më parë. Ishte mahnitje,  një thirrje  e pa njohur, që ajo nuk e dinte për ku.

***

Kasollet e ardhësve nga Çamëria, ishin rrëzë kories me dushqe, shqope  dhe mare. Aty bënin dru për të gatuar dhe ngrohur. Jo larg, rrëzë një bokërrime shtufore, rridhte një burim i kthiellët dhe i ftohtë ku mbushnim ujë për të pirë e larë. Anash ishte rrafshulta e luginës midis dy kodrave me arat e mbjella dhe jo larg, në krah të majtë, varej dhe bënte përpara rruga këmbësore që zinte fill nga fshati dhe dilte në xhade. Në të dalë, pas çeltirës  ku ishin ngritur të dy kasollet, një pyll I vogël e I bukur, me drurë frashëri, të drejtë e të lartë. Ky ishte limeri ku fëmijët luanin e lodronin.

Fshati, me ca shtëpi të hapërdara, ishte disi larg, në kodër i zhytur mes ullinjve dhe pemëve.  Shkonin rrall në dyqanin e vetëm, për të blerë sapun, vajguri dhe kripë.

Djemve në moshë, që zbrisnin nga fshati, nuk u shpëtoi pa e parë vashën. Bukuria e saj u verboi sytë dhe u pikoi në zemër. “Pa shih,”- thanë ata - në ato kasolle fshihet e bukura e dheut!” Pa ndonjë shkak, gjasme  andej i çonte udha, nisën të vinë rrotull se mos e hasnin atë bukuri, ca e ca, më të guximshmit uleshin në hije te burimi që të flladiteshin dhe tymosnin cigare, në pritje se mbase ajo, zana e prrallave, shkonte për të mbushur shtamat me ujë, që t’a shihnin dhe t’i hidhnin ndonjë fjalë fluturake apo t’i bënin ndonjë isharet.

Vajza e kuptoi dhe u shmangej.

U pa në pasqyrë, gjatë dhe mendueshëm. Pyeti veten: për pak muaj, pas gjëmës,vdekjeve, arratisë, hidhërimit dhe lotëve, nga kishte buisur dhe ngjizur gjithë ajo bukuri? Sido që vetjake, kujt i duhej  në këtë kohë të mynxyrshme? Ajo, ende me gjykim miturak, nuk arrinte ta kuptonte se edhe jeta , si koha, ka stinët e saj, që vijnë pa i pritur dhe pa të pyetur, herë të qeta e herë me trazime  të stuhishme, që ta përudhin jetën në skaje të panjohura .

***

“ Isha duke luajtur  me djemtë e hallës që ishin pak më të mëdhenj se mua. Pashë që një i panjohur, hipur në gomar, hyri në oborr. Zbriti ngadal duke u mbajtur në kaptellin e samarit dhe e lidhi kapistrën e kafshës në një hu të gardhit. Te ne rrall vinte njeri i panjohur. Iu afrova. Mu duk burrë i vjetër e i rrëgjuar. Në këmbë opinga me lëkurë lope dhe çorape leshi,veshur me shallvare shajaku, belin ngjeshur me brez, xhamadan shajaku me ca xhepa të mëdhenj, këmishë të linjtë mëngëgjerë. Mbi krye takie myzeqare me anët e zgjyrosura. Në pamjen e tij më ranë në sy vetullat e kërleshura që i mbulonin sytë. I pa rruar dhe ndën hundën si sqep rose, shtëllunga e mustaqeve që po t’i qethje bënin një bashkë lesh! Në qafë një peshqir i moropshasur që e hoqi dhe fshiu djersën. Pa na kushtuar vëmëndje ne të vegjëlve, bëri përpara dhe thirri me sa zë kishte: ”A prêt miq o i zoti i shtëpisë!”Nga Brenda doli xhaxha Shefkiu dhe dëgjova që i tha: “Bujrum, shtëpia është e zotit dhe e mikut”. E ftoi të hynin Brenda, por i ardhuri i  tha më mirë të rrinin përjashta në freskun e hijes . Nga Brenda Xhevria pruri një rrogoz dhe ata u dystuan në të. Ne u larguam për të luajtur dhe i lam vetëm.

***

Shefkiu nuk po i jepte dum pse kishte çatisur miku i paftuar.

Shkëmbyen kutitë e duhanit. Miku e drodhi cigarin me merak, nxori nga xhepi i xhamadanit një qeskë ku mbante urorin, strallin dhe eshkën. I dha zjarr dhe e ndezi, ja ofroi dhe Shefkiut.

-Më pëlqen amza e eshkës,  më duket se ma bën duhanin më të dashur.

Shefkiu e thithi tymin fort, por e zuri kolla.

- Duhani im është ca i sertë, duhan për burra,  nuk e di si e do ti.

Tymosën në heshtje

-Bashkë nuk e ka sjellë hera të njihemi. Më quajnë Shahin Kurti, në katund më thonë edhe Shahin Aga, por thonë që agallarë nuk do të ketë  më! Jam kryeplak i këtij fshati. Më ra udha këtejza dhe thashë, pa të kthehem një herë e të shoh sesi rrojnë këta muhaxhirët që paskëshin ardhur dhe  ngulur në katundin tonë që vitin e shkuar. Si i kanë hallet, si i kanë robtë e shtëpisë.Në u duhet gjë , se helbete, njerëz të gjallë jemi.

Shefkiu buzëqeshi me qesëndi: ”Pa shih, agai i fshatit! Me opinga lëkurë lope me rretra pleksur e lidhur në zogun e këmbës, aga me gomar me samar mbushur me kashtë, pa vënë brisk në faqe qyshkur e me takie të zhulosur që kutërbon  era djersë si cjap përçor. Deli aga! Po përse të ketë ardhur vallë?

-Ditën e pazarit, në Rrogozhinë, ma solli hera të piqem me ca burra nga dora juaj.Ishin nga Spatari i Filatit, nga dera e fisme e Kushatëve. Më kallzuan lemerinë që kishin hequr. Kishin burra të familjes të vrarë nga   Zervistët. Po nga shtëpia jote, ke të vrarë e të vdekur?

-Të vdekur po, të vrarë jo, arritëm e ikëm në kohë. Para tre muajve më kanë vrarë kunatin, vëllanë e sime shoqe. Familja e tij është këtu, me mua.

- Ke lënë shumë mall e gjë prapa?

- Po.Shtëpinë e re me dy kate, që i kanë vënë zjarrin, e gjithë tjetër sa kisha. Nuk isha aga si zotria jote, po rroja me mallin e gjënë time: tokat e bukës, kullotat, stanin me  gjënë e gjallë,  ullishten dhe vreshtin.

-Im atë, rahmet pastë e iu prehtë shpirti në xhenet, na la nikoqirë. Po edhe vetë e shtova kamjen : me ara, ullishte, korije me pyll, tufa me buallica në kënetë dhe kuaj hergjele në pyllin e pishave në bregdet, koçekët dhe grazhdaret plot me bereqet. Zot shyqyr. Në luftë su përzjeva, as andej as këtej, pashë punën time. Si i keni dhënë karar, do hidhni themele në këtë fshatin tonë?

- Me të parë e me të bërë ,Shahin aga.

- Këtu ku jeni është tokë belik.Po qëndruat, të jap me të dhjetë nja dy ara me dhe të lyrshëm e nën ujë që e bëjnë misrin me dy kallinj dhe një pëndë qe me hakë, sa të zini veten.Ore, po me se kollandriseni, me se i mblidhni vaktet?

- Qofsh i nderuar dhe zoti t’i shtoftë, bëjmë si mundemi, por si shtrijmë dorë njeriu.  Kemi shpresë të kthehemi prapë në vatan tënë.

Fatimeja u pruri tabakanë me filxhanët e kafesë.

Shahinit i mbetën sytë te vajza, aq sa ajo u ndje në zor. La filxhanët dhe u largua.

- Mashalla! E jotja është keçja?

- Jo. Mbesa e sime shoqe nga i vëllai. Është jetime.

Miku gjerbi kafen, drejtoi trupin, e pa Shefkiun drejt e në sy.

-Ti nxjerim kokën llafit se boll i rashë vërdallë. E di pse kam ardhur? As ta merr mëndja: të kërkoj dorën e mbesës për djalin. Im bir,sapo ka hyrë në të njëzetat. E ka parë keçen këtu rrotull dhe i ka rënë në kokë e si shqitet nga fiqiri. Sefte ma tha me gjyç, se djemtë deh, i martojnë prindërit e nuk e gjejnë nusen vetë.E po thashë, i riu si veriu, mbase heq dorë. Po do martuar, të marton babai,- I thashë- me vajzë nga shtëpi dhe sërë e mirë, ta bëjmë mikun si veten. Po ai më përgjërohet: dëgjo Lala, o e marr atë çamen o rashë e vdiqa! Psherëtin, i është arratisur gjumi, i ka ikur oreksi, është hequr e dobësuar.Pa le, më është vënë havale e më bluan dhe e ëma. Këtej nga anët tona thonë që sevdaja është më e rëndë se belaja. Më dhimbset djali.Prind qofsh e prind mos qofsh! E, si thua?

Shefkiut i erdhi allahten kërkesa dhe e mbodhisi pak përgjigjen.

-Qofsh i nderuar Shahin aga, që na sajdis e begenis, po ne s’kemi vajzë për martesë. Është akoma kërthie, dhe siç të thashë, kemi shpresë të kthehemi në vatrat tona. Nuk është koha të bëjmë krushqi, sa kohë ne jemi havadan e në mes të katër rrugëve, si gur’ i rrokullisur që s’ka zënë vend, pa na u mbyllur plagët, pa  ditur ku kemi kokën dhe nga na hedh era.

-Ç’thua zotrote, keçja ka vërsën të martohet. Ime shoqe në moshë të saj kishte një lurek në djepe dhe një tjetër në bark. Ne jemi shtëpi e madhe, e kamur dhe fis i madh. Nuk do zërë punë me dorë, do t’i bëjnë hysmet kopilet, do t’a mbajmë si zonjë të madhe në pëllëmbë të dorës, Tekefundit, do t’u blej një shtëpi në kasaba,se ma nxë xhepi, të rrojnë mes të mirave. Nuk duam as pajë as stoli, do ta marrim me rrobat e trupit, e do ta mbulojmë me mëndafsh dhe inxhi.

- I besoj gjithë sa thua, po gjë që s’bëhet.

- Mos pandeh që im bir është ndonjë humbameno apo i lajthitur. Është deli djalë, më i miri i të vëllezërve: i pshëm e bojalli, si petrit ,që të merr gjak në vetull. Çupat e fshatit e shohin në dritë të syrit, kush e kush ta marrë për vete. Po ç’ti bësh, i kanë mbetur sytë te jot mbesë. Punët e zemrës janë të thella, or mik, aq sa ne s’i shkoqitim dot.

-Si i thonë llafit, bëmë baba të të ngjaj.-E thumboi Shefkiu- “Merret vesh se ç’djalë është po i ngjan babait!”- Të të rrojë e ta kesh me ymër e me nafak.

Shahini priste. Ai nuk ishte mësuar që në fshat të tij dhe ata rrotull, t’ia kthenin apo mos ia dëgjonin fjalën, ca më shumë, këta jabanxhinjtë hallexhinj nga Çamëria.

-Në kini perëndi, na lini në hallin që na ka gjetur, Shahin aga. Kërkoje gjetk shortin për tët bir, në dyer të para, ashtu si jeni vetë, se ne s’jemi tësërës suaj.Këtë fjalë ke nga mua, si të parë si të fundit

Shahin agai i dha teftik trupit, gufoi parzmin , pamja iu ashpërsua dhe mustaqet iu kreshpëruan. E pa ngultas në sy Shefkiun dhe i tha me hakërrim:

-Ta lidhim me të mirë e me hir këtë krushqi e miqësi. Djali është i pa duruar, pret që të kthehem me hair haber, në mos ndryshe,  më ka thënë që bashkë me shoqërinë do  vijë ta rrëmbejë perrinë. Dhe ta besosh që e bën. Kjo s’është mirë as për ju e as për ne, që të ngatërrohemi me hyqymetin. Ja kështu! Sido qoftë, mendoje, pleqëroje edhe me të  tutë. Pyeteni edhe keçen, beqim ajo bën karar.Në dashçi që nesër e sjell djalin, tu njohë e ta njihni. Ne presim.

- Mos prit tjetër fjalë. Sa për atë trimërinë e tët biri, thuaji se po e do jetën dhe të ritë, të mos guxojë e bëjë atë hyner, e t’i afrohet banesave tona, se lahet me gjak dhe e paguan me jetë. Për nder e faqe të bardhë e kam ruajtur një gjerdan me fishekë. Ne s’jemi nga ata që e hanë turpin me bukë.Për atë nder e për këtë besë, lam vatanet tona. Ta them ty, t’ia thuash dhe tët biri, sojit dhe sorollopit.

Shahinit i ranë pëndët. “E bënte vërtet çami atë që tha? Edhe mbase, I prishuri nga vëndi I tij, se ka për gjë të të prishë edhe ty”

- Mbaje mënd këtë që të them Shefki Çami, i ke rënë të mirës me shkelm, po do të jetë vonë e nuk do bëjë lazëm kur të bëhesh pishman. Si I thonë këtej nga nahija jonë: kur vinë mëntë si hanë as qëntë!

Zgjidhi gomarin, duke turfulluar, hipi mbi të dhe i nguli fort thembrat në brinjë si të donte ti nxirte inatin dhe mori udhën zdrënkthi për në fshat.

***

Pashë që xhaxha Shefkiu, mblodhi në kasollen e të nipit gjithë të rriturit, thirri edhe Fatimenë. U vonuan, por ne s’morëm vesh gjë as pse u mblodhën as çfarë thanë. Më pas, shihja që Fatimeja ishte e mërzitur,  tërhiqej mënjanë dhe qante në heshtje. I afrohesha, e pyesja pse qante, se mos ishte e sëmurë,apo ndokush e kishte mërzitur, të ma thoshte mua. Më ledhatonte flokët, më puthte po përgjigje nuk më jepte. Atëhere filloja të qaja dhe unë. Ajo pushonte, fshinte lotët e saj dhe të mitë, më thoshte “Xhan i motrës, nuk kam gjë, ashtu më kujtohen ca halle që kemi hequr e po heqim.”

Po atë mbrëmje, pashë që xhaxha Shefkiu nxori nga sënduku një sargji, e çpështolli dhe nxorri sish një pushkë të shkurtër.E pastroi dhe e vajosi, pastaj i futi një ballë me fishekë.Tërhoqi shulin dhe ia vuri fishekun në gojë. U lemerisa, i kasha tmerr armët që nga ajo dita e filatit. Ajo pushka që u var në gozhdë ndillte ndonjë kob, që mund të ndodhte atë natë apo netët e tjera.Por nuk ndodhi gjë. Ditën, vinin rrotull ca djem nga fshati, por siç vinin ashtu iknin.

Tymi i doli pas dy javësh. Nga Vlora erdhën dy djemtë e tezes së babait. Ata ishin pesë vëllezër, katër të pa martuar. U kishte dërguar lajm Teteja, që të mbyllej sherri, të vinin e ta merrnin fatimenë.Ashtu e bënë. Do të martohej me djalin që kishte radhën.

U përqafuam dhe u ndam me lot. Për mua ajo ishte motër, nënë dhe shoqe. Familja jonë po firohej. Oh sa shumë do të më mungonte. Iku vetëm me një boçallëk dhe me kokën prapa.

Dëgjova Xhevrien që tha me vete, si ti fliste qiellit:”E mjera vajzë, edhe bukuria edhe shëmtia e kanë çmimin dhe sherrin e tyre- dhe më pas”O halle mos u sosçi, u bëfshi sa mos u njohçi!-Dhe- Si duron moj zëmër e s’pëllcet!”

Tiranë, mars 2022.