Dorian Koçi: Vula e Kryezotit

Vula e Kryezotit

Nga Dorian Koçi

Në rrugëtimin e gjatë të historisë shqiptare, pak figura kanë lënë një gjurmë kaq të thellë dhe ndërkombëtare sa ajo e Gjergj Kastriot Skënderbeut. Përveç heroizmit në fushat e betejës dhe rezistencës ndaj Perandorisë Osmane, veprimtaria e Skënderbeut ka pasur edhe një dimension diplomatik të spikatur, që ka tejkaluar kufijtë gjeografikë të Arbërisë së shekullit XV. Një nga dëshmitë më të rralla dhe domethënëse të kësaj jehone ndodhet në Bibliotekën Kombëtare të Pragës dhe ka të bëjë me vulën e tij shtetërore – një simbol autoriteti, sovraniteti dhe identiteti politik shqiptar.

Zbulimi i kësaj vule, bashkë me dy kopje të letrave të Skënderbeut, u realizua më 1956 nga studiuesi i njohur shqiptar Dhimitër Pilika, i cili ndodhej me detyrë në Ambasadën Shqiptare në Pragë. Pilika, historian për nga formimi, arriti të identifikojë vulën në dokumente që i përkisnin rilindasit dhe historianit sllovak Pavol Jozef Šafárik (1795–1861), i cili e kishte gjetur më herët në arkivat e Raguzës (Dubrovnikut). Kjo dëshmi e rrallë ndodhej në fondin personal të poetit dhe figurës së shquar kulturore çeke, Stanislav Kostka Neumann.

Në qendër të vulës është e stampuar shqiponja dykrenare – simboli i familjes Kastrioti dhe emblemë e rezistencës arbërore – ndërsa mbi supet e saj gjenden gërmat D dhe AL: Dominus Albaniae, ose “Zot i Shqipërisë”, titulli zyrtar që Skënderbeu përdorte në korrespondencën e tij me papët, mbretërit europianë dhe princat italianë. Vula, e stampuar mbi letër, është një nga provat më të prekshme të subjektivitetit politik që kishte ndërtuar Skënderbeu në raport me Europën.

Kthimi i kopjes së vulës së Skënderbeut në Shqipëri u realizua nga vetë Pilika në vitin 1961. Që nga ajo kohë, ky objekt me vlerë të jashtëzakonshme historike dhe simbolike është ekspozuar në muzeumet shqiptare, ku ka shërbyer si një relike e rrallë e diplomacisë dhe sovranitetit shqiptar në shekullin XV.

Vula e Skënderbeut nuk është thjesht një objekt muzeor. Ajo është një provë e autoritetit të njohur ndërkombëtarisht të Principatës së Arbërit nën drejtimin e Gjergj Kastriotit. Gjetja e saj në fondet arkivore të një vendi të Europës Qendrore dëshmon për rrjetin e gjerë të kontakteve diplomatike që kishte ndërtuar Heroi Kombëtar dhe për mënyrën se si kujtesa e tij u ruajt në kulturat e huaja, veçanërisht në ato që kishin përjetuar përplasjen mes krishterimit dhe islamit.

Historia e vulës së Kryezotit dhe zbulimi i saj në Pragë ndërthur në mënyrë kuptimplotë tre elementë: kujtesën shqiptare, rrënjët diplomatike të shtetësisë sonë dhe lidhjet kulturore që Shqipëria ka krijuar me Europën Qendrore. Ajo dëshmon se trashëgimia e Skënderbeut nuk është vetëm pjesë e identitetit shqiptar, por është edhe pjesë e historisë së përbashkët europiane.

Përmes kësaj vule, të stampuar në një letër që udhëtoi nëpër shekuj, në arkiva e biblioteka, nëpër duart e poetëve dhe studiuesve europianë, ne shohim jo vetëm hijen e një figure të madhe historike, por edhe reflektimin e një kulture që kërkon të ruajë kujtesën dhe të rindërtojë dinjitetin përmes simbolesh. Dhe në këtë rrëfim historik, që shtrihet nga Kruja në Raguzë,  në Pragë, vula e Kryezotit mbetet një testament i shkruar me ngjyrat e krenarisë dhe të përkatësisë europiane.