Përparim Hysi: Nga një kafe "shqeto"

Nga një kafe "shqeto"

Kujtimit të Profesor QEMAL HAXHIHASANIT

(tregim)

Nga Përparim Hysi

Si i moshuar dhe, veç të tjerash, si një"kafexhi i thekur", kam disa histori me kafen dhe se si vlerësohet një kafe në momente të ndryshme. Kur them që unë jam"kafexhi i thekur", nuk jam larg realitetit.Përkundrazi:për moshën që kam(jam 81-vjeç) dhe kafe për çdo ditë kam që nga mosha 20-vjeçare, atëherë thonjëzat janë vetëm simbolike. Ka që kafen e pinë veç për forcë zakoni dhe aq.  Kafexhinjtë që ia dinë vlerën kafes,  janë paksa qibar në raport me të tjerët që e pinë dhe nuk ia dinë vlerën.

Nëse në këtë histori me kafe, vetëm njërën histori e kam të vjetër dhe ka lidhje me një sulltan turk. Ma ka treguar një plak i moçëm, kur unë isha i ri.

*      *    *

Sulltani kish ftuar në sarajin e tij, qeveritarët me vet Vezirin në krye. I priti dhe shërbyesët u shërbyen për secilin. I rrokën filxhanët me radhë dhe një nga një, të përkulur, uruan Sulltanin. Pasi pinë kafetë,  Sulltani porositi  t'u shërbenin tepsitë me bakllava.  Të ftuarit me Vezirin në krye u lëshuan si të uritur mbi bakllavan. Sulltani i pa, kur u lëshuan si lukuni mb tepsitë dhe vështronte i trishtuar. Kur  të ftuarit ikën, Sulltani i tha një eunuku të tij:- A njeh ndonjë njeri që di të pijë kafe?

-Njoh, - tha eunuku.Është një druvar që shet dru.

-Do vesh ta lajmërosh:- Nesër të pret Sulltani!

Shkoi eunuku dhe i tha druvarit:-Nesër të pret  Sulltani!

Pa çpa druvari, veshi një palë rroba si më pak të"fisme" dhe mbriti sipas urdhërit.

U fut tek sarajet dhe humbi pusullen, kur pa një turmë me uniforma dhe, veç tyre, Vezirin që printe përpara.Hyn tek Sulltani, i puthën dorën dhe, sakaq, mbrritën kafet. Uruan me radhë dhe, sa mbaruan kafetë, mbrritën tepsitë me bakllava. Lukunia u lëshua mbi tepsitë, por druvari as që lëvizi nga vendi.

Sulltani i tha:- Mik, të kam nxjerrë bakllavan dhe ti nuk po e prek me dorë?!

-Të paça sa malet, Sulltan i  madhërishëm, - tha druvari, por unë pas kafesë, nuk fut ëmbëlsirë në gojë.

-Ashtu, - tha SULLTANI. Që sot e tutje ti, Vezir, do shkosh të bësh dru në mal dhe ti, or mik,  që sot e tutje do jeshë Vezir!

*     *   *

Pse po ia kushtoj këtë tregim të jetuar PROFESOR QEMAL HAXHI HASANIT? Profesori punonte në Isntitutin e  Folklorit dhe prag një Festivali  Folklorik që mbahej në Gjirokastër, erdhi enkas  në fshatin ku jetoja une, në Mbrostar-Ura,  të Fierit. E shoqëronte  koreografi i shtëpisë kulturës  Fier, BAJO TOTO. Kishin ardhur me një mision. Profesori në hulumtimet e tij, kish zbuluar se në MYZEQE njihej një valle e rrallë që titullohej" Si mbillet piperi" apo vallja e"Piperit". MBROSTAR-URA kish valltarë të zotë dhe, ngaqë vallja do kërcehej para Enver HOXHËS,  duhej parë biografia e valltarëve.

BAJO shok dhe mik imi(qe mësues biologjie, por qe koreograf, ivetmi në atë kohë), ma prezantoi PROFESORIN që unë e njihja mirë përmjet shkrimeve të tij. I ftova për kafe në të vetmin klub që kishim dhe Profesori, kur pa që unë kafen e piva pa sheqer, më tha:- Kur të mbarojmë këtë punë, do të tregoj një histori për kafen pa sheqer. I pimë kafet dhe, ngaqë unë isha kryetar i frontit për fshatin, më pyetën për valltarët. Kishin shkuar deri lart të dhënat për ta. Valltari lider në valle, qe me"ftomë në biografi". Unë jo vetëm e lëshova me shkrim, por e binda edhe sekretaren e organizatës së partisë(pa të firma ime ishte zero), që lideri  i valles të shkonte në Gjirokastër. Të dy të ardhurit u gëzuan që misioni u krye me sukses dhe Profesori më tregoi:

*     *    *

Kishte ardhur një etnograf nga Franca dhe donte të shihte me sytë e tij një dasëm. E çuamë në një fshat të Labërisë. Qe korrik dhe ta piqte kokën dielli. I gjetëm dasmorët ulur shesh pranë një rrapi të madh dhe me etnografin, u ulëm në krye për të na nderuar.Aso kohe dasmat fillonin me gjizë, speca.domate dhe, kur "trashej" muhabeti fillonin gjellët me lëng e me mishra. Francezi kishte shtruar një peshqir të madh dhe gjithçka që shërbehej për dasmorët, ai e hidhte mbi peshqirin e tij të madh.Kur shërbehej jahnia me lëng, francezi e hodhi mbi peshqir dhe, ngaqë qe pikë e vapës,  pa që ç'kish hedhur mbi peshqir, zuri të gurgullojë.Sikur peshqiri të ishte mbi  një zjarr.Kështu siç gurgullon peshqiri, ashtu gurgullojnë dhe zorrët e këtyre fatkeqëve. Pa dyshim, -mendoi francezi, - kjo dasëm do ketë viktima. Duke pritur, i llahtarisur, vdekjen e cilido dasmori,  hasi në një dukuri.Plaku që drejtonte dasmën,  bërtiti:- Nga një kafe "shqeto"! I huaj veç priste, kur, dhe atij, i erdhi filxhani me kafe"shqeto".Francezi e hodhi filxhanin mbi peshqirin që gurgullonte. Fap dhe"vullkani" mbi peshqir, pushoi sikur s'qe. Shpëtuan, - bërtiti. E paskan ilaçin. Natyrshëm, jo vetëm e falnderova PROFESORIN, por dhe i përqafova që të dy miqtë, kur i përcolla me ta.

Tiranë,  26 shkurt 2024