Ziko Ll. Kapurani: Vargje shuplake

 

 

Vargun modern poetesha fierake Brunilda Boçova, e ka pagëzuar vetë me lëngun jetësor të ullirit, i cili prej kohësh i qarkullon nëpër trup. Për këtë poezi kanë dalë shumë kumbarë të fjalës së bukur: dikush e ka quajtur "Safo", një tjetër "Amazona myzeqare", një tjetër "Metafora brune." Shumë bukur. Unë shtoj se poezia e Brunildës vesh muzgjet me bardhësinë e fustanit nusëror të muzës së saj dhe aget me rrezet e dhimbjes të një ylli që i digjet vazhdimisht në brendësi. 

Vargu i Brunildës përpëlitet në hi për të rindezur atje zjarrin e ri të jetës, endet nëpër damarët e një dege të tharë për t'i lëngëzuar sythet me dashurinë e saj. Sikush, duke ecur nëpër shtigjet e librit "Psherëtima të gjunjëzuara," do të shohë si varet mjegulla në sytë e poetes. Si nga sytë e një qielli vjeshtor. Dhe është aq e re, më e re se një Maj, aq e re sa yjet nxitojnë të ulen mbi petalet e saj. Yjet ajo i mbledh në vargje si zogjtë në prehrin e natës. Në ata sy ngrihen dallgë të trazuara, lëvizin të rrëmbyera rrëke dimërore, fërfëritje prilli. Mandej, gjithçka qetësohet në një pellg mendimesh, në lëmin e një ore ku lëvizin dy sytë e kaltër të një maceje. Po psherëtimat ku gjunjëzohen? Vargjet ku? Ata gjunjëzohen nëpër transparencat e metaforave të çiltra të lotit. Se heshtja nëpër lëvizjet e vargjeve është shuplakë, se heshtja kurrë nuk është paqe, se heshtja është pusi e misterëshme. Se në shpatullat e heshtjes fërkohet drita dhe thërmohet si një yll shterp, humbet. 

Mendimet e poetes Brunilda Boçova janë të prera shkurt. Të qepura bukur. Pa rruaza të besdisëshme. Pa fruda midis. Në ecjen e tyre çfaqet ylberi. Nuk mungon asnjë ngjyrë. Janë moderne. Si një minifund në trupin e një modeleje. Janë vetë vajza që i hedh buzëqeshje të çveshur kalimtarit të humbur. Dhe kjo për të dalë në pah bukuria femërore e mendimeve të saj, ajo forcë tërhese e gravitetit femëror, rreth së cilës vërtiten planetet mashkullore. Duke iu referuar poezive të saj, një citim do ishte më bindës:

Jam dhe s'jam në fletë libri të zhubrosura,

Si një rrotë qerreje e shukur në gropa gurësh,

Jam dhe s'jam një hije dimri, orëve të mbasdites,

Shkëmb që coptohet, syve që endin vargje....

Jam dhe s'jam..., të jem dhe të mos jem,

një stuhi bore mali.

Nuk është aq e thjeshtë të kuptosh këtë fantazi poetike. Poetja nuk është atje ku ndodhet. Diku gjetkë ajo rend me kalin e muzës. Shtoj se arti nuk është një fotokopje e jetës. Ai është një jetë e çuditëshme, sa e afërt, aq dhe e largët nga e përditëshmja, e ndërtuar sipas dëshirës kokëkrrisur të krijuesit. Për këtë, nga mediokrët e bejteve, akuzohen poetët modernë. Po asgjë nuk kthehet pas. Si lumi. Si jeta. Duke ngarë rrugët e këtyre vargjeve, paçka se janë me shënja të ndërlikuara të qarkullimit shpirtëror, ato bëhen të afërta për lexuesin e kujdesëshëm, janë të kapëshme, të ndjeshme si rrezet mbrëmjësore të një çapkëneje. Si të kësaj natyre, vargjet nuk janë blindime të frikëshme. Nuk kemi abstraksione boshe. Dhe kjo se vargjet, edhe pse shpesh lindin nga puthje të nxira ku tymi hapet faqeve e nxin me blozë, ata janë të bindshëm, të dashur, të thonë shqetësimin e tyre. Ndodh kjo se ata janë shkëputur nga portreti i shkelur i një vajze, nga nuri i gjetheve të rrëzuara nga ngrica. 

Nëpër vargje endet një trishtim, i cili ndërthurret me një shtrim ekuacional të fenomeve dhe leximi vjen disi i lodhshëm për lexuesin. Mandej, ajo vetëquhet një hije që qan dallgët. Këtu dua të bëj një sqarim të vogël. Asnjëherë e thjeshta nuk është më bukur se e vështira. Krahëso ndjenjën e burrit, që mund t'i sjellë një grua e vështirë dhe një grua e lehtë. Krahëso kënaqësinë që të sjell një punë e vështirë me atë të lehtën. Kur zgjidh të vështirën, njeriu ndjen forcën e tij. E pra, vargu i Brunildës është i vështirë dhe kënaqësia e kuptimit të tij e lartë. Ajo është poete e një kalibri të respektueshëm, një përfaqësuese poetësh që kanë forcën e tërheqies të një shekulli. Eshtë tepër mbresëlënëse, për më tej, tepër e veçantë mënyra si kjo krjuese kap natyrën për ta marrë në vithe të Pegasit të saj. Nuk gjen poezi ku nuk merr frymë natyra. Ajo përkund Diellin nëpër vargje si ta ketë foshnjën e saj, ia merr rrezet për klithmë të vogëlushit. A nuk kanë të njëjtën dritë Dielli dhe foshnja? Mbrëmjen e ngjyen në blunë e detit, ndërsa hënën që endet nga qielli- mbi çatinë e qepallave, e rrëmben një çast dhe e fut në varg si në një det, e fundos në forcën e blu-së. Pastaj e var stoli në qafën e vetmisë së poetes. Pa u munduar shumë të zgjedh, shkruaj një çast të mjegullt, që jeta ia dikton pa menduar lëndimin: 

Jam vetëm..., eci mes shiut të vrarë,

Në gjurmë hapash lëngon pellgut vetmia.

Jam diku, rënë në çark të mjegullës plakë,

Vërtitur hije kaltërsie, rreth penës së shiut.

Muza e saj e mbjell mallin si fidan. Pasi e ka rritur në fidanishten e shpirtit, e mbjell në bardhësinë e letrës. Kujdeset për 'ta me merakun e një vajze për fytyrën e saj në takim me të dashurin. Më shumë se për flokët, më shumë se për buzët, më shumë se për qerpikët, kujdeset për fidanët e mallit. Dhe ata rriten e hapen pyje. Duket se dhe trupi,ekzistenca e Brunildës, është pak nga natyra, të cilën e njeh aq mirë, e dashuron, dashurohet. Mendime të fuqishme zbardhin zymtësinë e jetës, të cilën kërkon t'i japë fytyrë njerëzore. 

Freskia luan gjetheve të brishta,

vesën shkund përtokë,

si "mëkataren" e këtij mëngjezi.

Nga shpupurisja e rrezeve,

humbasin bisqe mendimi.

....dhe dita nis ndryshe,

nis e kthyer në këllëf vajtimi!

Poezitë pasojnë njëra tjetrën si fëshfërimat e gjetheve. Qëndisin e qëndisin hoje fjalësh me majën e penës. Më shumë me të blertën e shpirtit. Ato nuk janë copra resh të këputura që fshihen pas gjelbërimeve të ndukura. Ndoshta dhe të tilla. Por më shumë janë era që fut gishtat nëpër flokët e dashurisë, janë pupulitje puthjesh të çiltra në qoshen e fshehtë të një muzgu. Mandej lirika e Brunildës merr pamjen e një marsi të ftohtë, të ngulur thikë në eshtër, në lotët e nënave, motrave. Eh, ky marsi '97! Plagë që nuk mund të zerë kore. Përmbi dallgë përjetësisht do të bredhin buqetat e vargjeve, në kërkim të shpirtrave të mbytur. Dhe duke tymosur cigaren e dytë, poetesha harron vuajtjet e së parës. Thua të jetë kështu? Eshtë një truk poetik. Ajo vuan për të gjitha ditët e saj të shkuara. Veç dua t'i lutem Brunildës: le ta shikojë jetën jo vetëm në të errtat me të cilat veshin dorën sipër, por edhe ato çapkënlleqet e çastit që qeshin, gudulisin, lozin pa e çarë kokën, ikin, kthehen. Ajo është një princeshë e poezisë. I lutem të dalë nga një dimër i impunuar. T'i japë një shkelmë të mirë dhe të hapë perdet. Jeta i ka të gjitha ngjyrat. Shumë do më pëlqente një Brunilda më e çelur në vargje. Se dashur pa dashur, ajo të rrëmben në botën e saj poetike dhe të trishton me të trishtat e saj, të shprehura me një forcë të njohur rrallë.