Kulturë
Sinan Gashi: Dy poezi për Kosovën nga poeti Dalan Luzaj
E diele, 03.01.2021, 11:00 AM
DY POEZI PËR KOSOVËN NGA POETI DALAN LUZAJ
Nga
Sinan GASHI
Fati i rëndë e ndoqi që në rini poetin vlonjat Dalan
Luzaj, lindur më 1944. Ai vitet më të mira të jetës, nga 25 e deri në 47, e kishte
përjetuar kalvarin nëpër kanalet e Sherishtës së Vlorës, së bashku me bashkëshorten
e përkushtuar. Atë e akuzuan për të jatin, profesorin e nderuar Isuf Luzaj, i
cili kishte ikur për në SHBA kohë më parë, andaj familjarët përjetuan fyerjen,
përbuzjen dhe përçmimin si të deklasuar, në kohën famëkeqe të luftës së
klasave. Dalani, pasi kreu shkollimin përkatës profesional, nisi punën e
mësuesit në fshatrat e Tepelenës, por vala e zezë e sistemit e rrokullisi si
mos më keq, duke e detyruar të kryente punë të rënda dhe duke u strehuar në një
kasolle të mjerë.
Sido që të jetë, është i veçantë shpirti i poetit, i cili
më në çaste të rënda shpërthen, rrëfen, shfrynë, sikur vetëm ajo gjë e lehtëson
paksa, pasi ta kishte nxjerrë dufin në letër.
Ky mision artistik e përcolli vazhdimisht, në ato kushte
të tmerrshme por edhe në kohën kur kishte gjetur rehatinë në Çikago Ilinois të
SHBA – ve.
Fillimisht shkruante nga dëshira – halli, ndërsa tashti
nga pasioni dhe dëshira për të dëshmuar pjekurinë artistike dhe për t’i sjellë kënaqësi
poetit, e në raste për të dëshmuar se ai është gjithnjë i njëjti: Dalan Luzaj që
e refuzon shëmtinë njerëzore, padrejtësitë deri në dhembje dhe, gjithsesi
krenarinë për njeriun shqiptar, sakrificën e tij kudo që frymon, vetëm për një
amanet të shekujve – për Atdheun, ruajtjen e tij edhe në barazim me jetën.
Këto ndjenja, shpërfaqur artistike me plot emocion si
rrallëkush, ai i ka shprehur në vëllimet poetike:
Jeta më gjeti vetëm,
Diej të largët,
Pa rrugë,
Dhe hëna kurrë nuk qeshte dhe
Kasollja e internimit.
Krijimet e tij janë tepër të lirshme, krijuar pas një
ngarkese emocionale për fatet e njeriut shqiptar, pa e ndarë etninë në pjesëza
të shumta kufijsh, ku ia caktuan të tjerët, sa për të nxjerrë sherre të
përhershme, edhe mes tyre.
Ndër të tjera, Luzaj ka krijuar dy poezi të frymëzuara për
Kosovë, atë vend të martirizuar shumë herë, vetëm për ruajtjen e truallit dhe
identitetit të tij si shqiptar.
Me figura të lehta dhe me fjalë të thjeshta, por që vështirë
të gjinden sa të përafrohen me strumbullarin e temës, shprehet me emocione sa për
vendin e historikun që e mbart në shpinë, po aq edhe për prijatarët e saj, që shëmbëllejnë
sot e atë ditë me korifenj të atdhetarizmës.
Në të dy poezitë kuqëlojnë plagët e Adem Jasharit, kjo për në luftën e fundit
shlirimtare, por nuk harrohen bëmat e të papërsëritshmit Isa Boletini. Gjithsesi në këto raste atij ia
zë frymën dhembja e madhe Çamëri, e mbi të gjitha ajo që i qëndroi vazhdimisht
pranë frymimit shqiptarë Amerika.
Kosovës poeti Luzaj ia radhitë fatin e saj të rëndë ndër
shekuj, dasmat që kanë në vete hare e zhurmëri – atje visheshin me heshtje,
dhuna sllave që dhuronte vetëm kamxhik, liria e kufizuar deri në imtësi si dhe
madhështorja, historikja, e përjetshmja NËNA shqiptare e Kosovës që, në çfarëdo
rrethane, ajo e shtonte jetën shekujve, e rinonte tokën e mbytur në gjak.
Për t’i përjetuar realisht këto krijime poetike, po i shënojmë
që të dy poezitë e Lizajt shkruar për
Kosovën.
KOSOVË E PËRGJAKUR
E
mbylli shekulli mijëvjeçarin,
Rilindi
Kosova shekull të ri,
Kohërat
marrin plagët, jo Adem Jasharin,
Gjysma
legjendë, gjysma histori.
Sa
brenga flasin, sa dhimbje rrinë zgjuar
O nëna
të mira, heroina pa lapidarë!
Liria
e Kosovës nga ju ka buruar.
Shpirtrave
sa plumba kini marrë!?
Buzëqesh
e brishtët, plagëfashuar
Rreh
zemra krahërorit në Tiranë.
Nga
krismat e fitores, Çamëria zgjuar
Gardhet
ndalin çapin, gjakun s’e kanë ndarë.
Çdo
shtëpi muze, çati ka flamurin,
Kështjellë
e Jasharëve, Sfetigrad i Ri.
Kthen
historia për të gjetur burrin,
Burrat
e Atdheut qiellit kuq e zi.
KOSOVA
Është
pak, shumë pak të them: Gëzuar!
Edhe
me gjak ta shkruaj, është pak!
Eh
... Kosovë, mbi vdekjen ke fituar,
Pije
helm dhe të bëhej gjak.
Të
kërkonin palcën, të të shkulnin flamurin,
Djalit,
Atdheut i linit trashëgim,
Atdhe
o vdekje, peshore te burri,
Busulle
liria, shkau në shpinë
Njëqind
vjet skllave, ngele nën kamxhik,
Një
shekull thundrës së muzhikut,
Dhe
kur lindje, ngjetheshe me frikë,
Çdo
lindje plumb ish’ për armikun.
Dasmat
i festoje qetas, pa bujë,
Pas
çdo dasme, gjaku bënte lart;
Herë
derdhej brinjëve si ujë -
Herë
ngjitej shtizës për bajrak.
Vij
nga larg i përmalluar, biri yt
Loke,
nënë kosovare, pa rrënjë në tokë.
Të
rrok si flamur, të shtrëngoj në shpirt;
Gjysma
kullon gjak, gjysma rrjedh lot,
Zën’
e dhimbjes kurrë s’ta dëgjuam.
Lindje
po, Loke moj shtatzënë,
Zemrat
gjakun kurrë s’e harruan,
Ish’
përmbys rrënjëdala nënë.
Na
shtove jetën një shekull të plotë,
Mijëra
trima i ngrite nga varri,
Shekulli
shqiptar, Gëzuar nëpër Botë!
Fara
dhe rrënjë, Ti Adem Jashari.
Is
Boletini, gjëmimat i ndjeje?
Dollinë
e fitores ta pimë në Kaçanik.
Shtatzënë
Kosova pas çdo beteje.
Mbushe
gotën plot, për ty Amerikë.