Sabile Basha: Gratë Shqiptare – Shtylla të Qëndresës Kombëtare (29)

GRATË SHQIPTARE – SHTYLLA TË QËNDRESËS KOMBËTARE (29)

GRATË E VAJZAT DËSHMORE TË UÇK-SË

HANUMSHAHE ABDULLAHU ZYMBERI – NUSHJA

(12.10.1962 – 15.4.1999)

Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha

Nushen, ashtu siç e thërrisnim me përkëdheli, e kam njohur që në kohët e hershme të rinisë sonë. Ajo nuk ishte thjesht një njohje e zakonshme në rrjedhën e jetës, por një prani e veçantë që la gjurmë në kujtesën time. Miqësia jonë u ndërtua natyrshëm, pa fjalë të mëdha, por me sinqeritetin e rrallë dhe ndjeshmërinë e ndërsjellë, që lind vetëm ndërmjet njerëzve që e ndiejnë njëri-tjetrin përtej formave të zakonshme të komunikimit.

Takimet tona në Prishtinë ishin të shpeshta, veçanërisht pas themelimit të Lëvizjes së Bashkuar Demokratike – një periudhë që e përfshiu me gjithë qenien e saj dhe që i dha një dimension të ri angazhimit të saj shoqëror e kombëtar. Sa herë që ajo vinte në qytet, gjenim kohë për të ndarë jo vetëm mendimet tona, por edhe një hapësirë miqësie të thellë, ku bisedat rridhnin natyrshëm, gjatë dhe me qetësi.

Në ato takime ajo shfaqte një qartësi të admirueshme mendimi, një vizion të thellë për situatën politike dhe shoqërore, dhe një përkushtim të sinqertë për çështjen kombëtare. Ishte largpamëse, por jo e ftohtë; ishte realiste, por gjithmonë e udhëhequr nga idealizmi. Ndonjëherë, kur gjërat nuk zhvilloheshin sipas pritshmërive të saja, shprehej emocionalisht, jo për veten, por për drejtësinë e kauzës që i besonte me gjithë shpirtin. Në ato çaste, ajo nuk fshihte as zhgënjimin, as pasionin – ishte autentike, e drejtpërdrejtë dhe e sinqertë, duke treguar se çdo fjalë e saj buronte nga një ndjenjë e thellë përgjegjësie.

Përmes atyre bisedave, më shumë sesa një mikeshë, ajo bëhej një zë i ndërgjegjes, një reflektim i një gjenerate që nuk e pranoi apatinë si rrugëdalje, por që zgjodhi të flasë, të veprojë, të ëndërrojë – edhe kur rruga nuk ishte e lehtë. Dhe në çdo takim me të, njeriu ndjente se ishte në prani të dikujt që e jetonte idenë e bashkimit kombëtar, jo vetëm si program politik, por si nevojë shpirtërore dhe si amanet i historisë.

Çdo detyrë apo angazhim që i besohej nga qendra, ajo e përqafonte me një ndjenjë të thellë përgjegjësie dhe përkushtimi të pashoq. Për të, detyra nuk ishte një barrë, por një thirrje që duhej përmbushur me ndërgjegje, saktësi dhe nder. Çfarëdo që merrte përsipër, e trajtonte me përpikëri dhe seriozitet të admirueshëm, duke mos lënë vend për neglizhencë apo për masa të ndërmjetme.

Ajo nuk kërkonte as rrugë të lehta, as përjashtime nga sfidat. Përkundrazi, kur pengesat e papritura dilnin gjatë rrugës – siç ndodh shpesh në punë me vlera dhe qëllim të lartë – ajo nuk tërhiqej, nuk ankohej, nuk lëkundej. Ishte ajo lloj gruaje që forcohej pikërisht në momente të tilla, duke e kthyer vështirësinë në shtysë për të ecur përpara edhe më e vendosur.

Kishte një aftësi të rrallë për të mbetur e palëkundur përballë sfidave, dhe një disiplinë të brendshme që nuk varej nga vlerësimi i jashtëm. Puna për të nuk ishte thjesht një obligim organizativ, por një dëshmi e karakterit të saj të pathyeshëm dhe e idealizmit që e ushqente përbrenda. Në të vërtetë, ajo ishte një nga ata njerëz të rrallë që e kthejnë përgjegjësinë në nder dhe angazhimin në formë të jetesës.

Në një rast, në qytetin e Gjilanit, u organizua një tryezë diskutimi me temë të ndjeshme dhe jetike për të ardhmen e shoqërisë sonë- çështjen e lindshmërisë. Diskutimi kishte lindur natyrshëm nga një bisedë e sinqertë me të, ku ndër të tjera u vërejt me shqetësim se numri i lindjeve kishte filluar të shënojë rënie, një tendencë që nuk mund të lihej pa vëmendje.

Ky takim nuk ishte vetëm një reflektim mbi statistika, por një përpjekje për të kuptuar më thellë faktorët që po ndikonin në zvogëlimin e natalitetit, si dhe pasojat afatgjata që një zhvillim i tillë mund të kishte për shoqërinë shqiptare. Ajo tryezë u kthye në një hapësirë të hapur për ndërgjegjësim dhe reflektim, ku bashkëbiseduesit nuk diskutonin thjesht mbi numra, por mbi realitete të ndërlikuara sociale, kulturore dhe ekonomike që po ndikonin në vendime jetike të individit dhe familjes.

E pranishme në diskutim, ajo nuk mungoi të shprehë brengën e saj të sinqertë, por edhe të sjellë qartësinë e mendimit që e karakterizonte gjithmonë. Për të, rënia e lindjeve nuk ishte vetëm një çështje demografike, por një tregues i brishtësisë së shpresës dhe pasigurive që përballen familjet shqiptare. Dhe si çdo herë, ajo nuk u mjaftua me konstatime – i ftonte të tjerët të mendojnë thellë, të veprojnë me përgjegjësi dhe të mos e lënë të ardhmen në mëshirë të rrethanave.

M’u besua të mbaja një temë në atë tryezë të rëndësishme, e cila kishte për qëllim të nxisë reflektim e vetëdijësim për një çështje që po bëhej gjithnjë e më urgjente për shoqërinë shqiptare – rënien e lindshmërisë. Para se të merrja fjalën, ajo më drejtoi një lutje të thjeshtë, por plot domethënie, të ndezja pak “zjarr” në shpirtin e grave shqiptare për të rikthyer dëshirën dhe vendosmërinë për të lindur më shumë fëmijë. Ishte një thirrje e qartë, e ndjerë, që vinte nga thellësia e dashurisë për atdheun dhe e bindjes se edhe në jetën e përditshme, edhe në lindjen e një fëmije, fshihej një akt rezistence kombëtare.

Ashtu edhe veprova. E mora fjalën me atë ndjenjë që e mbart kur flet për diçka që buron nga shpirti, dhe së bashku me gratë e pranishme, hapëm një diskutim të gjatë e të pasur. Folën shumë gra – me zemër, me përvojë dhe me brengë. Ishte një nga ato momente ku ndihesh se fjala nuk është thjesht komunikim, por bashkim, vetëdijësim dhe mobilizim i heshtur i një force të brendshme kolektive.

Nga ajo tryezë lindi një mesazh që nuk ishte i zakonshëm, por që për ne grat shqiptare kishte peshë historike, ne – gratë – jemi fuqia që mund ta mundim Serbinë jo vetëm me armë, por edhe me jetën që sjellim në këtë tokë, me fëmijët që rrisim, me familjet që ndërtojmë. Ishte një mesazh që përqafoi jo vetëm dimensionin demografik, por edhe atë shpirtëror dhe politik – se çdo jetë e re është një dëshmi e qëndresës, një shpresë për të ardhmen dhe një akt i përditshëm i dashurisë për atdheun.

Vitet rrëshqisnin njëra pas tjetrës, por në vend të sjellin qetësi, ato sollën një rëndesë të vazhdueshme mbi Kosovën, ku çdo ditë dukej më e errët se e mëparshmja. Situata politike, sociale dhe njerëzore po degradohej me ritme të shpejta, dhe shpresa për zgjidhje paqësore po zbehej nën hijen e dhunës sistematike, shtypjes së organizuar dhe mohimit brutal të të drejtave më elementare të shqiptarëve.

Në këtë realitet të zymtë, malet e Kosovës filluan të marrin frymë ndryshe. Ato u mbushën me bijtë dhe bijat më të mirë të kombit, me djem e vasha që lanë gjithçka pas për të marrë në duar fatin e popullit të tyre. Me pushkë në krah, por me ideale në zemër, ata e shndërruan natyrën në vendbetim, në strehë dhe në qëndresë. Aty ku më parë kishin kënduar zogjtë, tash dëgjoheshin betimet për liri, fjalët e pathëna të një gjenerate që kishte vendosur të mos përkulet më.

Lufta shpërtheu si pasojë e një padrejtësie shumëvjeçare, por shpejt u bë një nga tragjeditë më të mëdha humanitare të Evropës në fund-shekullit XX. Më shumë se një milion shqiptarë u dëbuan dhunshëm nga trojet e tyre, nga shtëpitë ku kishin lindur, rritur dhe jetuar me rrënjë të thella në tokën e të parëve. Familje të tëra u detyruan të braktisin gjithçka – tokën, kujtimet, dhe dinjitetin – për të shpëtuar vetëm jetën.

Shtrohet natyrshëm pyetja: Kush ishte Hanumshahe Abdullahu-Zymberi – ajo që të gjithë e thërrisnin me përkëdheli dhe afërsi “Nushja”? Për ata që patën fatin ta njihnin, ajo nuk ishte vetëm një emër, por një prani e ngrohtë, një ndërgjegje e gjallë dhe një figurë e palëkundur e përkushtimit qytetar dhe kombëtar.

Hanumshahe Abdullahu-Zymberi lindi me 12. gusht 1962 në qytetin e Gjilanit, nga babai Abdullahu dhe nëna Irfane, në një familje me rrënjë të thella patriotike dhe një traditë të çmuar humanizmi. Që në fillesat e saj, ajo u rrit në një mjedis ku dashuria për atdheun, kujdesi për tjetrin dhe ndjenja e përgjegjësisë shoqërore nuk ishin vetëm mësime teorike, por fryma me të cilën rritej dhe formohej çdo anëtar i familjes.

Kjo trashëgimi e pasur shpirtërore e frymëzoi Nushen që shumë herët të mos qëndronte në margjina, por të përfshihej në jetën shoqërore dhe kombëtare me gjithë qenien e saj. Ajo nuk ishte thjesht bijë e një familjeje të njohur për ndjenja atdhetare – ajo u bë vazhduese aktive e kësaj trashëgimie, duke ia dhënë asaj formën konkrete të angazhimit, guximit dhe përkushtimit.

Në një kohë kur shumëkush zgjidhte heshtjen, ajo zgjodhi fjalën. Kur të tjerët tërhiqeshin përballë rrezikut, ajo qëndronte përballë, e qartë në qëllim dhe e palëkundur në vizion. Prandaj, për ta kuptuar vërtet kush ishte Nushja, duhet parë përtej biografisë së saj – duhet dëgjuar zëri i njerëzve që u frymëzuan prej saj, duhen ndier gjurmët që ajo la në vendin ku jetoi dhe veproi, dhe duhet lexuar historia përmes kontributit të saj të heshtur, por të fuqishëm.

Hanumshahe Abdullahu-Zymberi nuk ishte vetëm një grua me rrënjë të forta – ajo ishte një degë që lulëzoi në kohë të vështira, duke e mbajtur gjallë shpresën e një shoqërie të ndershme, të drejtë dhe të lirë. Ajo vinte nga një familje e njohur dhe e respektuar e mahallës së Musajve të fshatit Busavatë, një familje që bartte me vete jo vetëm emrin e brezave të mëparshëm, por edhe një trashëgimi të pasur vlerash, zakonesh dhe ndjenjash të thella atdhedashurie. Rreth fundit të shekullit XIX, në periudhën ndërmjet viteve 1890–1900, kjo familje mori një vendim historik për t’u shpërngulur drejt qytetit të Gjilanit – një hap që nuk ishte thjesht ndryshim i vendbanimit, por një pjesëmarrje e vetëdijshme në dinamikat e kohës, në kërkim të kushteve më të mira për jetë dhe ruajtje të identitetit.

Ky rrugëtim shpërnguljeje, që për shumëkënd mund të shihet si lëvizje e zakonshme, në rastin e familjes së Hanumshahes, kishte një peshë më të thellë. Ajo bartte me vete kujtesën e vendlindjes, rrënjët kulturore të një komuniteti të lashtë, por njëherësh përshtatej me sfidat dhe kërkesat e jetës urbane të Gjilanit të asaj kohe. Familja Musaj, tashmë e vendosur në qytet, nuk hoqi dorë nga parimet që e kishin karakterizuar brez pas brezi, mikpritja, ndershmëria, përkushtimi ndaj kombit dhe ndihma për të tjerët.

Hanumshahe Abdullahu-Zymberi u dallua që në moshë të re për zellin, përkushtimin dhe seriozitetin me të cilin iu qas dijes. Ajo ishte një nxënëse shembullore, e cila jo vetëm përvetësonte me lehtësi njohuritë, por i trajtonte ato me thellësi dhe reflektim të rrallë. Ky përkushtim intelektual e shoqëroi edhe në fazën e studimeve, ku ajo vazhdoi shkollimin në Fakultetin Filozofik – Dega e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe, të cilin e përfundoi me sukses të shkëlqyer, duke u afirmuar si një studente e spikatur, jo vetëm për rezultatet akademike, por edhe për dashurinë që ushqente ndaj gjuhës amtare dhe kulturës kombëtare.

Pas përfundimit të studimeve, Hanumshahja e gjeti veten natyrshëm në fushën e arsimit, aty ku dijet e saj merrnin kuptim të plotë përmes përçimit tek brezat e rinj. Fillimisht, ajo u angazhua si arsimtare në shkollën fillore “Rexhep Elmazi” në Gjilan, ku dallohej për mënyrën e ndjeshme dhe të përkushtuar të mësimdhënies, duke krijuar marrëdhënie të thella besimi me nxënësit e saj. Por rrugëtimi i saj profesional nuk u ndal me kaq – ajo u ngrit edhe në detyrën e drejtoreshës së kësaj shkolle, duke u bërë figurë udhëheqëse, që jo vetëm menaxhonte institucionin me dinjitet dhe vizion, por frymëzonte edhe kolegët me energjinë dhe integritetin e saj.

Në çdo rol që mbajti – si studente, si arsimtare, si drejtuese – Hanumshahe Abdullahu-Zymberi mishëroi figurën e gruas intelektuale që nuk e koncepton dijen si privilegj personal, por si detyrim shoqëror, duke ia kushtuar jetën formimit të brezave të rinj dhe ndërtimit të një shoqërie që mbështetet mbi vlera të vërteta. Ajo ishte, në thelb, një intelektuale që nuk mësonte vetëm nga librat, por edhe nga shembulli që jepte me jetën e saj.

Gjatë viteve të studimeve në Universitetin e Prishtinës, Hanumshahe Abdullahu-Zymberi nuk u mjaftua vetëm me angazhimin akademik. Ajo e kuptoi herët se dija pa veprim shoqëror është e mangët, prandaj iu bashkua me përkushtim Lëvizjes Studentore të Kosovës, e cila në atë kohë përfaqësonte zërin më të gjallë dhe më të guximshëm të rinisë shqiptare në përballje me padrejtësinë dhe diskriminimin sistematik. Në mesin e studentëve që kërkonin më shumë liri, barazi dhe dinjitet për popullin shqiptar, ajo u bë një zë i rëndësishëm, një ndër të paktët që jo vetëm mendonin ndryshe, por edhe vepronin ndryshe – me guxim, përkushtim dhe ndershmëri.

Në vitet e mëvonshme angazhimi i saj shoqëror nuk u kufizua vetëm brenda mureve të universitetit. Në vitet e vështira të përçarjes shoqërore dhe të ndasive të trashëguara, Hanumshahja dha kontribut të veçantë edhe në një prej iniciativave më fisnike të asaj kohe- Aksionin e Pajtimit të Gjaqeve. Në këtë proces historik, ku djem e burra të armatosur nga zakoni i vjetër linin armët përballë fjalës dhe faljes, ajo nuk mungoi. Me urtësinë, besimin dhe autoritetin që e karakterizonte, ajo hyri në oborret e plagëve të mëdha për të ndërtuar ura shprese dhe pajtimi.

Në këtë përpjekje madhore për çlirimin shpirtëror të shoqërisë shqiptare, Hanumshahja u dallua si një grua që besonte fuqishëm se paqja fillon nga vetja, nga zemra dhe nga guximi për të falur. Ajo ishte një zë i arsyes në kohë të trazuar, një shembull i rrallë se si aktiviteti intelektual dhe përkushtimi qytetar mund të ndërthuren për të sjellë ndryshime të vërteta në jetë njerëzish e në fatin e një kombi.

Hanumshahe Abdullahu e kurorëzoi dashurinë e jetës së saj me profesor Tefik Zymberin, një burrë me të cilin nuk ndante vetëm jetën personal, por edhe idealet më të thella për lirinë, dinjitetin dhe të ardhmen e Kosovës. Ai ishte nga Vërbica e Zhegocit, një krahinë me tradita të forta patriotike, dhe bashkimi i tyre ishte më shumë se një akt i zemrës – ishte një bashkim i dy shpirtrave që besonin në të njëjtën kauzë, në një atdhe të lirë, të pavarur dhe të drejtë për të gjithë.

Ky ideal i përbashkët nuk ishte vetëm një dëshirë që shprehej në biseda apo ëndrra të përbashkëta, por një udhërrëfyes konkret që do t’i bashkonte edhe më fort në kohën më të vështirë për kombin shqiptar. Në pranverën e vitit 1999, në një kohë kur Kosova po digjej nga flakët e luftës, kur fati i popullit varej në fijen e qëndresës, Hanumshahja dhe Tefiku iu bashkuan radhëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në Zonën Operative të Karadakut.

Ky akt nuk ishte as i lehtë dhe as i zakonshëm. Ishte vendimi për të lënë pas gjithçka që ofron jeta e zakonshme – komoditetin, sigurinë, jetën familjare – dhe për t’u rreshtuar në anën e përballjes me një regjim të pamëshirshëm. Ishin bashkë jo vetëm në jetë, por edhe në luftë, duke e përkthyer dashurinë për njëri-tjetrin në një përkushtim të përbashkët për lirinë e popullit të tyre.

Në këtë mënyrë, historia e tyre nuk mbeti thjesht një histori e dashurisë personale – u bë pjesë e historisë së madhe të Kosovës, aty ku përkushtimi individual dhe ai bashkëshortor u shkri në një qëllim më të lartë, çlirimin e vendit dhe përmbushjen e një ideali që e kishin ndarë që në fillesat e jetës së përbashkët.

Me të nisur organizimi i mirëfilltë ushtarak në rrethinën e Gjilanit, Hanumshahe Abdullahu-Zymberi – Nushja – u gjend në vijën e parë të angazhimit, duke dëshmuar jo vetëm përkushtimin e saj të palëkundur ndaj çështjes kombëtare, por edhe gatishmërinë për të marrë mbi supe përgjegjësi të mëdha në një kohë të jashtëzakonshme. Nuk ishte rastësi që ajo u përfshi menjëherë në strukturat e UÇK-së – ishte rezultat i besimit të ndërtuar ndër vite, i autoritetit moral që gëzonte dhe i vendosmërisë së saj për të vepruar.

Nga Komanda e Zonës Operative të Karadakut (ZOK), Nushja mori detyra që kërkonin vëmendje, diskrecion dhe vendime të rëndësishme në momente kritike. Ajo nuk ishte thjesht një ndihmëse apo ndjekëse e urdhrave – ishte një grua që koordinonte, udhëzonte dhe garantonte mbarëvajtjen e proceseve jetike për rezistencën e armatosur, duke vënë në dispozicion gjithçka që kishte, përfshirë edhe shtëpinë e saj.

Shtëpia e Nushes u shndërrua në bazën e parë të rëndësishme të rezistencës në Gjilan, në një qendër ku mblidheshin luftëtarë, komandantë dhe bartës të përgjegjësive të larta për të diskutuar strategji, për të planifikuar veprime dhe për të ndarë informacione jetike. Ajo shtëpi e thjeshtë e dikurshme mori përmasat e një selie kombëtare në miniaturë, ku liria frymonte në çdo cep dhe ku vendimet që merreshin ndikuan drejtpërdrejt në organizimin e qëndresës në qytet, në fshatrat përreth dhe në gjithë zonën lindore të Kosovës.

Përmes këtij angazhimi, Nushja u bë jo vetëm pjesë e historisë së UÇK-së, por një nga themelet e saj në Karadak – një grua që e ktheu shtëpinë në strehë lirie dhe jetën e saj në rrugëtim të pandalshëm drejt çlirimit. Veprimi i saj nuk ishte thjesht ndihmë – ishte strategji, kurajë dhe përkushtim i mirëfilltë ushtarak, që do të kujtohet ndër breza si shembull i rrallë i forcës dhe urtësisë që një grua mund t’i japë luftës për liri.

Në fazën e parë të organizimit të rezistencës së armatosur në Zonën e Karadakut, Hanumshahe Abdullahu-Zymberi – Nushja – luajti një rol thelbësor dhe të pazëvendësueshëm, veçanërisht në momentet kur çdo hap duhej hedhur me maturi, guxim dhe përgjegjësi të madhe. Ishte muaji qershor i vitit 1998, një periudhë kur situata politike dhe ushtarake kishte filluar të ndryshonte me shpejtësi, nga një veprimtari kryesisht ilegale dhe përgatitore, po kalohej drejt organizimit të luftës së hapur. Kjo kërkonte forma të reja të organizimit dhe një dinamikë të re veprimi, të cilat duhej të përfshinin edhe Zonën e Karadakut me më shumë vendosmëri dhe urgjencë.

Nushja, me instinktin e saj të mprehtë politik dhe ndjeshmërinë e thellë për rrjedhat shoqërore, shprehte me shqetësim të sinqertë brengën e saj për vonesat që po ndodhnin në përfshirjen aktive të zonës në frontin e përgjithshëm të luftës. Ajo nuk shihte vonesat vetëm si çështje organizative, por si një rrezik që mund të pengonte përfshirjen e gjerë të popullsisë në përpjekjet për çlirim dhe mund të dobësonte kohezionin e përgjithshëm të luftës.

Situata u bë edhe më delikate pas burgosjes së Abdullah Tahirit, i cili deri atëherë kishte qenë figura qendrore dhe koordinator i parë i organizimit ushtarak në zonë. Me largimin e tij të detyruar, rrethanat ndryshuan rrënjësisht, veçanërisht për ata që ishin të angazhuar në organizimin nga brenda qytetit. Tashmë veprimtaria atdhetare në ambientet urbane ishte bërë jo vetëm e vështirë, por edhe e rrezikshme në mënyrë të skajshme, duke rrezikuar jo vetëm individin, por gjithë rrjetin organizativ.

Përballë kësaj situate, bërthama e organizimit ushtarak, në të cilën Nusha kishte një rol kyç, mori vendimin strategjik për t’u tërhequr nga qyteti dhe për të vazhduar veprimtarinë nga zonat periferike e më të sigurta, ku mund të zhvillohej veprimtaria pa u ekspozuar drejtpërdrejt ndaj ndjekjes nga forcat armike. Ky ishte një vendim që shënoi jo vetëm ndryshimin e taktikës, por edhe thellimin e përkushtimit dhe kalimin nga faza e organizimit në fazën e veprimit të strukturuar.

Në këtë proces të ndërlikuar, Nushja mbeti një shtyllë e fuqishme e qëndresës, një grua që nuk e ndau mendimin strategjik nga ndjenja njerëzore, dhe që e kuptoi se çdo vonesë në luftën për liri kishte kosto të dhimbshme, jo vetëm për momentin, por për historinë që po shkruhej.

Nga shtatori i vitit 1998, angazhimi i Nushes – në radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës hyn në një fazë të re dhe thelbësore. Asaj i besohet detyra e përgjegjëses për Zbulim dhe Kundërzbulim në Zonën e Karadakut. Ky rol, ndër më delikatët dhe më të ndjeshmit në strukturën e UÇK-së, kërkonte besim të pakufishëm, maturi të thellë, inteligjencë strategjike dhe ndjeshmëri të lartë ndaj rrezikut. Nushja, me gjithë përkushtimin dhe ndershmërinë që e karakterizonte, e përmbushi këtë përgjegjësi me një profesionalizëm që tejkalonte rrethanat e luftës dhe kapacitetet organizative të kohës.

Megjithatë, ajo nuk e kufizoi angazhimin vetëm në kuadrin e zbulimit. Me një vetëdije të plotë se çështja e çlirimit nuk kërkonte vetëm informata, por edhe njerëz të përgatitur dhe të përkushtuar, Nushja luajti një rol kyç në rekrutimin e ushtarëve, duke i dhënë UÇK-së jo vetëm njerëz të rinj, por edhe motivim të freskët dhe ndjenjën e përkatësisë. Ajo ishte ura lidhëse mes idealit dhe veprimit konkret, mes popullit dhe luftës.

Në përditshmërinë e saj, Nushja nuk pushonte kurrë. Furnizonte Shtabin me informacione të përditshme, mbështetur në një rrjet të gjerë dhe të besuar informatorësh dhe bashkëpunëtorësh. Vizitat në bazat e UÇK-së në Mramor, Marec dhe Zllashë ishin të shpeshta dhe të domosdoshme, sepse ajo nuk e shihte luftën si një aktivitet të ndarë nga realiteti i përditshëm i luftëtarëve. Ajo dëshironte të ishte aty – të shihte, të ndiente, të prekte përkushtimin e atyre që ishin në vijat e para të frontit.

Kur shihte ushtarët me uniformat e UÇK-së, zemra i bëhej mal. Deri atëherë kishte punuar në fshehtësi, në konspiracion të plotë, shpesh në errësirën e dyshimeve dhe rrezikut. Por tani, lufta kishte fytyrë, kishte uniformë, kishte krenari. Dhe ajo ishte pjesë e këtij transformimi historik.

E veçanta e Nushes ishte edhe ndjeshmëria e jashtëzakonshme për kushtet e luftëtarëve. Ajo nuk i shihte si numra në një organizim ushtarak, por si bij dhe bija të këtij populli që meritonin kujdes dhe mbështetje. Për këtë arsye, ajo ngriti një rrjet të fuqishëm për furnizim material e financiar, duke shfrytëzuar çdo kanal të mundshëm, legal apo ilegal, për të përmbushur nevojat urgjente të ushtarëve. Ky rrjet ishte thelbësor për funksionimin e sektorit të Logjistikës në rrethin e Gjilanit, duke e mbajtur të gjallë dhe të fuqishme një hallkë jetike të mekanizmit të luftës.

Në të gjitha këto përpjekje, Nusha nuk kërkonte lavdi personale. Ajo vepronte me përulësi dhe vendosmëri, e vetëdijshme se çdo gjë që bënte ishte në shërbim të një qëllimi më të lartë, çlirimit të atdheut dhe dinjitetit të popullit shqiptar. Dhe në këtë përkushtim, ajo u bë një nga shtyllat më të fuqishme të UÇK-së në Zonën e Karadakut.

Në marsin e vitit 1999, në prag të ngjarjeve më të vrullshme të luftës, një pjesë e Shtabit të Zonës Operative të Karadakut u zhvendos dhe vendosi bazën e saj në Malësinë e Zhegocit, duke ndërmarrë rigrupimin e forcave dhe organizimin e mbulimit të territorit në pozicione të përcaktuara me kujdes strategjik. Ky vendim ishte pjesë e një etape të re të organizimit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në të cilën kontrolli territorial dhe koordinimi i veprimeve luftarake merrnin një rëndësi të veçantë.

Menjëherë pas vendosjes së Shtabit në Zhegoc, Hanumshahe Abdullahu-Zymberi – Nushja – u pozicionua në qendër të veprimit, pranë vendimmarrjes dhe logjistikës, gjithmonë e shoqëruar nga bashkëshorti i saj, prof. Tefik Zymberi, që ndante me të jo vetëm jetën, por edhe barrën e luftës. Ajo nuk ishte vetëm dëshmitare e zhvillimeve – ishte pjesëmarrëse aktive, lidhëse ndërmjet hallkave të zinxhirit komandues dhe një zë i besuar brenda strukturës ushtarake.

Me zgjerimin e zonës së kontrollit të UÇK-së dhe rritjen e mobilizimit vullnetar të të rinjve, sidomos pas apelit të Shtabit të Përgjithshëm për mobilizim të përgjithshëm, u shtua edhe potenciali i forcës ushtarake në terren. Por bashkë me këtë, u rrit edhe rreziku i një ofensive të përgjithshme nga armiku, i cili ndihej i kërcënuar nga forcimi i qëndrimit të UÇK-së në këto hapësira strategjike.

Pikërisht në këtë fazë, roli i Nushes si përgjegjëse për informim dhe zbulim bëhet thelbësor. Nëpërmjet rrjetit të saj të besuar dhe burimeve të shumta të informacionit, ajo mblidhte dhe përcillte të dhëna të dorës së parë mbi lëvizjet dhe planet e forcave serbe, duke bërë të mundur që Shtabi të mbante një sy vigjilent mbi çdo lëvizje të armikut. Nga shënimet dhe raportet që ajo përpilonte me përpikëri, mësojmë se armiku kishte filluar përgatitjet për një ofensivë të madhe në këtë pjesë të frontit – paralajmërim që doli të ishte i saktë.

Dhe ashtu ndodhi. Më 15 prill 1999, forcat serbe ndërmorën një sulm frontal ndaj pozicioneve të UÇK-së, duke synuar të thyenin strukturën e rezistencës në këtë zonë kyçe. Por falë përgatitjes paraprake, furnizimit me informata nga Nushja dhe vendosmërisë së luftëtarëve në terren, kjo ofensivë u përball me rezistencë të fortë.

Në këtë kontekst, veprimtaria e Nushes nuk ishte vetëm mbështetje logjistike apo morale – ajo ishte pjesë përbërëse e mbrojtjes strategjike të zonës, një grua që me laps, me fjalë, me mençuri dhe me guxim, mbajti gjallë një hallkë kyçe të strukturës së UÇK-së në rrethin e Gjilanit. Ajo ishte sytë dhe ndërgjegjja e një lëvizjeje që nuk donte të ndalej – dhe nuk u ndal.

Rrethimi i hekurt që ndërmorën forcat serbe në prillin e vitit 1999 kishte një synim të qartë dhe brutal, të shkatërronte strukturat kryesore të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe të godiste drejtpërdrejt popullatën civile, duke e thyer vullnetin e rezistencës dhe duke zhdukur çdo vatër të organizimit ushtarak e qytetar. Kjo strategji terrori kishte për qëllim jo vetëm fitoren ushtarake, por edhe nënshtrimin psikologjik të një populli të tërë që kërkonte lirinë me çdo çmim.

Në këtë klimë të pasigurisë dhe rrezikut të skajshëm, kur çdo lëvizje në terren mund të ishte fatale, Nushja dhe bashkëshorti i saj, Tefik Zymberi, marrin një detyrë të veçantë nga Shtabi i Zonës Operative të Karadakut, të depërtojnë drejt qytetit të Gjilanit për të përmbushur një mision që mbetej i domosdoshëm për funksionimin e rrjetit të brendshëm.

Sipas urdhrit të Shtabit, ky duhej të ishte misioni i fundit që këta dy luftëtarë të përkushtuar do të kryenin në qytet, një akt i guximit të fundit dhe i sakrificës më të lartë. Por armiku kishte vepruar me shpejtësi. Në ato orë të para të ditës, kishte nisur ofensivën më të ashpër, duke goditur gjithçka që lidhej me UÇK-në dhe rrjetin e saj të mbështetjes. Gjatë rrugës, Nushja, Tefiku dhe dy shoqëruesit bien në pritën e forcave serbe. Lufta që pason është e pabarabartë. Ata luftojnë me guxim, por bien heroikisht në krye të detyrës, duke u bërë pjesë e përjetshme e historisë së qëndresës shqiptare.

Më 15 prill të vitit 1999, Hanumshahe (Nusha) dhe Tefik Zymberi, ranë në krye të detyrës, teksa po kryenin një mision të besuar nga Shtabi Operativ i Zonës së Karadakut. Ishte një detyrë që kërkonte trimëri, përkushtim dhe vetëflijim – cilësi që ata i kishin mishëruar plotësisht.

Në Malet e Zhegocit, në zemër të një territori që sa herë kishte qenë strehë dhe stacion i qëndresës shqiptare, ata u përballën me forcat policore dhe ushtarake serbe, të cilat kishin ndërmarrë një ofensivë të ashpër kundër strukturave të UÇK-së dhe vlerave që ajo përfaqësonte. Nusha e Tefiku nuk ishin rastësisht aty – ishin në shërbim të një ideali, të një amaneti, të një atdheu që kërkonte çlirim me çdo kusht.

Me rënien e tyre, nuk u shua vetëm një lëvizje taktike – u bë një vulosje e përjetshme e përkushtimit, e përgjegjësisë dhe e dashurisë për atdheun. Ata nuk u dorëzuan, nuk u tërhoqën, dhe nuk hezituan, edhe pse e dinin se rruga mund të ishte pa kthim. Nderimi për jetën e tyre qëndron në mënyrën si ranë – duke u bërë dritë për brezat që do të vijnë.

Rënia e tyre nuk ishte humbje, por një akt madhështor i flijimit për liri, që përjetësisht do të kujtohet në kujtesën kolektive të popullit shqiptar. Në atë ditë prilli, Nusha dhe Tefiku nuk vdiqën – ata u përjetësuan në historinë e kombit si simbol i kurajës, besës dhe dashurisë së pakusht për Kosovën.

Nusha dhe Tefiku, dy figura të ndritura të qëndresës dhe dashurisë për atdheun, nuk i dhanë vetëm luftës guximin dhe jetën e tyre, por lanë pas edhe dy dëshmi të gjalla të kësaj sakrifice – dy fëmijët e tyre, Diellën dhe Atdheun, emra që vetë flasin për shpresën dhe përkushtimin ndaj lirisë dhe tokës shqiptare. Nëpërmjet këtyre dy engjëjve, jeta e tyre vazhdon si një përkujtim i përjetshëm i dashurisë së madhe për vendin dhe për idealet më të larta kombëtare.

Lavdi e përjetshme dëshmores së kombit Hanumshahe Abdullahu-Zymberi – Nushes, dhe bashkëluftëtarit të saj të pandarë në jetë e në ideale, profesor Tefik Zymberit. Ata ranë për lirinë e Kosovës, por u ngritën përjetësisht në altarin e nderit kombëtar.

Literatura:

1.       Hanëmshahe Ilazi, Gra të njohura të trojeve shqiptare, Prishtinë, 2015

2.       https://sq.wikipedia.org/wiki/Hanumshahe_Abdullahu-Zymberi

3.       Shemsi Syla, http://www.pashtriku.org/?kat=46&shkrimi=1486

4.       https://www.radiokosovaelire.com/hanumshahe-a-abdullahu-zymberi-12-10-1962-15-4-1999/

5.       https://amkmk.rks-gov.net/acadp_listings/bust-e-deshmoreve-hanumshahe-abdullahu-zymberi-tefik-zymberi/

6.       https://kryelajmi.com/kryetari-hyseni-hanumshahe-abdullahu-zymberi-personifikon-me-se-miri-gruan-nenen-dhe-luftetaren-heroine/

7.       https://www.youtube.com/watch?v=M8nQFeNt8xo

8.       https://mediafokus.info/si-e-njoha-tefik-zymberin/

9.       https://www.facebook.com/GLan.City/posts/n%C3%AB-p%C3%ABrvjetorin-e-22-t%C3%AB-r%C3%ABnies-heroike-t%C3%AB-tefik-zymberi-dhe-hanumshahe-abdullahu-/10159440448466383/

10.     https://www.botasot.info/kosova/465378/ne-perkujtim-te-hanumshahe-abdullahut-dhe-tefik-zymberit-deshmore-te-kombit/