Elvi Sidheri: Një botim i çmuar për historiografinë shqiptare

“Ndarja Administrative e Vilajeteve Shqiptare”, një botim i çmuar për historiografinë shqiptare

Nga Elvi Sidheri

Këto ditë pata befasinë dhe gjithashtu kënaqësinë e veçantë të zbuloja thuajse krejt rastësisht një botim të ri që me shumë gjasë përbën një risi të plotë në këtë fushë, duke ofruar më në fund përgjigje shteruese për një mori gabimesh e keqkuptimesh që kanë njollosur shpeshherë hulumtimet historike e toponimike të kryera nga studiues e historianë të shumtë shqiptarë ndër vite e mbase dhjetëvjeçarë.

Vepra me titullin kuptimplotë “Ndarja Administrative e Vilajeteve Shqiptare” (Emrat e vendeve dhe statusi i tyre), i autorit Tahir Sezen, ngërthen një rëndësi jetike për historiografinë e sotme shqiptare pikërisht për shkak të faktit thelbësor se në faqet e saj përfundimisht gjithë të interesuarit do të gjejnë përgjigjet e duhura dhe krejtësisht të sakta lidhur me emërtimet e qyteteve dhe viseve kryesore shqiptare në periudhën e gjatë të sundimit osman në trojet tona.

Merita e vyer për sjelljen e kësaj vepre madhore në gjuhën shqipe, i takon përkthyeses së përkushtuar dhe osmanologes së njohur, Dr. Hatixhe Ahmedi, e cila është kujdesur gjithaq për gjithë përgatitjen e këtij libri, duke pikasur dhe përshtatur për lexuesin shqiptar, çdo informacion të rëndësishëm që ka të bëjë me trevat dhe qytetet shqiptare në kohën e Perandorisë Osmane.

Ngatërresat dhe keqkuptimet lidhur me emërtimet e viseve shqiptare në gjuhën e vjetër osmane, kanë përbërë ngaherë një pengesë thuajse të pakapërcyeshme për shumicën e historianëve dhe hulumtuesve të cilët kanë studiuar historinë dhe zhvillimet tona kombëtare përgjatë shekujve të sundimit osman, në vilajetet përkatëse të banuara në shumicë nga shqiptarët.

E kjo ndodh për arsye se emërtimet e qyteteve dhe viseve shqiptare në osmanisht jo rrallë tingëllojnë fort ndryshëm, nganjëherë po ashtu nuk kanë asnjë përputhje me emrat e sotëm në gjuhën shqipe të këtyre vendeve, dhe në mungesë të njohurive në gjuhën tashmë thuajse të harruar osmane, por edhe si pasojë e “përtesës” së plot historianëve në thellimin e nevojshëm për të gjetur përshtatjet e mirëfillta të emërtimeve nga periudha osmane në shqipen e sotme, thagmat që shkaktohen rrjedhimisht nga studiuesit e tillë sipërfaqësorë, krijojnë një amulli historike tejet të dëmshme për historinë e trojeve tona amtare.

Përkthyesja dhe përgatitësja e kësaj vepre të vyer në gjuhën shqipe, Dr. Hatixhe Ahmedi, ka shtjelluar në mënyrë tepër të qartë dhe të rrjedhshme e të kuptueshme për lexuesit, vazhdën sipas alfabetit shqiptar, të gjithë emrave të qyteteve dhe viseve shqiptare, fillimisht sipas versionit në osmanisht, dhe pastaj në gjuhën shqipe, duke dhënë po ashtu edhe një sërë shpjegimesh të nevojshme historike sipas nevojës, pa shpërfillur asnjë fakt dhe informacion të rëndësishëm.

Si përkthyes shumëgjuhësh dhe njeri veçanërisht i apasionuar pas historisë së popullit tonë, por gjithashtu si shkrimtar, shpesh kam hasur në pengesa të tilla gjuhësore, sidomos kur kam pasur të bëj me të dhëna nga periudha osmane, dhe toponimia e emrat e shkruara në osmanisht të trevave shqiptare, ma kanë vështirësuar punën dhe hulumtimet e mia në këtë fushë, pikërisht edhe si pasojë e faktit që në gjuhën tonë mungonte një botim i ngjashëm si kjo vepër, ku të sqarohen njëherë e mirë dhe të ofrohen të shtjelluar pastërtisht në gjuhën shqipe, këto emërtime.

Për këtë shkak historiografia dhe studimet shqiptare në përgjithësi, nevojitet doemos të tregohen përzemërsisht mirënjohës për këtë botim, që jep tashmë një ndihmesë të paçmueshme për çdo hulumtim të mëtejshëm mbi shqiptarët dhe viset e tyre kombëtare gjatë shekujve të sundimit osman, duke ndriçuar plotësisht toponiminë e trevave shqiptare pa lënë vend për asnjë gabim të mëpasshëm në këtë këndvështrim.

Ky botim i Agjencisë Shtetërorë të Arkivave të Kosovës, sigurisht që tani e tutje do të zërë një vend të pazëvendësueshëm në këtë fushë kaq të rëndësishme të studimeve historike për shqiptarët.