Xhevahir Cirongu: Poezi me ngjyra ylberi shpirtëror

Poezi me ngjyra ylberi shpirtëror

(Vështrim rreth librit ‘’Kur dehen perënditë’’  poezi  të autorit A. Zaplluzha)

Nga Xhevahir Cirongu

Të lexosh poezitë e poetit Kosovar Adem Zaplluzha, s’ke se si të mos ndjesh  që në fillim aromën e plisit të tokës së vendlindjes . Ajo shpaloset  me gjithë  fuqinë e saj magjike, dhe të rrok pas vetes si një lum  që ka ujë të kulluar për gjatë  rrugëtimit të leximit.  Në këtë rrugëtim  , kur  ke lexuar 86 vëllimet e këtij poeti, të cilat janë tashmë në duartë e dashamirsëve të librit, e sidomos adhuruesit e poezisë,ndjen një krenari të ligjshme , sepse vargu të ngroh si dielli. Në këtë vëllim të ri, që poeti  Adem Zaplluzha e ka ndarë në tre pjesë, me titull ‘’Kur dehen perënditë’’, vargu poetik përshkruhet nga fillimi gjer në fund me ndjenjën e thellë të dashurisë njerëzore. Poezitë e autorit  Adem Zaplluzha, janë me rrënjë te plisi i tokës sonë Shqipëri. Atdheu , natyra e njeriu, janë të shkrira në një plan të vetëm në këtë vëllim poetik.                Ato flasin me  gjuhën filozofike të thjesht e japin mesazhe  të qarta për te lexuesi, sepse poezia që në lashtësi e deri sot, ka qënë pjesë  e shprehjes shpirtëror  të njerëzimit.

Poezia ka qënë dhe është oazi  që ka mbushur shpirtin e njerëzve, si në gëzime e në hidhërime, për të lartësuar ndjenjat  njerëzore duke u dhënë forcën e gurit  dhe  ëmbëlsin e mjalti të fjalës. Të tilla janë edhe poezitë e poetit Adem Zaplluzha, sa të thjeshta, aq edhe kuptimplota me ‘’farën e grurit’’shpirtëror që kanë në vetvete ato, e përcjellin fuqishëm  për  te lexuesi ynë.  Larmija e poezive që sjell  poeti  në këtë vëllim të ri me titullin ’’Kur dehen perënditë’’, është një shprehje e gjallë e jetëdhënse, sepse vargu poetik ka rrënjët e tija  me degët e frutat krijuese të dhuruar nga vetë  perëndia, që më së fundi për poetin vargu është një frut ‘’Shege’’ me rruaza të kuqe gjaku në dehje që s’ka vdekje kurrë. Në poezinë me titull ‘’Ku njeri prej stralli’’ tregon lindjen e njeriut nga pluhuri kosmik e që ka forcën si guri i zjarrtë të strallit e lëshon zjarr e xixa fjale e tinguj me ngjyra ylberi në gjithësinë , ku vetë njeriu e poeti është pjesë e këtij realiteti  jetësor. Ndëthurja  e faktorit historik dhe  me miteve historike njerëzore, si dhe të heronjëve, janë përshkruar me ndjenjë e pathos poetik në poezitë e shkruara të autorit Adem Zaplluzha. Ato kanë vargun e qiellit kaltërosh e të detit të kaltër të mendimeve. Në poezinë ‘’Po të ishte ndryshe’’ (Prolog) ai thotë se: ‘’Sytë tuaja të kaltër/ i përngjanin lotit të Adriatikut..’’. Kurse në poezinë me titull ‘’Ky njeri prej stralli’’ na jep dritën e flakës që del nga gur i strallit të vargut poetik  e qënien njerësore, që  s’shuhet kurrë sepse shpirti nuk vdes , por diku ai jeton në qiellin e kaltër atje te Zoti!

. ..Dhe  poeti na e sjell shprehimisht  kështu:

‘’I shkulte lisat e sinonimeve,

për të mbjellë dashurinë

në krahorin e atdheut të dërmuar.’’

Vështrimi poetikoletrar të poezive të këtij autori ngjasojnë si fibra optike në gjithë brendinë e tyre.Aty gjen  dashurinë nherëzore e të qënurit njeri, hipokrizinë, historitë, tokën e lumin, pemët me gjethet,gurin dhe zogjtë, hënën me yjet, hapsirën qiellore e kozmosin, heroin e njeriun e thjeshtë, të gjitha këto të përfshira në korpusin e vargut poetik.Te nëna natyrë poeti nuk ndahet për asnjë çast, dhe nga shpirti  i tij del llava  poetike e vargu me ngjyra ylbri. Ato janë spërkatur me vesën e  avujt e frymës njerëzore, të shkrira në një të vetme që quhet ‘’Dashuri njerëzore!’’. Dhe kjo duket qartë në lexushmërinë e vargjeve në gjithësinë e poezive e më konkretisht te poezia që ia kushton poetit lirik Frederik Reshpes.

Te poezia me titull: ‘’Më duket se atë natë’’, ai shkruan këto vargje: ‘’Mbi parmakët e qelqta të mendimeve/ binte nga pak shi’’.(për natyrën e mendimin).

..Ose te poezia që ia kushton poetit Frederik Reshpes, midis vargjeve të tjera thotë me dhimbje e kujtim malli për njeriun e letrave shqipe, e sidomos pë poetin, për dhimbjen e vargut të këtij poeti. Vargu del si gurrë nga thellësia e shpirtit të poetit për poetin.Ja si thotë Adem Zaplluzha:

‘’Jo ,or miku im i mirë

Nuk vdiq Frederiku!’’

Por , edhe për mjegullat që ngrihen e lartësohen lartë në qiell, së bashku me mendimet e poetit  pikojnë si vesa e mëngjesit në shpirtin e tij e derdhen  në lumin e vargit poetik.Pra, te vëllimi më i ri të titulluar :  ‘’Kur dehen perënditë’’,lexuesi  gjen  xhevahire shpirtërore aty.

‘’Mjegullat me do riga të vetmuara

Vajtojnë fatin e reve’’.

Apo te poezia me titull ‘’ Të mos qajë edhe ai cop druri’’ i cili  na  jep  kështu  këto  vargje:

’’Të mos qajë edhe ai cop druri

Të mos denis si guri i lagjes,

Ku kanë  pritur pleqtë e fshatit

Kthimin e djemëve nga kurbeti’’.

Edhe shprehet metaforike i  përdor disi të kursyera, me gjetje gjithmonë në ngjitje për nga domethënia e tyre  kur  derdh  në  vargun poetik. Brenda kullës së shpirtit, furtunat e jetës janë në shpërthim e sipër   te autori. Ai këtë e tregon  me vargun që shkruan çdo ditë, mbi fletën e bardhë, që mendimi  i cili buron nga kulla e shpirtit të tij të përjetësohet në varg poetik, si një mënyrë rebelimi ndaj fenomeneve që ka kaluar  gjatë jetës, por edhe foktorit jetik ku jetojmë  në jetën tonë të përditshme  si atë shoqërore e  socialekonomike.                                                                                                Kuptimplot ky fakt shprehet te poezia  ‘’Nga syri i një peme të egër’’ , më konkretisht:

‘’I kujt ishte ai sarkofag

Nga i cili fluturuanë

Disa zogj të çmendur!?

Por, autori i librit jep me detaje  edhe  tragjiken e jetës, vdekjen, truallin e gurin e përmotshëm që s’ka ‘’vdekje’’, pra , varret  me epitafet e tyre që flasin me heshtjen te të gjallët. Dhe ai e përshkruan qartazi me këto vargje :

‘’Më lër të pi trishtimin e këtij helmi,

…doli edhe nata’’….

Të gjtha metaforat që përdor  autori Adem  Zaplluzha  në poezitë e këtij vëllimi, janë  shprehje e pjekurisë së vargut që i jep jetë e domethënie  gjthçka  që e rrethon njeriun në këtë botë me plotë mistere. Në fund të fundit , jeta duhet jetuar ashtu si është, por  mesazhet e autorit  na tregojnë se duhet edhe  guxim e qëndersë ndaj fenomeneve e pengesave gjatë rrugëtimit të jetës sonë. Të mos thyhemi para vështirësive, dhe kur njeriu  ka shpirtin e madh, lartësohet  deri në pavdekësi. Rrënjët e shpirtit metaforik  të shprehura në poezitë  e autorit, na jepen  me detaje të arrirë  nëpërmjet artit e fjalës së shkruar.

Edhe ky vëllim i ri poetik ‘’ Kur dehen perënditë’’ ëshë  një gur themeli  që i vendoset ‘’ kështjellës’’  krijuese poetike  të  autorit  kosovar Adem Zaplluzha.

Xhevahir Cirongu

Publicist, poet, shkrimtar

Durrës, Janar  2014