Mendime
Viktor Mërkuri: Gjeopolitika vs. Gjeoekonomi
E enjte, 21.06.2012, 06:38 PM
Gjeopolitika
vs. Gjeoekonomi: dy nocione që bashkekzistojnë apo i kundërvihen njëri-tjetrit?
Nga Viktor Mërkuri*
1- Gjeoekonomia
dhe Gjeopolitika janë dy nga nocionet dhe traditat dominate të zhvillimit dhe të
ardhmes së shteteve që nga fillesat e tyre. Ndonëse më përpara janë emëruar me
fjalë të ndryshme, thelbi i kuptimit ka qënë standart. Për të aritur të kuptojmë
në qoftë se këto të dyja bashkëjetojnë apo i kundërvihen njëra –tjetrës, së pari
duhet të analizojmë secilën në veçanti.
Së pari,
Gjeopolitikën, e cila lindi si koncept i shekullit të njëzetë, si një term i përmendur
për herë të parë nga Rudolf Kjellen, një shkencëtar politik suedez, aty nga
viti 1899. Gjithsesi, ishte bërë pak i njohur deri në 1930, kohë kur u përkrah
nga një grup studiuesish të gjeografisë politike gjermane, përfaqësuar nga
gjeneral-majori në pension Dr. Karl Haushofer, në Departamentin e Gjeografisë në
Universitetin e Mynihut.
Dhe më pas, Gjeoekonominë, e cila është një konsulencë hulumtimi dhe strategji e specializuar në zhvillimin ekonomik të qëndrueshëm, si një axhendë globale e lokale për qeveritë, bizneset dhe organizatat e sektorit të tretë.
2- Nocioni
i gjeopolitikës është më i gjerë se sa përflitet vazhdimisht. Gjeopolitika
vepron si një kompleksitet iluzionar e jo si një manifest i dhënë, si një problematikë
e gjerë dhe jo si një koncept i vetëm,
si një plejadë në sensin e vazhdimësisë, ose të quajtur ndryshe, ”si një grumbull elementësh në ndryshim, më shumë
të ballafaquar si integral, elementë që i rezistojnë një reduktimi nga një emërtues
i zakonshëm, një bërthamë kryesore, ose një parimi primar përgjithësues”.
Gjuha e
gjeopolitikës është kudo.
Në revistat
e lajmeve, internet, komentet e radios, raporte nga ushtria dhe agjencitë e
sigurisë, si dhe në debate mes gjeografëve profesionale, diagnostikimi i
gjeopolitikës dhe përshkrimet janë në “deflacion”. Sidomos pas "luftës së terrorizmit
"filluan të sfidohen ideologjitë globaliste banesë-tokë në kthesën e shekullit të të XXI.
Gjeopolitika është një term i vjetër formuar nga dy fjalë akademike dhe popullore që shkojnë mbrapa në shqetësimet perandorake në lidhjet midis gjeografisë, teritorialitetit shtetëror dhe politikës e fuqisë botërore.
3- Në të kundërt,
gjeo-ekonomia është një term relativisht i ri që ka pasur më shumë miratimin e
kufizuar akademik dhe e cila është përdorur në shkrime për të shprehur idetë që
variojnë nga shqetësimet menaxheriale mbi pozicionimin konkurrues ekonomik të shteteve
dhe qytete me bazë ' nocionin strategjik të
post-Luftës së Ftohtë .
Gjeografët
e kanë përdorur herë pas here gjeo-ekonominë (apo homonime të ngushta si gjeo-ekonominë)
për të përshkruar një grup akoma më të gjerë të zhvillimeve, duke filluar nga
ndikimet rajonale ekonomike të mbylljeve të bazave ushtarake, në shfaqjen e
strategjive komerciale post-kombëtare në
konsolidimin politik të BE-së për geografi ekonomike globale të pabarabartë .
Sipas
Eduard Luttvak (1990 dhe 1993), ekspert i huaj amerikan në politikbërje, i cili e përparoi argumentin rreth gjeo-ekonomise në fillim të viteve
1990 dhe thoshte se:- termi thjesht ka
shërbyer për të përmendur sistemin pasues ndër-shtetëror të rivalitetit që zhvillohet
në periudhën e Gjeopolitikës së Luftës së Ftohtë. Argumenti i Luttvak atëkohë ishte ende realist dhe
shtetocentrik. Në këtë mënyrë, ai pohoi se autoriteti shtetëror në fakt mund të
ripohonte rishtas se "nuk është në emrat e strategjisë dhe të sigurisë së kësaj
kohe, por më tepër për të mbrojtur interesat vitale 'të ekonomisë nga
mbrojtjet të gjeo-ekonomisë, të ofensivave
gjeo-ekonomik të diplomacisë, si dhe inteligjencën gjeoekonomike”.
Sipas artikullit te Edvard Luttvak "Nga gjeopolitika për gjeo-ekonominë", ai argumenton se gjeopolitika përfaqëson një logjikë gjithnjë relikte e globale zëvendësimi. Ajo është zëvendësuar në epokën e globalizimit me një llogjikë ekonomike globale që tejkalon llogaritjet gjeopolitike, edhe nëse sistemi i shteteve kombëtare mbetet i paprekur dhe i fuqishëm. Për Luttvakun, globalizimi përfaqëson evolucionin natyror të tregjeve më të mëdha dhe subjektet më të fuqishme, dhe kjo gjithnjë rezulton në krijimin dhe lidhjen e fuqisë dhe territorit në vetvete. Shtetet rinovojnë modulet e tyre në përputhje me rrethanat, nga një territorial në një regjistër ekonomike.
4- Gjeo-ekonomia
përbëhet nga teori ekonomike dhe të dhëna të lidhura empirikisht si dhe bazuar
në premisën se toka është një faktor i veçantë i prodhimit, dy të tjerat janë puna
dhe kapitali i mallrave . Fjala "gjeo"
nënkupton tokën si parashtesë, dhe ajo gjithashtu lidhet me punën e Henry
Gjergjit, ekonomistit amerikan të shekullit të XIX, i cili kishte avancuar
teorinë klasike të Adam Smithit dhe David Riçardos me një analizë që tregonte
se si qiraja dhe pagat janë përcaktuar, si këto ndikohen nga spekullimet e tokës dhe se si pasuritë e patundshme ndikojnë në ciklin
e biznesit.
Gjeo-ekonomia
është stenografi për një nocion kompleks: gërshetimi i ekonomisë dhe financave
me politikën dhe duke konsideruar sigurinë globale. E thënë më thjesht, gjeo-ekonomia
është "foto e madhe" me fushën
praktike të simbolit të tregjeve (Kaufman 2004).
Zhvillimi i gjeo-ekonomise nuk do të thotë se kufijtë dhe
territoret do të bëhen më pak e rëndësishme, por artikulimi i rreptë i tyre
kombëtar ndoshta. Ai sugjeron kufijtë e militarizuara të SHBA-Meksikë, ose
shtresa e re e Evropës Jugore që shtrihen nga Afrika Veriore nëpër Mesdhe,
kufijtë e paqartë të të cilëve për hir të sigurisë së shtetit në të njëjtën kohë
mund të bëhen më të mprehta.
Megjithatë, pavarësisht nga saktësia e tyre shoqërore për sa i përket migrimit, këto në hartë nuk kufizojnë më tërësisht kufijtë e ekonomisë dhe shoqërisë moderne.
5—Si përfundim
mund të themi se këto dy nocione nuk do
të mund të egzistonin pa njëra-tjetrën, pasi janë të lidhura organikisht dhe
ekzistencialisht në mënyrë të pashmangshme,aqë sa mund të themi se ushqejnë ekzistencën
e njera-tjetrës.
Problemi
qëndron se : kush është ajo dorë që do
veje në lëvizje këto dy leva në funksion
të ecjes përpara të shoqërisë njerëzore, me sa më pak dhimbje.
*-Autori është
student i UET