Speciale

Lutfi Alia: Shën Nënë Angjelina Arbërore (4)

Kryemurgesha Nënë Angjelina ushtroi aktivitetin ekleziastik në provincat e Vojvodinës të mbretërisë Hungareze dhe të Vllahisë, që ishte vasale e Hungarisë, madje quhej dhe Hungaro-Valakia; dy provinca, të cilat nuk ishin pushtuar nga Perandoria Osmane. Vllahia u bë vasale tributare e...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (42)

Lufta e Dytë Botërore solli tronditje të thella dhe ndryshime rrënjësore në të gjithë hapësirën ballkanike, duke riformësuar kufijtë, pushtetet dhe fatet e popujve. Me 6 prill 1941, Jugosllavia e dalë nga traktatet e Versajës u shemb brenda pak ditësh dhe iu dorëzua forcave gjermane, duke i hapur rrugë një periudhe të re pushtimesh dhe...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (41)

Ilegalja shqiptare, edhe pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, nuk e ndërpreu veprimtarinë e saj të fshehtë. Përkundrazi, ajo u bë edhe më e vendosur, sepse çlirimi i supozuar solli jo liri, por zhgënjim të thellë. Shqiptarët, të shpërndarë nëpër të gjitha trojet e tyre etnike, besuan se gjatë viteve të luftës...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (40)

Rrethimi i bunkerëve ishte i plotë, i organizuar me kujdes dhe i kryer me përpikëri ushtarake. Nga çdo anë, terreni ishte nën kontrollin e forcave partizane, duke mos lënë as edhe hapësirën më të vogël për shpëtim apo për manovrim. Luftëtarët shqiptarë, të ngujuar brenda strehës së tyre të...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (39)

Figura e Alush Smajlit nuk mund të kuptohet vetëm përmes sakrificës së tij, por edhe nëpërmjet strategjisë dhe vizionit të tij ushtarak, i cili dëshmon për një pjekuri të jashtëzakonshme në kushtet e një lufte të pabarabartë. Ai nuk ishte thjesht një luftëtar i rastësishëm i maleve...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (38)

Duhet theksuar se në takimin historik të mbajtur në malet e Senjakut, përveç çështjeve organizative dhe strukturore të Divizionit të Ibrit, një vend të veçantë zuri edhe diskutimi për mbijetesën gjatë dimrit — një dimër që për ilegalët shqiptarë nuk ishte thjesht stinë, por një provë e vërtetë e...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (37)

Atdhetari shaljan Ukshin Kovaçica lindi në vitin 1904, në fshatin Kovaçicë të Shalës së Bajgorës – një trevë që historia shqiptare e njeh si vatër të pashuar të qëndresës. Në këtë krahinë, ku malet ngritën kështjellë e nderi, popullsia e Mitrovicës dhe e rrethinës ka mbajtur barrën më të rëndë...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (36)

Sipas dëshmive që sjell studiuesi dhe hulumtuesi Adem Ademi në shënimet e tij të publikuara në rrjetin social Facebook, një ndër njerëzit që luajti një rol vendimtar në mbrojtjen dhe strehimin e Aziz Zhilivodës ishte Kajtaz Koca nga fshati Polac. Ky emër del në pah si shembull i rrallë...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (35)

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, lëvizja ilegale shqiptare u përball me një periudhë të errët përndjekjesh dhe represioni, që e detyroi të strehohej fshehurazi brenda vendit apo të emigronte jashtë kufijve të Kosovës. Pushteti i ri, i vendosur mbi bazat e ideologjisë komuniste jugosllave...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (34)

Menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, kur Kosova u shpall zyrtarisht si pjesë e Federatës Jugosllave, realiteti politik që pasoi solli një valë të thellë zhgënjimi ndër shqiptarët atdhetar. Vendimet arbitrare të fuqive fituese dhe ripërcaktimi i kufijve pa vullnetin e popullit...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (33)

Në Fjalorin e Gjuhës Shqipe, termi “bunker” përkufizohet si një ndërtim i fortifikuar prej betoni, i projektuar dhe ndërtuar për mbrojtje ushtarake. Në kuptimin e tij standard, ai shërben zakonisht si strehim gjatë luftërave ose si mbrojtje nga sulmet e armikut. Ky është një përkufizim i ngushtë, teknik dhe...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (32)

Asnjëherë në jetën e tij në ilegalitet nuk kishte ndodhur që Aziz Zhilivoda të kërkonte strehim dhe t’i mbyllej dera. Ky fakt flet shumë për karakterin e tij, por edhe për shpirtin e atyre që e mbështetën. Në këtë varg të gjatë burrash të besës, një figurë e përulur por e jashtëzakonshme në...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (31)

Gjatë gjithë viteve të ilegalitetit, ku çdo hap i gabuar mund të kushtonte jetë, Azizi e gjente sigurinë më të madhe te dhëndri i tij, Ajet Breznica nga fshati Breznicë. Shtëpia e Ajetit ishte bërë një nga strehët më të besueshme për të, një vend ku rreziku dukej se tërhiqej paksa mbrapa pragut, dhe ku ai kalonte net të...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (30)

Në rrjetin e gjerë të jatakëve që mbështetën me guxim dhe besë veprimtarinë ilegale të Aziz Zhilivodës, një figurë e veçantë qëndron edhe Ibish Balia – i njohur nga vendaësit si Dervisholli – nga fshati Gradicë. Ibishi nuk ishte një njeri i zakonshëm; ai ishte i formuar në shkollën e përkushtimit...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (29)

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, realiteti politik dhe shoqëror në Kosovë mori një kthesë të ashpër, e cila për shumë luftëtarë të bashkimit kombëtar nënkuptonte jo liri, por një formë të re robërie. Ideali për çlirim dhe bashkim kombëtar, që kishte frymëzuar breza të tërë gjatë luftës, u përball me represionin e pushtetit të ri jugosllav...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (28)

Aziz Zhilivoda, i regjistruar zyrtarisht me emrin Aziz Krasniqi, lindi në vitin 1914 në fshatin Zhilivodë, një vatër e njohur ndër breza për shpirtin e pathyeshëm të banorëve të saj. Ky fshat, i vendosur në një mjedis ku historia shpesh ka lëvizur me intensitet të ashpër, ka qenë prej kohësh i lidhur ngushtë me traditat e qëndresës shqiptare...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (27)

Ndaj jatakëve, si pjesë e atij rrjeti të heshtur të solidaritetit kombëtar, u zhvilluan një numër i madh procesesh gjyqësore, të cilat në thelb shërbenin si pretekst i përshtatshëm për të mbushur burgjet me shqiptarë. Këto gjyqe nuk ishin gjithmonë të mbështetura në prova të...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (26)

Sipas aktgjykimit të datës 11 maj 1948 të Gjykatës së Qarkut në Gjilan, një nga të dënuarit ishte edhe Shaban Adem Kurteshi, bujk nga fshati Vërban. I lindur në vitin 1885 nga babai Adem dhe nëna Zarife, e lindur Hakija, Shabani ishte i martuar dhe baba i tre fëmijëve. Ai ishte analfabet dhe deri...

Lutfi Alia: Shën Nënë Angjelina Arbërore (3)

Familjet fisnike arbërore Arianiti, Muzaka, Kastrioti, Gropa, Bua, Matrenga, Zenevishti etj., ishin të besimit ortodoks dhe një ndër pjestarët e këtyre familjeve ishte i shugruar prift, ose murg, që shërbenin në kishat dhe manastiret ortodokse në trojet e principatave të tyre, madje ndër ata...

Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (25)

Viti 1948 shënoi një zhvillim interesant në strategjinë e organeve gjyqësore jugosllave. Në këtë periudhë, Gjykata Supreme Jugosllave kishte nisur një fushatë inspektimesh nëpër gjykatat e qarqeve, me qëllim monitorimin e “efikasitetit” të punës në terren. Të vetëdijshme për këtë...