Adem Zaplluzha: Fjetëm njëqind shekuj

ADEM ZAPLLUZHA

 

Pesë tregime poetike nga libri “Fjetëm njëqind shekuj”

 

IKU NGA VETVETJA

 

U pamë por u paraqit se nuk më shihte. Ishte ditë e diel, një ditë e zakonshme si ditët e tjera në jetën e saj.

Dita e cila përbirohej nëpër të çarat e lisave të shtrydhur nga tërbimet e erërave.

Rrezet e përskuqura të diellit, nuk premtonin asgjë në ditarin e saj të grisur nga koha, donte të largohej, por s’mund të ndahej nga vetvetja, ku të shkonte në këtë kohë, ku në çdo hap e kafshonin gjarpinjtë, por ec e ndale shakullinën kur çmenden erërat.

Ec e ndale tërbimin e shpirtit kur të kafshon gjaku yt, ishte dita e parë e vjeshtës kur i humbi sandalet e kuqe, dita kur nuset mbesin veja kurse vashat bëhen nuse me dhunë.

Ajo ikte diku me tërë të kaluarën e saj të dyshimtë, ikte nga lëkura e saj e zeshktë, ikte por çdo gjë i shkonte pas me të dhe kokën e saj topolake si një sferë pa kurrfarë rregulli gjeometrik.

Në dorën e saj të mëngjër mbante një qeskë najloni thua se në të fshihte të gjitha trishtimet e përjetuara, tërë ato çaste që i kishin mbetur kujtim i fustanit të grisur.

Atë ditë frynte erë e fortë që i përngjante shakullinës, era që ma çonte mallin e fëmijërisë sime të harruar dhe të përsëritur me qindra herë.

Sa herë që më merrte malli për atdheun e rraskapitur nga një histori lavire e cila kurrë nuk ishte në anën tonë, i kafshoja thonjtë e erës, pas një rrymimi në shpirt  më merreshin mentë, koka ime me flokë të thinjur, sillej vërdallë si një pendël e zogut të vrarë.

Përtej lakuriqësisë së erës fshihej një trishtim i pashpjegueshëm, qante një njeri, po ashtu qante edhe hëna.

Një lehje e  trishtueshme kolovitej si shtëllunga prej mjegullave, nëpër detin e tërbuar dallohej mallëngjimi i lotëve të një nëne, që qante fatin e rrokullisjes së gurëve, qante për fëmijërinë e saj të pa përjetuar.

Qysh  herët i kishte humbur prindërit, kishte mbetur fillikat me një fëmijëri të kafshuar. Qysh si fëmijë kishte mësuar për rrudhat, sa herë që i djersitej balli, hapej nga një vragë në trupin e saj të njomë, hapej dhe nuk mbyllej më kurrë.

Rrudhat ia kishin lëruar shpirtin  e plagosur të erës sa që nuk i njohu as kujtimet e mbjella me duart e saja që i kishin mbetur si peng që nga mosha kur kishte filluar ta njoh vetveten.

Si çdo njeri edhe ajo i kishte ëndrrat e saja, por për çudi, nuk kishte kohë as t’i shoh e as t’i përjetoj të gjitha ato trishtime që mund të përjetohen edhe kur nuk i do njeriu.

Pak më vonë ndoshta të nesërmen ajo iku nga vetvetja, doli nga lëkura e saj e regjur dhe kurrë më nuk u kthye me i marrë erë këmishës së dikurshme të cilën e kishte lënë  varur në kujtesë mbi ajrin e brymtë të mëngjesit.

Pranë gardhit ku thahej një histori e gjakut, thahej prej erës së janarit një tregim të cilin nuk donte asnjë njeriu ta rrëfej për historinë e saj.

Sa herë që e merrte malli qante dhe nga perspektiva e zogut shikonte lisin dhe pemët kah gjethonin në kopshtin e fëmijërisë.

Asnjëherë nuk foli për atë arkivol nga shimshiri të cilin e kishte varrosur ditën kur ikën zogjtë nga treva e gjyshërve. Diku larg nëpër ëndrrat e dunave prej rëre dukej një kala jeshile që i përngjante makthit të natës, i përngjante hijeve të zeza ku flenë qyteti.

 

STOLI ME NGJYRA TË YLBERIT

Kur u pamë ajo kishte ndryshuar formën e saj të lëngtë, dukej si një trup gjeometrik i ndrydhur dhe i shtrydhur.

Nuk më kujtohet a ishte ëndërr ose më mirë me thënë një hije e thyer në flluskat e ujit e cila herë delte nga gjumi e herë hynte në baladë, i përngjante shtojzovalleve kur shumëzoheshin si gjethet e vjeshtës.

Por, çuditërisht ajo ishte e tejdukshme, mund t’i preknim flokët e saja të mëndafshta sa herë që kishim dëshirë.

Si për çudi i përngjante degëve të thata të shimshirit të moshuar, në disa raste edhe barit të fishkur.

Nuk kishte mbetur asgjë nga duart e saja, vetëm skeleti i thonjve fshihte në brendinë e tij një histori të trishtuar, po atë histori të kornizës së ndryshkur nga lagështia e mureve.

Pa zë kalonte trotuareve të qytetit duke i përkundur hijet e balsamosura në kujtesë, kalonte dhe shikonte një pikë diku në lartësi ku horizonti krijonte në peizazhin e egër të maleve një ylber të përsosur në brendinë e të cilit ofshante  spektri i ngjyrave.

Në atë delirium të kujtesës më  duket se qeshte dhe e përqafonte erën, duart i lëviznin si pa jetë, nuk kishin kurrfarë gjallërie, në ato lëvizje të pakontrolluara, por siç duket i pëlqenin t’i përkundte hijet e përgjumura.

Si zakonisht pas saj shkonte me një tundje një kërrabë dhe sa herë që e dërmonte lodhja ulej kacule dhe me orë të tëra bisedonte me gjethet e vjeshtës të cilat binin edhe kur nuk frynin erërat  nëpër shpirtin e barit.

Në stolin e parkut të vjetër ulej një plakë dhe në dorë mbante një ombrellë të zezë. Më duket se me atë ombrellë i frikonte shirat, ose vetë ajo frikohej prej të reshurave të zeza.

Disa fëmijë i ngjyrosnin lëvoret e drurëve me një lloj ngjyre që akoma askush nuk e definoi se nga e sollën atë ngjyrë, kush është krijuesi i një ylberi që nuk gjendet askund edhe një i tillë.

Mu te ai stol kërkonte diçka të humbur ndoshta të kaluarën, nëpër gjethet e derdhura të stinës i fute gishtat dhe përziente dheun e shkriftë të vjeshtës, me gjasë përziente kot, kur lodhej, pushonte mbi kërrabën e saj. Më duket se pushonte edhe parku ku ishte vendosur ky stol që ishte mikpritësi i të vetmuarve. Pranë këmbëve të stolit të vjetër me ngjyra të pa definuar buronte një lloj ylberi me disa lloje kujtimesh të përziera si me të kaluarën, po ashtu edhe me të ardhmen e një kujtese e cila tani më as nuk quhet e ardhme e as kujtesë.

Nuk di a ishte ajo gjyshe, ose kurrë nuk kishte qenë nënë, mbase asnjëherë nuk përkundi kërthi në djep, nuk dihet asnjëherë se athua vallë ka kënduar ndonjëherë ndonjë ninullë, ose ninullat e kanë vu në gjumë shpirtin e saj të zbërthyer në qindra cifla gurësh të stralltë.

Ajo një ditë iku diku nga ky qytet me çati të rrënuara dhe kurrë më nuk u kthye me kërrabën e saj te stoli me ngjyra të huazuara nga kujtesa e ylberit.

Nuk u kthye vetëm për një arsye, druante se sërish do i vinte radha me e përkund trishtimin e jetës

MALLI

Shpesh herë ngjan që me duart e mia të brymta, ta kërkoj hijen e saj të ndryshkur, e duart e venitura shtrihen si degë të thata nëpër kujtesën e brishtë të lëndinës.

Askund ajo, askurrkund duart e portave që herë mbyllen e herë hapen, vetëm një hije e vrarë rrinte varur në degët e akacies dhe herë pas here bisedonte me mjegullat në ikje.

Ç’më mbyt një mall i pashuar, o ç’ma ndezi shpirtin po ai zjarr që rrinte në kujtesë si një shtëllungë trishtimi. Askund ajo mes gishtave të harresës

Askurrkund hija e ime e thyer në pasqyrën e akullt të ujit. Ishte dita e shtatë e pritjes së mjegullave, dita e cila në vete ngërthente tregimin për poemën e harruar.

O ç’ma ndezi rininë një yll që këputej nga sfondi i bronztë i qiellit ku hynte dhe delte një shakullinë prej trishtimeve... Thanë se ajo iku përtej ikjes diku në harresë. Iku dhe kurrë më nuk u kthye .

Kthimi ishte i pamundur në gjendjen e mëparshme. Binte një shi stërkalash prej shqote, çdo gjë rrokullisej në mendjen e saj të mishtë,

Kishte ikur edhe herëve të tjera por kjo ikje nuk i përngjante ikjeve të mëhershme.

Ishte një ikje nga vetvetja. Ishin të hapura të gjitha portat e erës po ashtu edhe të mbyllura njëkohësisht. Nuk kishte kah të shkoj, por ama edhe kthimi mbrapa ishte i pamundur. Te manaferrat rritej një lloj druri i cili në vend se ta lëshonte shtatin kah qielli, lastarët i drejtonte kah rrënjët dhe bashkohej me myshqet që kishin filluar të çelin lule në qindra ngjyra.

Ku të kthehej kur me duart e saja varrosi tërë një histori dashurie, vrau lisin kur më së shumti gjethonte, vrau erën dhe ujin që ua shuanin urinë zogjve shtegtarë dhe kandrave, vrau çdo gjë çfarë mund të vritej, andaj edhe kthimi i kishte mbyllur të gjitha portat e shpresave të saja të thyera.

Kishte mbetur pa kurrfarë peshe specifike, as nuk qëndronte në ajër e as nuk binte në tokë.

Ku të shkoj në këtë gjendje të pa peshë dhe të pashpresë, gjendja e cila ngërthente në vetvete një histori që mbeti gozhdë e ngulur në kujtesë.

Ç’po ngjan me rrapin, kush e theu kërrabën e pleqërisë? Si mund të kalohet ky trishtim prej deti andej brigjeve të jetës?. Si të kaloj dhe ku të shkoj era që përzihej me një diell të akullt në shpirtin e saj të thyer nga furtuna.

Ndoshta nesër do të lind një diell pak më i mirë se sa ky, diell në kujtesën e ngrirë të trishtimit. Ndoshta një ditë tjetër do përsëritet kjo ngjarje në një mënyrë krejtësisht tjetër, në një mënyrë që mund t’i përngjajë gjetheve të vjeshtës dhe erës së jugut që frynë vetëm njëherë në jetë.

Por nëse e zë ndonjë kalimtarë thonë se nga ajo erë mund të çmendet çdokush, andaj sërish po ju them se ajo erë frynë vetëm njëherë në jetë: nëse të zë përfundon me një këmishë të bardhë, ose ndoshta diku ku njerëzit as që e kthejnë kryet të shohin se çfarë po ngjan atje pas atyre grilave.

 

NUK JAM ORFEU

Askush më nuk di, se sa kohë i duhet flautistit, që të fryj nëpër të gjitha vërrimat e erës e cila mbytet në kujtesën tonë të brishtë .

Nuk di as që do të di ndonjëherë se si era luan me ne kur mbesim kërcu mallkimi në shpirtrat tanë të përmbushur me mëkate.

Në vend të flautit i bie daulles së shirave dhe nuk ndalet me javë të tëra, është mësuar me këtë jetë qençe.

Natë e ditë i bie herë me duart e tij prej mishi e herë me  gishtat skelet, por i bie daulles së gjetheve  me tërë forcën e vetëdijes më mirë se çdo daulltar i luftës.

Nga majat e gishtërinjve si një eliksir për shërimin e plagëve pikon një melodi e harruar sa që i zgjon të vdekurit që kanë ikur nga kjo botë para disa qindra viteve, ndoshta para një mijë ose dy mijë vjetëve.

Unë nuk jam Orfeu , ama as ti nuk je e bukura e dheut.

Më kujtohet kur dole nga balada ishe lakuriqe të kishin lagur shirat e kujtesës, por ti dole më tërë madhështinë e krenarisë, më the se nuk pate vend pranë atyre legjendave, arsyen kurrë nuk ta kërkova, ashtu the dhe të besova. Gjithçka çka ndodhi më pas ishte kokëfortësia e jote, e cila të dërgoi deri te portat e spitalit psikiatrik.

Ti nuk kishe faj, as të afërmit e tu, faji ishte jetim, askush nuk e pranonte. Ne të gjithë donim të ishim të pafajshëm sepse ta marrësh fajin e dikujt e të ecësh kryelartë me fajin tënd ishte krim që nuk pastrohet me asnjë ujë, krimin të cilin nuk e lanë as lumi e as liqeni.

Kurrë nuk desha ta zgjoj të kaluarën, desha me të lënë të jetosh me trishtimin tënd sepse nuk ke meritua diçka më tepër.

Të kujtohet kur të thash lëre le të flejë hëna në gjoksin e mjegullave. Ti heshte dhe nuk i besove askujt...Ama si besove as vetvetes, ike diku te majat e shelgjeve, ike atje prej nga mund t’i përngjaje qyqes.

Kjo stinë e egër që është duke i tharë sheftelitë, po i thanë edhe kujtimet e tua prej një adoleshente, asnjë gjethe që i përngjanë njeriut, nuk bie më në tokë pa e shkundur të kaluarën.

Të kam thënë edhe më parë, unë nuk jam Orfeu t’i gjunjëzojë pemët kur janë në lulëzim e sipër, por mos harro, as ti nuk je e bukura e dheut. Eja më herët sonte t’i njomim kujtimet e fishkura të trishtimeve tona, t’i njomim buzët e erës kur puthiten për lisin e tharë të kujtesës. Më pastaj të ulemi ballë për ballë me kujtesën dhe të mos e lëmë që ajo të thahet si eshka në maja lisash.

Eja më herët sonte, mjegullat janë larguar nga mendja e ime, as unë më nuk jam i vetmuar, me mua rrinë disa lloje zogjsh që herë fluturojnë e herë lëshohen pingul në prehrin e mëngjesit që është duke pritur të zgjohet agu i kujtimeve dhe i zarfeve të kaltra që çdoherë u përngjajnë ikjeve dhe klithmave të zogjve shtegtarë.

ECIM DREJTË MIRAZHI

Kur kemi kohë për të humbur i shkurtojmë thonjtë, me ngjyrë dheu ngjyrosim flokët, vetëm se të dukemi  pak si më të bukur, si të babëzitur vrapojmë rrugicave të ngushta të qytetit, pa kurrfarë qëllimi ecim drejtë një mirazhi i cili askurrë nuk ka ekzistua në gjeografinë e shpirtit tonë të varfër.

Ecim, ashtu pa qëllim dhe nuk dimë se ku shkojmë, çka na pret të kthesa e parë e udhës.

Ecja jonë herë merr hov e herë ngadalësohet, nuk kuptojmë se si çdo hap rëndohet më shumë se tjetri, por u përngjanë këpucëve të plumbta.

Në çastin kur nuk kemi se çfarë të bëjmë, nga kujtimet i shkundim degët e përditshmërisë dhe ecim me  telashet tona deri në theqafje, ecim pa ndalur, nëse ndalemi, asnjëherë më nuk e gjejmë fillimin e një ecjeje e cila duket, jo si troku i kalit por ecje njeriu deri te udha e madhe ku na presin miqtë tanë ashtu si ja kanë zanat, me pak kripë dhe një pogaçe thekre.

I shikojmë degët e thyera të heshtjeve se si thahen nga etja e madhe, për të marrë frymë, ndalen buzë lumit të shterur ku nuk mund ta shuajnë etjen e këtij vrapi të  shthurur.

Erës i zihet frymëmarrja, pa masë i rriten mushkëritë e gjetheve, degët i lëshojnë flamujt në gjysmë shtize dhe ulen në dy gjunjë për ta njohur kllapinë e çmendurisë, por askush nuk është në gjendje të hesht si guri.  Ecim drejtë një qëllimi dhe pa kursyer lagështit e hijeve i thyejmë degët e kujtimeve që na rrinë mbi kokë si gur pendimi.

Te plepat ulemi mbi një gur dhe i numërojmë fluturimet e fluturave të bardha, dhe atyre të tjerave nuk ua vëmë veshin, kalojnë pranë shikimeve tona thua se kurrë nuk kanë ekzistua.

Ulemi dhe bisedojmë me të kaluarën si në kohën e adoleshencës, bisedojmë për rrugën e të reshurave dhe i pyesim zogjtë se nga vijnë shirat kur këndej pari ka kohë që nuk frynë erërat, nuk dihet më se kah i bie Veriu dhe  kah  Jugu.

Në qytetin tonë të mbuluar me baltë, çdo gjë lind nga balta dhe sërish shndërrohet në baltë.

Këtu herë frynë Murrlani e herë Jugu.  Asnjëherë nuk ka ngjarë të frynë njëkohësisht që të dyja këto erëra.

Kështu ka qenë prej kohësh dhe kështu do të jetë edhe në të ardhmen.

Me ardhjen dhe shkuarjen e shirave prej një ane në anën tjetër të botës nuk ndryshojnë stinët, por njerëzit dalin nga lëkura e tyre si gjarpri dhe ikin diku tej mjegullave dhe bëhen harresë.

Shpeshherë i pyesim zogjtë po ashtu edhe njerëzit ku ven kështu të hutuar dhe i harrojnë këpucët dhe pendlat, athua vallë ky itinerar i paplanifikuar po i përngjan shakullinës dhe nuk di të ndalet kurrsesi, ama bash nuk di të ndalet, kah po ikin njerëzit e kah zogjtë.

Ç’po ngjan kështu me ne kur do të kuptojmë se zogjtë edhe njerëzit nuk shkojnë askund veç i ndërrojnë mendimet me rrapin që rri vertikalisht me qindra vite të guri i murrmë.

Kur kuptojmë se ne nuk jemi zogj, druaj se do bëhet vonë por edhe kur kuptojmë se nuk i përngjajmë njerëzve,  frikohem se do të rebelohen lisat, do i shkulin rrënjët e tokës, pastaj ku do vëmë ne?.

Sa pak vend paskan milingonat nëpër këto hapësira të kafshuara nga hardhucat dhe njerëzit...

Ende nuk po duam të kuptojmë se nuk shkon më kështu, njëherë e përgjithmonë duhet ta mësojmë prejardhjen tonë nga erdhëm dhe për ku jemi nisur.

Kështu me këto ikjet e tona, do kthehemi një ditë, domosdo do kthehemi t’i njomim ato pak kujtime që mbesin në vetëdijen këmishës së leckosur prej urisë ndaj çdo gjëje që quhet lakmi.