E merkure, 12.02.2025, 03:38 AM (GMT)

Mendime

Viktor Mërkuri: Gjeopolitika vs. Gjeoekonomi

E enjte, 21.06.2012, 06:38 PM


Gjeopolitika vs. Gjeoekonomi: dy nocione që bashkekzistojnë apo i kundërvihen njëri-tjetrit?

Nga Viktor Mërkuri*

1- Gjeoekonomia dhe Gjeopolitika janë dy nga nocionet dhe traditat dominate të zhvillimit dhe të ardhmes së shteteve që nga fillesat e tyre. Ndonëse më përpara janë emëruar me fjalë të ndryshme, thelbi i kuptimit ka qënë standart. Për të aritur të kuptojmë në qoftë se këto të dyja bashkëjetojnë apo i kundërvihen njëra –tjetrës, së pari duhet të analizojmë secilën në veçanti.

Së pari, Gjeopolitikën, e cila lindi si koncept i shekullit të njëzetë, si një term i përmendur për herë të parë nga Rudolf Kjellen, një shkencëtar politik suedez, aty nga viti 1899. Gjithsesi, ishte bërë pak i njohur deri në 1930, kohë kur u përkrah nga një grup studiuesish të gjeografisë politike gjermane, përfaqësuar nga gjeneral-majori në pension Dr. Karl Haushofer, në Departamentin e Gjeografisë në Universitetin e Mynihut.

Dhe më pas, Gjeoekonominë, e cila është një konsulencë hulumtimi dhe strategji e specializuar në zhvillimin ekonomik të qëndrueshëm, si një axhendë globale e  lokale për qeveritë, bizneset dhe organizatat e sektorit të tretë.

2- Nocioni i gjeopolitikës është më i gjerë se sa përflitet vazhdimisht. Gjeopolitika vepron si një kompleksitet iluzionar e jo si një manifest i dhënë, si një problematikë e gjerë dhe  jo si një koncept i vetëm, si një plejadë në sensin e vazhdimësisë, ose të quajtur ndryshe,  ”si një grumbull elementësh në ndryshim, më shumë të ballafaquar si integral, elementë që i rezistojnë një reduktimi nga një emërtues i zakonshëm, një bërthamë kryesore, ose një parimi primar përgjithësues”.

Gjuha e gjeopolitikës është kudo.

Në revistat e lajmeve, internet, komentet e radios, raporte nga ushtria dhe agjencitë e sigurisë, si dhe në debate mes gjeografëve profesionale, diagnostikimi i gjeopolitikës dhe përshkrimet janë në “deflacion”. Sidomos pas "luftës së terrorizmit "filluan të sfidohen ideologjitë globaliste  banesë-tokë në kthesën e shekullit të  të XXI.

Gjeopolitika është një term i vjetër formuar nga dy fjalë akademike dhe popullore që shkojnë mbrapa në shqetësimet perandorake në lidhjet midis  gjeografisë, teritorialitetit shtetëror dhe politikës e fuqisë botërore.

3- Në të kundërt, gjeo-ekonomia është një term relativisht i ri që ka pasur më shumë miratimin e kufizuar akademik dhe e cila është përdorur në shkrime për të shprehur idetë që variojnë nga shqetësimet menaxheriale mbi pozicionimin konkurrues ekonomik të shteteve dhe qytete me bazë ' nocionin strategjik të  post-Luftës së Ftohtë .

Gjeografët e kanë përdorur herë pas here gjeo-ekonominë (apo homonime të ngushta si gjeo-ekonominë) për të përshkruar një grup akoma më të gjerë të zhvillimeve, duke filluar nga ndikimet rajonale ekonomike të mbylljeve të bazave ushtarake, në shfaqjen e strategjive  komerciale post-kombëtare në konsolidimin politik të BE-së për geografi ekonomike globale të pabarabartë .

Sipas Eduard Luttvak (1990 dhe 1993), ekspert i huaj amerikan në politikbërje,  i cili e përparoi  argumentin rreth gjeo-ekonomise në fillim të viteve 1990 dhe  thoshte se:- termi thjesht ka shërbyer për të përmendur sistemin pasues ndër-shtetëror të rivalitetit që zhvillohet në periudhën e Gjeopolitikës së Luftës së Ftohtë. Argumenti  i Luttvak atëkohë ishte ende realist dhe shtetocentrik. Në këtë mënyrë, ai pohoi se autoriteti shtetëror në fakt mund të ripohonte rishtas se "nuk është në emrat e strategjisë dhe të sigurisë së kësaj kohe, por më tepër për të mbrojtur interesat vitale 'të ekonomisë nga mbrojtjet  të gjeo-ekonomisë, të ofensivave gjeo-ekonomik të diplomacisë, si dhe inteligjencën gjeoekonomike”.

Sipas artikullit te  Edvard Luttvak "Nga gjeopolitika për gjeo-ekonominë", ai  argumenton se gjeopolitika përfaqëson një logjikë gjithnjë relikte e globale zëvendësimi. Ajo është zëvendësuar në epokën e globalizimit me një llogjikë ekonomike globale që tejkalon llogaritjet gjeopolitike, edhe nëse sistemi i shteteve kombëtare mbetet i paprekur dhe i fuqishëm. Për Luttvakun, globalizimi përfaqëson evolucionin natyror të tregjeve më të mëdha dhe subjektet më të fuqishme, dhe kjo gjithnjë rezulton në krijimin dhe lidhjen e fuqisë dhe territorit në vetvete. Shtetet rinovojnë modulet e tyre në përputhje me rrethanat, nga një territorial në një regjistër ekonomike.

4- Gjeo-ekonomia përbëhet nga teori ekonomike dhe të dhëna të lidhura empirikisht si dhe bazuar në premisën se toka është një faktor i veçantë i prodhimit, dy të tjerat janë puna dhe kapitali i mallrave . Fjala  "gjeo" nënkupton tokën si parashtesë, dhe ajo gjithashtu lidhet me punën e Henry Gjergjit, ekonomistit amerikan të shekullit të XIX, i cili kishte avancuar teorinë klasike të Adam Smithit dhe David Riçardos me një analizë që tregonte se si qiraja dhe pagat janë përcaktuar, si këto ndikohen nga spekullimet e tokës  dhe se si pasuritë e patundshme ndikojnë në ciklin e biznesit.

Gjeo-ekonomia është stenografi për një nocion kompleks: gërshetimi i ekonomisë dhe financave me politikën dhe duke konsideruar sigurinë globale. E thënë më thjesht, gjeo-ekonomia është  "foto e madhe" me fushën praktike të simbolit të tregjeve (Kaufman 2004).

Zhvillimi  i gjeo-ekonomise nuk do të thotë se kufijtë dhe territoret do të bëhen më pak e rëndësishme, por artikulimi i rreptë i tyre kombëtar ndoshta. Ai sugjeron kufijtë e militarizuara të SHBA-Meksikë, ose shtresa e re e Evropës Jugore që shtrihen nga Afrika Veriore nëpër Mesdhe, kufijtë e paqartë të të cilëve për hir të sigurisë së shtetit në të njëjtën kohë mund të bëhen më të mprehta.

Megjithatë, pavarësisht nga saktësia e tyre shoqërore për sa i përket migrimit, këto në hartë nuk kufizojnë më  tërësisht kufijtë e ekonomisë dhe shoqërisë moderne.

5—Si përfundim mund të themi se këto dy nocione  nuk do të mund të egzistonin pa njëra-tjetrën, pasi janë të lidhura organikisht dhe ekzistencialisht në mënyrë të pashmangshme,aqë sa mund të themi se ushqejnë ekzistencën e njera-tjetrës.

Problemi qëndron se :  kush është ajo dorë që do veje në lëvizje këto dy leva  në funksion të ecjes përpara të shoqërisë njerëzore, me sa më pak dhimbje.

 

*-Autori është student i UET



(Vota: 0)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora