Hazir Mehmeti: 'Arbëneshët e Zarës – Shqiptarët e Zarës'

NË ZARË U PROMOVUA LIBRI I PROFESOR ISAK SHEMA

''ARBËNESHËT E ZARËS- SHQIPTARËT E ZARËS''

(histori, gjuhë arsim, kulturë, letërsi)

Nga Hazir Mehmeti, Zarë

Organizuar nga Shoqata Shqiptare e Prefekturës së Zarës, drejtuara nga aktivisti Profesor Vesel Lekaj u bë promovimi i librit të ri i Prof. Dr. Isak Shema. Aktiviteti u mbajt në Sallën Solemne të Universitetit në Zarës. Pjesë e aktivitetit ishte gjithashtu Lidhja e Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë.   Paneli i punës ishte: Prof. Dr. Ser?o Dokoza, Prof. Dr. Teuta Serreqi, Prof. Vesel Lekaj dhe Prof. Hazir Mehmeti. Prezantimi i programit u bë nga Prof. Dr. Teuta Serreqi.

Në promovim mori pjesë Ambasador i Republikës së Kosovës në Kroaci, Martin Berishaj me familjen e tij i cili përshëndeti të pranishmit duke vlerësuar lartë veprën e autorit të librit dhe përgëzoi shoqatat shqiptare për organizime me rëndësi për gjuhën, kulturën dhe artin në mesin ku shqiptarët jetojonë.

Rreth veprës së re të Profesor Isak Shema folën panelistet, u lexuan shkrime dhe përshëndetje nga shoqata e individ.

Prof. Dr. Ser?o Dokoza, ligjerues në UN e Zarës e vlerësoj lartë verën e re ARBËNESHËT E ZARËS- SHQIPTARËT E ZARËS nga autori i njohur për arbanasit e Zares tani e shumë kohë më parë.  
Nga libri

Përmbajtja e gjerë dhe interesante e librit është sintezë e studimeve dhe e vështrimeve shkencore të deritashme dhe aktuale, që lidhen me botën e shqiptarëve katolikë, të shpërngulur nga gjysma e parë e shekullit XVIII nga rrethinat Shkodrës për shkak të zullumit turk, nga fshatrat që shtrihen ndërmjet Liqenit të Shkodrës dhe Detit Adriatik dhe të vendosur në juglindje të siujdhesës së Zarës, në vendbanimin e ri –në Arbënesh.

Në libër përfshihen edhe disa pjesë të zgjedhura të punimeve shkencore të autorëve: Aleksandër Stipçeviq, Idriz Ajeti, Sedjo Dokoza, Hasan Mekuli, Persida Asllani, Maximiljana Barançiq, si edhe disa vështrime të autorëve: Marina Prekpalaj, Shyqri Galica, Besim Rexhaj, Bashkim Kuçuku, Don Lush Gjergji, Sedat Kuçi, Qemal Murati, Nuhi Rexhepi, Mehmet Latifi, të cilët ishin pjesëmarrës në përurimet e veprave me vlerë, të cilat u janë kushtuar arbëneshëve të Zarës.

Personalitetet më të shquara nga arbanasit e Kroacisë:  Krunu Krsti?a, Aleksandra Stip?evi?a, Pina Gjergji,  Vicko Zmajeviç (Kryepeshkop i Tivarit), Pavao Lluqi Rela, Don Mijo Çurkoviç, Kruno Kërstiq (filozof, filolog, leksikograf), Bonifacije Peroviq françeskan dhe filozof kishtar) Augustin Stipçeviq (shkrimtar), Ivo Perishiq, Josip Gjergja (diplomat), Shime Duka (klerik dhe shkrimtar fetar), Shime Deshpali (kompozitor dhe shkrimtar), Akademik Pavle Deshpali (dirigjent), Maja Deshpali, Valter Deshpali, Mario Kotllar (piktor dhe konservator), Ivan Prenxha (kryepeshkop i Zarës), Niko Stipçeviq, Josip Vlladoviq Rela, (shkrimtar, dramaturg), Pino Gjergja (basketbollist), Renata Petani (sportiste).

Në këtë sintezë enciklopedike radhiten edhe shumë personalitete të tjera arbëneshe: shkencëtarë, artistë, figurativë, muzikantë etj. Për historinë e shpërngulje së arbëreshëve, për jetën, për gjuhën, kulturën tradicionale dhe atë bashkëkohore, për ruajtjen e identiteti kombëtar etj. ai botoi shumë punime dhe vepra shkencore.

Fjala ime:

I nderuari Ambasador Martin Berishaj dhe familja Berisha,

Të nderuar organizues të promovimi,

Të nderuara motra e vëllezër arbëresh të Zarës,

I nderuari Profesor Isak Shema,

Është nder për mua të ju drejtohem ju me fjalë përshëndetës të Lidhjes së Krijuesve në Mërgatë, si bashkë organizatore e promovimit të Librit të Profesorit të nderuar Isak Shema i cili është dhe anëtar nderi i Lidhjes sonë.

Në veçanti ka domethënie të rëndësisë së veçantë promovimi në Zarën e bukur mes arbëreshëve ku profesori me vullnet shkriu mundin e tij në hulumtimet e tij e cila diasporë me shekuj ruajti qenien e saj ngulitur në gjenin e lashtë.

Arbëreshët e Zarës  ruajtjen e identitetit të tyre në rrethana të vështira nën sundime të shumta: venedikase, italiane, franceze, austro-hungarez, jugosllave deri më sot në shtetin e ri demokratik të Kroacisë. 
      Arbëreshët ishin shembull i krenarisë kombëtare të cilët të qenit arbëresh nuk e ndërruan për asgjë.  Nga gjiri i tyre dolën figura madhore në kulturë, gjuhë, muzikë, etnografi etj., që i bënë nderë kombit tonë, Zarës, Dalmacisë, Kroacisë dhe njerëzimit.

Letër përshëndetëse,

Arbanaset e Zarës janë melodia Shkodrës, melodia e  maleve Kalmati dhe gjithë Arbërisë

300 vjet Arbanas në Zarë e sa në atë pjesë Ilire n’ Dalmacinë e arkitekturës së Dioklecianit.

Në kujtesë ai Liqeni Shkodrës, Kalmata, ato male Kelmendi, që nuk u shlyen asnjëherë në zemrat e juaja! Kam pas fatin ta vizitoj shtëpinë e Josp Relës, ku edhe guri me foli për qëndresën e tyre.

Korça, Durrësi e Tirana e  gjithë Dardania  ishin dhe mbetën në zemrat tuaja.

Rela, Deshpali e Stipçeviçi

“Une jam arbnesh” e gjithë të tjerët morën me vete melodinë e maleve ku shqiponjat bënin valle dhe e krijuan këngën që mos të harrohet “gyha”,

“Zogu i mirë i verës këndon
Se na jena arbëreshë”...

...mu si arbëreshët e Kalabrisë që e morën me vete “Moren-ë”, Flamurin dhe historinë Gjergj Kastriotit.  Himni arbnesh në Zarë si dallgore deti u këndua me shpirt arbërie, arbanasit e shpirtit tanë, Zara e historisë ka çka thotë!

“Gyha jon’ e abreshëve”, gjuha e themeleve me melodi dhe këngë që buron nga dashuria për origjinën që s’u përkulen para asnjë stuhie politike!

E si ta ndali lotin që më derdhet edhe sot n’ atë bisedë në vitin 1999 brengën që kishte për Dardaninë Stipçeviçi i Ilirikumit që m’i dha emër gjenezë sonë?

Ç'më tha Profesori im, Isak Shema
"Pena dhe letrat janë si shpirti dhe drita".
Isak Shema, Profesori që më përcolli me aq dashuri n' udhëtimet e mia për letrat e bukura shqipe.
Nuk harrohet mundi i juaj, Profesor Isak Shema
Që të pasurohet dija jonë n’ edukatë të kulturës arbërore, zaten gjysmë shpirtin u fale n’ atë breg-det të Adriatikut arbëreshëve të zemrës sonë.
I bëj pyetje shpirtit tim: Si të falënderohet Profesorit Isak Shema, ky burrë që shkriu shpirt në dashuri të letrave të bukura shqipe që na i fali pranverat si Diell që lind për dashuri t' Atdheut!
Sot Profesor Isak Shema dhe unë jemi arbanas të Zarës, siç është e dhe miku ynë Mësuesi Hazir Mehmeti i cili n’ emër të LKSHM-së ju përshëndesim nga shpirti!
Musa Jupolli,
Kryetar: Lidhja e Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë (Shkurt, 2025, Paris)

Në vazhdim Hazir Mehmeti paraqiti disa aktivitete të Lidhjes së Krijuesve në Mërgatë ndër të cialat botimi i librit “At Ndon Belushi, kolosi rilindës i dy shekujve” me autor Musa Jupolli e Mentor Thaqi. Libri përmban aktivitet në Frasnitë dhe shkrime me rastin e shkuarjes në amshim të At Antonio Belluscit. Në libër botohen shkrime nga Prof. Isak Shema, Don Lush Gjergji,  Ornela Radovicka, Rexhep Rifati, Hazir Mehmeti etj. Libri përmban poezi, reportazhe, tregime nga krijues të mërgatës: Rexhep Rifati, Ornela Radovicka, Maria Antonietta Rimoli, Sylë Bajrami, Papas- At Pjetër Lanza, Mario Bellizzi, Shqipe Bytyqi, Bajrush Zeka, Vehbi Miftari, Shefqet Dibrani, Eli Eli, Bashkim Halilaj, Milazim Ukëhaxhaj, Vjollca Ukëhaxhaj, Xhevat Muqaku, Avni Neziri, Prend Buzhala, Hanumshahe Ilazi, Peter Shtoka, Heset Ahmti, Sokol Ahmetaj, Hafiz Gagica etj.  Nga “Pranvera e poezisë në Kalabri 2024” Lidhja këtë vit do organizon Pranverën e poezisë në qytetin e Koprit të Sllovenisë në fillim maj (4 maj 2025) si nikoqir të Shoqatës Shqiptare “Iliria” me drejtues Heset Ahmti.

Manifestimin e mbylli kryetari i shoqatave shqiptare në Zarë Prof. Vesel Lekaj.   Shoqatat organizuese shtruan drekë për të gjithë mysafirët e pranishëm. Ishte një pritje vëllazërore e cila nuk harrohet.