Sabile Basha: Gratë Shqiptare – Shtylla të Qëndresës Kombëtare (25)

GRATË SHQIPTARE – SHTYLLA TË QËNDRESËS KOMBËTARE (25)

GRATË E VAJZAT DËSHMORE TË UÇK-SË

GJYLSERE SAHITI

1978 Hotël, 2001 Nakushtak

Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha

Ushtria Çlirimtare Kombëtare përfaqësonte jo vetëm një forcë të armatosur kundër pushtuesit, por edhe një lëvizje të gjerë shoqërore dhe morale, e cila mishëronte vlerat më të larta të rezistencës dhe të vetëdijes kombëtare. Brenda radhëve të saj, krahas burrave të guximshëm dhe të përkushtuar, ishin të rreshtuara edhe shumë vajza shqiptare – luftëtare të reja që me kurajë dhe përkushtim të jashtëzakonshëm zinin vend në istikamet e frontit. Këto vajza nuk ishin thjesht pjesëmarrëse simbolike, por kontribuuese të vërteta dhe të barabarta në betejat e përgjakshme, duke luftuar krah për krah me bashkëluftëtarët e tyre. Ato nuk e kursyen veten asnjëherë, nuk u tërhoqën para rrezikut dhe nuk e njohën frikën – duke u përballur me armikun me vendosmëri të hekurt dhe pa iu dridhur qerpiku.

Prania e tyre në radhët e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare ishte më shumë sesa një forcë fizike shtesë në front. Ajo përfaqësonte një dimension të thellë moral dhe simbolik, duke e lartësuar imazhin e UÇK-së si një ushtri popullore, gjithëpërfshirëse dhe me karakter të theksuar shoqëror. Hija e vajzës shqiptare me armë në dorë dhe uniformë ushtarake përkrah burrave nuk ishte vetëm një pamje e re për shoqërinë shqiptare, por një dëshmi e gjallë e emancipimit dhe e barazisë së vërtetë në përkushtimin ndaj çështjes kombëtare. Ky angazhim i grave dhe i vajzave të reja përforconte legjitimitetin e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare te masat popullore, duke e bërë atë të pranueshme dhe të respektuar gjerësisht. Kur në mesin e saj shiheshin bijat e popullit që ishin të gatshme të flijonin jetën për liri, kjo rriste besimin e njerëzve të zakonshëm në drejtësinë dhe domosdoshmërinë e luftës. Ajo krijonte një lidhje të fortë emocionale dhe morale midis luftës së armatosur dhe shpresës popullore për çlirim.

Njëkohësisht, prania dhe heroizmi i vajzave shqiptare në istikamet e luftës e bënte të palëkundur besimin në fitoren e kësaj lufte çlirimtare. Ato mishëronin shpresën, guximin dhe vendosmërinë kolektive që e bënte të mundur përballjen me një armik të fortë dhe të pamëshirshëm. Lufta e tyre nuk ishte thjesht fizike, por edhe morale, duke dëshmuar se liria fitohet jo vetëm me forcë, por edhe me shpirt, me dinjitet dhe me sakrificë të përbashkët. Në këtë mënyrë, figura e vajzës shqiptare në radhët e UÇK-së mbetet një simbol i përhershëm i bashkimit kombëtar, i barazisë gjinore në betejë dhe i vlerave të larta morale që e frymëzuan dhe e legjitimuan luftën për liri. Pjesëmarrja aktive e gruas shqiptare në luftën për çlirimin e trojeve shqiptare nuk ishte një aspekt i rastësishëm apo dytësor i kësaj përpjekjeje historike, por një element thelbësor që i dha asaj lufte një karakter të plotë, gjithëpërfshirës dhe vërtet popullor. Inkuadrimi i grave, sidomos i vajzave të reja, në radhët e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare dëshmoi mobilizimin maksimal të potencialit njerëzor të kombit, duke vërtetuar se kjo nuk ishte një luftë e një grupi të kufizuar individësh, por një përpjekje kolektive që bashkonte të gjithë, pa dallim moshe, gjinie apo statusi shoqëror.

Përfshirja e grave e thelloi dimensionin shoqëror dhe moral të luftës, duke e bërë atë të dukshme si një nevojë dhe vlerë të përbashkët kombëtare. Ajo tregoi se në çastet më vendimtare të historisë, kur atdheu thërret, nuk ka vend për përjashtime apo përjashtueshmëri gjinore. Përkundrazi, pjesëmarrja e grave shqiptare e tregoi me forcë se liria nuk mund të ndërtohet pa sakrificën dhe përkushtimin e barabartë të të gjithë bijve dhe bijave të vendit.

Në mesin e mijëra vajzave të reja sypatrembura që u përgjigjën këtij kushtrimi, veçohet figura e Gjylsere Sahitit—një vajzë e re, e guximshme dhe e përkushtuar deri në vetëflijim. E njohur si amazona e luftës për liri, ajo nuk hezitoi të braktiste jetën e saj të zakonshme për të veshur uniformën e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare, duke marrë në dorë pushkën e lirisë dhe xherdanin me fishekë si shenja të betimit për mbrojtjen e atdheut. Gjylsere Sahiti nuk ishte thjesht një pjesëmarrëse simbolike. Ajo mishëronte idealin e rezistencës së armatosur dhe të barazisë së plotë në sakrificë. Angazhimi i saj tregoi se vajzat shqiptare nuk ishin të destinuara të qëndronin në prapavijë apo të kufizoheshin në role ndihmëse, por ishin të gatshme të merrnin mbi vete barrën më të rëndë—pjesëmarrjen në vijën e parë të luftës dhe përballjen e drejtpërdrejtë me rrezikun dhe vdekjen.

Përmes shembullit të saj dhe të vajzave të tjera si ajo, lufta për liri u shndërrua në një akt të vërtetë mobilizimi popullor dhe barazie shoqërore. Këto gra nuk kontribuan vetëm me forcën e armëve, por edhe me forcën morale që e bënte këtë luftë më legjitime, më të drejtë dhe më fisnike në sytë e popullit dhe të historisë. Në këtë kuptim, Gjylsere Sahiti dhe shoqet e saj nuk janë vetëm figura të kujtesës historike, por simbole të gjalla të atij vullneti kolektiv që i dha kuptim të plotë luftës për liri dhe ia siguroi vendin e merituar në ndërgjegjen kombëtare.

Gjylsere Sahiti lindi në qytetin e Kumanovës, një qendër e njohur urbane me rëndësi të veçantë historike dhe gjeografike në kontekstin e Maqedonisë së Veriut. Kumanova është e pozicionuar në pjesën veriore të këtij shteti ballkanik, në një truall strategjik që shtrihet rrëzë Malit të Zi të Shkupit, duke krijuar një nyje të rëndësishme natyrore dhe lidhjesh rrugore midis kryeqytetit, kufirit me Serbinë në veri dhe Kosovës në perëndim. Kjo vendndodhje e bën Kumanovën një urë natyrore dhe historike ndërmjet tre vendeve, duke ndikuar thellë në zhvillimin e saj social, ekonomik dhe kulturor. Veçanërisht karakteristik është fakti se në pjesën perëndimore të qytetit, në rrëzë të maleve të Karadakut, shtrihet një mozaik i gjerë fshatrash të banuara kryesisht nga popullsi shqiptare. Këto fshatra nuk janë vetëm një realitet demografik, por përbëjnë edhe një pasuri të çmuar kulturore dhe historike, duke ruajtur traditat, gjuhën, zakonet dhe kujtesën kolektive të shqiptarëve në këtë pjesë të Maqedonisë së Veriut.

Banorët shqiptarë të këtyre fshatrave kanë qenë gjithnjë pjesë aktive dhe e rëndësishme e jetës sociale dhe ekonomike të Kumanovës. Ata kanë kontribuar në zhvillimin e saj përmes bujqësisë, zanateve dhe tregtisë, duke i dhënë qytetit një identitet të pasur dhe të shumëllojshëm kulturor. Përveç kësaj, ata kanë ruajtur me krenari dhe këmbëngulje elementët e trashëgimisë së tyre, duke i bërë fshatrat e Karadakut vatër të gjallë të kulturës dhe identitetit kombëtar shqiptar. Në këtë sfond të ndërlikuar gjeografik dhe kulturor, lindi dhe u formësua Gjylsere Sahiti. Lindja e saj në Kumanovë nuk ishte thjesht një fakt biografik, por pjesë e një historie më të gjerë, që lidh fatet personale me historinë kolektive të një popullsie që ka ruajtur gjallë identitetin e saj nëpër kohëra të vështira dhe transformime të mëdha. Kumanova, me gjithë bukurinë e saj natyrore dhe urbanistike, ishte një qytet që barte në gjirin e vet kontraste të thella shoqërore dhe historike. Ishte një hapësirë ku jetonin shqiptarë në numër të madh, një realitet që pasqyronte përbërjen etnike të gjerë jo vetëm të këtij qyteti, por të mbarë Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, pas kësaj pamjeje të jashtme dhe tërheqëse, fshihej një e vërtetë e hidhur dhe e dhimbshme, mungesa e lirisë së vërtetë për shqiptarët.

Përkundër faktit se ishin pjesë themelore e historisë, kulturës dhe ekonomisë së vendit, shqiptarët në Maqedoninë e Veriut përballeshin me kufizime të shumta, padrejtësi sistematike dhe një trajtim diskriminues që i bënte qytetarë të dorës së dytë në atdheun e tyre. Kjo mungesë e të drejtave themelore dhe e lirisë së plotë politike, kulturore e gjuhësore ishte një plagë e hapur në ndërgjegjen kolektive shqiptare. Për vite me radhë, shqiptarët e Maqedonisë kishin kërkuar me mjete paqësore dhe demokratike respektimin e të drejtave të tyre legjitime. Ata kishin apeluar për barazi, përfaqësim të drejtë dhe respekt për identitetin e tyre kombëtar, por këto përpjekje bien shpesh në vesh të shurdhët, duke u përballur me refuzim dhe shpërfillje nga institucionet shtetërore. Në këtë kontekst të mbushur me tension dhe zhgënjim të akumuluar, si një imperativ i kohës, lindi dhe u formësua nevoja për një përgjigje të organizuar dhe të vendosur. Kështu, si një domosdoshmëri historike dhe politike, shqiptarët e Maqedonisë u bashkuan për të krijuar Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare (UÇK).

Kjo forcë nuk ishte një zgjedhje e lehtë apo e preferuar, por një mjet i imponuar nga rrethanat për tu çliruar shqiptarët nga presioni i vazhdueshëm dhe hegjemonia e strukturave shtetërore sllavomaqedonase, të cilat synonin ta mbanin popullsinë shqiptare nën kontroll dhe në pozitë të nënshtruar. Në thelb, formimi i UÇK-së ishte një shprehje e qartë e vendosmërisë së një populli për të marrë në dorë fatin e tij, për të fituar lirinë e mohuar dhe për të siguruar një të ardhme më të drejtë dhe më dinjitoze për brezat që do të vinin. Kështu, historia e Kumanovës dhe e shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut në përgjithësi nuk mund të kuptohet pa këtë kapitull të rëndësishëm të rezistencës së armatosur, që përfaqëson një përpjekje të ligjshme për barazi dhe liri në një kontekst historik të mbushur me padrejtësi dhe përjashtim.

Luftës për të drejta dhe barazi në Maqedoninë e Veriut iu përgjigjën shqiptarë nga të gjitha viset etnike shqiptare, të nxitur nga një ndjenjë e thellë solidariteti kombëtar dhe ndërgjegjësimi historik për nevojën e bashkimit në çastet vendimtare. Ky mobilizim i gjerë, që kapërceu kufijtë administrativë dhe politikë, tregoi qartë se çështja shqiptare nuk ishte thjesht një problem lokal i kufizuar në një territor të vetëm, por një plagë e përbashkët e ndjerë në të gjitha trojet shqiptare. Luftëtarët u bashkuan nën idealin e përbashkët për të kundërshtuar padrejtësitë dhe për të çliruar popullsinë shqiptare nga nënshtrimi politik, diskriminimi institucional dhe përpjekjet për asimilim. Me këtë vendosmëri, filluan betejat e ashpra dhe të përgjakshme, të cilat, për disa muaj me radhë, tronditën strukturat shtetërore dhe e bënë të pamundur vazhdimin e gjendjes së mëparshme të shtypjes. Pas një serie përleshjesh të rënda dhe të lodhshme, ku u përballën armë për armë forcat shqiptare dhe ato shtetërore, në gusht të vitit 2001, u arrit një kthesë vendimtare, nënshkrimi i Marrëveshjes së Ohrit. Ky akt politik i dha fund luftës së hapur dhe vendosi themelet për një rrugë të re të zgjidhjes së konfliktit me mjete politike dhe institucionale.

Marrëveshja e Ohrit ishte një kompromis i rëndësishëm historik që synonte stabilizimin e vendit dhe ndërtimin e një shoqërie më të barabartë. Ajo parashihte njohjen dhe garantimin e një sërë të drejtash themelore kombëtare dhe shoqërore për shqiptarët: përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe në nivele të caktuara të administratës, përfaqësim të drejtë në institucionet shtetërore dhe garanci për pjesëmarrje më të balancuar në jetën publike dhe politike të vendit. Megjithatë, kjo marrëveshje, ndonëse përfaqësonte një hap të madh përpara në raport me të kaluarën e diskriminimit të hapur, nuk i plotësoi të gjitha aspiratat e shqiptarëve. Veçanërisht, ajo nuk përmbante njohjen e të drejtës për autonomi territoriale apo politike, një kërkesë që kishte qenë pjesë e diskutimeve dhe e shpresave të një pjese të madhe të popullsisë shqiptare. Në këtë mënyrë, Marrëveshja e Ohrit shënoi një kompromis historik: një pranim të domosdoshëm të realitetit politik të momentit dhe një bazë për avancimin e mëtejshëm të të drejtave të shqiptarëve brenda shtetit të Maqedonisë së Veriut, por gjithashtu edhe një kufizim të aspiratave më të gjera për vetëqeverisje dhe autonomi. Ky dualizëm – mes përfitimeve të prekshme dhe kufizimeve të dhimbshme – mbetet pjesë e kujtesës dhe reflektimit të vazhdueshëm politik në mesin e shqiptarëve të këtij shteti.

Luftëtarja e guximshme dhe e përkushtuar, Gjylsere Sahiti, erdhi në jetë më 15 dhjetor të vitit 1979, në qytetin e Kumanovës—një qendër e njohur e Maqedonisë së Veriut me histori të pasur dhe me një përbërje të ndërlikuar etnike e kulturore. E lindur dhe e rritur në këtë mjedis kompleks, ku tensionet etnike dhe shpresa për barazi ishin pjesë e jetës së përditshme, Gjylserja u formësua si një personalitet i fortë, me ndërgjegje të thellë kombëtare dhe ndjenja të qarta përgjegjësie shoqërore. Ajo nuk ishte thjesht një vajzë e zakonshme e qytetit të saj, por një ndër figurat e para femërore nga Maqedonia që vendosi të kapërcejë kufijtë e frikës dhe të paragjykimeve gjinore, duke marrë pjesë aktive në radhët e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare. Në një kohë kur pjesëmarrja e grave në luftë të armatosur nuk konsiderohej e zakonshme dhe shpesh shihej me dyshim apo rezerva shoqërore, Gjylserja doli para si shembull i guximit dhe i vendosmërisë, duke u bërë frymëzim për shumë të tjera.

Pasi përfundoi me sukses të dalluar shkollën fillore, duke treguar cilësi të shkëlqyera në mësime dhe një zell të veçantë për dijen, Gjylsere Sahiti vazhdoi rrugën e saj arsimore duke u regjistruar në shkollën e mesme. Ky hap ishte një dëshmi e qartë e aspiratave të saj për përparim personal dhe intelektual, si dhe e mbështetjes që familja e saj i jepte edukimit si vlerë thelbësore për të ardhmen. Në bankat e shkollës fillore, ajo kishte spikatur për zgjuarsinë, përkushtimin dhe etjen për të mësuar, duke u bërë shembull për shokët dhe krenari për mësuesit dhe familjen. Për Gjylseren, arsimi nuk ishte vetëm një detyrë, por një mundësi për të kuptuar botën më mirë dhe për të ndërtuar mbi veten e saj një të ardhme më të ndritur. Megjithatë, rruga e saj arsimore nuk do të ishte e shtruar me lehtësi dhe as e mbrojtur nga tronditjet e kohës. Rrethanat politike dhe sociale të periudhës ishin të mbushura me tension, pasiguri dhe padrejtësi që preknin veçanërisht shqiptarët në Maqedoninë e Veriut. Diskriminimi sistematik, mungesa e mundësive të barabarta dhe klimën e rënduar politike e bënin të vështirë jetën e përditshme, duke ndikuar drejtpërdrejt edhe në arsim.

Për shkak të këtyre kushteve të vështira dhe sfidave të shumta që s’mund të tejkaloheshin vetëm me vullnet personal, Gjylserja nuk pati mundësi ta përfundonte shkollën e mesme. Kjo ndërprerje e detyruar e shkollimit nuk ishte pasojë e mungesës së aftësive apo të dëshirës, por një pasqyrim i realitetit të ashpër të kohës që pengonte vajza dhe djem të shumtë shqiptarë të realizonin ëndrrat e tyre për arsim dhe zhvillim personal. Megjithatë, kjo pengesë nuk e zbehu as pasionin e saj për të ditur dhe as vendosmërinë për të kontribuar për shoqërinë e saj. Përkundrazi, ndjenja e padrejtësisë dhe e privimit nga e drejta themelore e arsimit u bë një ndër shtysat më të forta që e motivuan të angazhohej më vonë në mënyrë aktive në lëvizjen çlirimtare. Ky ideal për barazi dhe dinjitet, që i ishte mohuar në shkollë, u transformua në një mision për liri dhe drejtësi për të gjithë popullin e saj.

Prindërit e Gjylsere Sahitit përbënin shembullin e një familjeje të përkushtuar dhe të ndershme, e cila kishte marrë mbi vete misionin fisnik të edukimit të fëmijëve në frymë të drejtësisë, ndershmërisë dhe përgatitjes për jetën. Babai i saj, Ibrahimi, dhe nëna Ferizatja, ishin prindër të devotshëm të një familjeje të madhe me nëntë fëmijë—katër djem dhe pesë vajza—të cilët përpiqeshin t’i rritnin dhe t’i formonin me vlera të shëndosha morale dhe me aftësi për të qenë të pavarur dhe të përgjegjshëm. Vendimi i saj për të marrë armët dhe për t’u radhitur në vijën e parë të rezistencës nuk ishte i lehtë dhe as i momentit. Ai ishte shprehje e një ndërgjegjeje të formuar dhe e një idealizmi të thellë, që nuk mund të pajtohej me padrejtësitë dhe shtypjen e vazhdueshme që përjetonin shqiptarët në Maqedoninë e Veriut. Ajo e kuptoi se liria dhe barazia nuk dhurohen, por fitohen me përpjekje të përbashkëta dhe, kur është nevoja, me sakrificë të plotë. Pjesëmarrja e Gjylseres në Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare nuk ishte vetëm një akt personal heroizmi, por një deklaratë publike e rëndësishme që i jepte kësaj lëvizjeje çlirimtare një karakter më të gjerë popullor dhe gjithëpërfshirës. Prania e saj në radhët e luftëtarëve dërgonte një mesazh të fuqishëm se lufta për të drejta dhe liri nuk ishte vetëm detyrë e burrave, por përgjegjësi e të gjithë kombit, pa dallim gjinie.

Kështu, Gjylsere Sahiti hyri në histori si një prej të parave bija të Maqedonisë shqiptare që sfidoi të gjitha pengesat për të mbrojtur me armë dinjitetin dhe të drejtat e popullit të saj, duke lënë një trashëgimi të vyer dhe një shembull frymëzues për brezat që do të vinin. Megjithatë, luftëtarja heroinë, e destinuar të bëhej sakrificë e gjallë për tokën shqiptare, nuk u formësua në vakum, por u frymëzua thellësisht nga shembulli i dhjetëra bashkëvendëseve dhe bashkëluftëtarëve të saja që e kishin kaluar kufirin e frikës dhe kishin dhënë gjakun dhe jetën për çlirimin e Kosovës. Ajo i shihte ata si yje udhërrëfyes të një ideali të madh, si mishërim të vërtetë të betimit për liri dhe të pathyeshmërisë shqiptare përballë dhunës dhe padrejtësisë. Për të, këta dëshmorë nuk ishin thjesht emra të shkruar në pllaka përkujtimore, por modele të gjalla guximi, sakrifice dhe përkushtimi. Ata i dhanë kuptim vendimit të saj për të kapur armën dhe për t’u rreshtuar në krah të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare, duke i dhënë forcë morale dhe legjitimitet personal misionit të saj.

Veçanërisht të thellë dhe të ndjerë e kishte përjetuar ajo rënien heroike të Xhevë Krasniqi-Lladrovcit—një figurë që për të ishte më shumë se një bashkëluftëtare. Ishte simbol i gruas shqiptare që nuk pranon asnjë nënshtrim. E dinte mirë historinë e asaj dite të përgjakshme në shtator të vitit 1998, në Gllanasellë të Drenicës, kur Xheva, si një sokoleshë e vërtetë, iu sul tankut të pushtuesit serb pa asnjë mëdyshje, duke rënë dëshmore, por duke fituar përjetësinë në ndërgjegjen kombëtare. Për Gjylseren, rënia e Xhevës nuk ishte vetëm një plagë e dhimbshme, por edhe një burim krenarie e madhe. Ishte një dëshmi se forca e grave shqiptare nuk qëndronte vetëm në durimin dhe kujdesin për familjen, por edhe në gatishmërinë për të mbrojtur atdheun me jetën e tyre. Ky akt i jashtëzakonshëm trimërie e bindi se edhe ajo vetë duhej të ishte e gatshme për gjithçka—se kauza e lirisë ishte më e madhe se jeta individuale dhe se çdo hap drejt fitores kërkonte gjak, vendosmëri dhe flijim.

Kështu, frymëzimi i marrë nga luftëtarët dhe dëshmorët e tjerë, dhe veçanërisht nga shembulli i Xhevës, nuk ishte thjesht një emocion kalimtar, por një forcë e thellë që e formoi dhe e shtyu drejt rrugës së vështirë të luftës çlirimtare. Në këtë mënyrë, Gjylsere Sahiti u bë pjesë e një zinxhiri të artë dëshmorësh që me gjakun e tyre shkruan historinë e lirisë shqiptare.

Në këtë ambient të ngrohtë, por edhe të ndërtuar mbi punë të ndershme dhe sakrifica të përditshme, Gjylserja ishte fëmija më e vogël, gëzimi dhe shpresa e fundit e prindërve. Megjithatë, statusi i saj si më e vogla nuk e pengoi që të shquhej për vendosmërinë dhe guximin e saj të jashtëzakonshëm. Përkundrazi, ishte pikërisht ajo që do të merrte mbi vete barrën më të rëndë dhe më të lavdishme, të kapte pushkën për të mirën dhe lirinë e atdheut.

Gjylserja u dallua që herët për ndjenja të thella atdhedashurie dhe për një krenari të shenjtë që ushqente për Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare. Ajo nuk e shihte UÇK-në vetëm si një formacion ushtarak, por si mishërim të idealeve më të larta të popullit të saj—si një garanci për liri, barazi dhe dinjitet. Ishte një ithtare e zjarrtë e kësaj ushtrie çlirimtare dhe nuk ngurronte të shfaqte publikisht përkrahjen e saj të pakushtëzuar për luftën dhe për vlerat që ajo përfaqësonte.

Kur erdhi momenti për të marrë armët dhe për të veshur uniformën e shenjtë të UÇK-së, ajo e bëri këtë me një krenari dhe dinjitet të rrallë. Uniforma i rrinte për mrekulli, jo vetëm në kuptimin estetik, por sepse i përshtatej shpirtit të saj të madh dhe guximit të pashoq. Ajo ishte si një sokoleshë, një figurë mitike që mbartte në vetvete forcën dhe bukurinë e shqipes së maleve të Karadakut. Trimëria e saj ishte frymëzuese, duke ngjasuar me ato shqiponja të lira e krenare që nuk pranojnë robëri dhe që gjithmonë shohin më larg, mbi kufij e mbi frikë. Në mënyrë natyrale, ajo zuri vend në ballë të luftës, duke u bërë shembull për të gjitha trimëreshat dhe trimat e tjerë që morën përsipër misionin e shenjtë të çlirimit. Kështu, Gjylserja jo vetëm që nderoi familjen e saj, por u bë simbol i gjallë i rezistencës dhe i aspiratës së popullit shqiptar për liri e dinjitet.

Gjylsere Sahiti spikati si një luftëtare e patrembur dhe e përkushtuar, që mishëronte shpirtin e vërtetë të rezistencës dhe vendosmërisë. Ajo ishte pjesë e pandashme e betejave më të vështira dhe më të rrezikshme, duke u përgjigjur gjithmonë pa asnjë hezitim zërit të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare. Kudo që thirrej emri i saj, kudo që kërkohej prania e luftëtarëve më të guximshëm, ajo ishte aty—e gatshme të përballonte çdo sfidë dhe të ndante të njëjtin fat me shokët e saj të armëve. Në betejë pas beteje, Gjylserja dëshmoi jo vetëm aftësi të rralla luftarake, por edhe një përkushtim të thellë moral për kauzën e lirisë dhe barazisë. Ajo nuk ishte thjesht një luftëtare me armë në dorë, por një simbol i vullnetit të palëkundur të një populli që nuk pranonte më të jetonte e shtypur dhe e nëpërkëmbur. Ishte e qartë për të dhe për të gjithë ata që e njihnin, se Gjylserja nuk luftonte për lavdi personale, por për të ardhmen e lirë të brezave të ardhshëm.

Por rruga e saj e lavdishme dhe e mbushur me sakrifica do të kishte një fund tragjik. Dita e 23 qershorit 2001 do të mbetet përgjithmonë e gdhendur si një ditë e dhimbshme, por edhe e lavdishme në kujtesën e popullit të saj. Ishte pikërisht në këtë ditë, në fshatin Nikushtak të Kumanovës, ku Gjylserja dha frymën e fundit, duke u shndërruar në dëshmore të atdheut.

Rënia e saj nuk ishte vetëm një humbje personale për familjen dhe shokët e saj të armëve, por një plagë në ndërgjegjen kombëtare dhe një kujtesë e përhershme e çmimit të lartë që kërkon liria. Gjylserja u bë pjesë e atij panteoni të nderuar të bijve dhe bijave të kombit që me gjakun e tyre e kanë ujitur dhe shenjtëruar tokën shqiptare. Ajo nuk u largua nga kjo botë si një viktimë, por si një heroinë e pavdekshme, duke lënë pas një trashëgimi të fuqishme guximi, krenarie dhe sakrifice. Kujtimi i saj mbetet një thirrje e përhershme për brezat që vijnë, që liria dhe dinjiteti nuk dhurohen, por fitohen me gjak, vendosmëri dhe dashuri të pakushtëzuar për atdheun.

Jeta dhe vepra e Gjylsere Sahitit nuk janë thjesht një kapitull i mbyllur i historisë, por një udhë e përjetësisë dhe një testament i flijimit për atdheun e bashkuar. Ajo është shembulli i qartë i asaj vetëdijeje sublime që e çon njeriun të sakrifikojë gjithçka për lirinë e kombit, duke u bërë udhërrëfyes për brezat që do të vijnë. Por trashëgimia e saj nuk qëndron vetëm te vepra e saj personale. Ajo mbështetet dhe përforcohet nga familja e saj e madhe dhe e ndershme, ku katër vëllezërit dhe katër motrat e Gjylsere Sahitit nuk reshtën asnjëherë së kontribuari për vlerat më të larta kombëtare. Në çdo moment të jetës së tyre, ata kanë qenë të angazhuar me përkushtim për të komunikuar, promovuar dhe mbrojtur ato vlera që lidhen me përparimin e atdheut dhe idealin e bashkimit të të gjitha trojeve shqiptare në një trup të vetëm, të pandashëm dhe të harmonishëm.

Ky mision fisnik për forcimin dhe bashkimin kombëtar nuk ishte thjesht një aspiratë individuale e secilit prej tyre, por një vlerë e trashëguar dhe e përbashkët familjare. Ata e jetonin këtë ideal çdo ditë dhe në çdo veprim, të mbështetur pa kushte nga prindërit e tyre, Ibrahimi dhe Ferizatja, figura të nderuara dhe të respektuara që shërbenin si shtyllë morale e familjes. Këta prindër të përkushtuar e kuptonin thellësisht rëndësinë e bashkimit kombëtar dhe i inkurajonin fëmijët e tyre të punonin dhe të sakrifikonin për të ardhmen e përbashkët shqiptare. Trimëria dhe sakrifica e Gjylseres nuk janë harruar dhe as nuk mund të harrohen. Për të flasin me respekt dhe mall bashkëluftëtarët e saj të ditëve të vështira, të cilët janë dëshmitarë të drejtpërdrejtë të guximit dhe përkushtimit të saj në vijat e para të luftës. Ata e kujtojnë si një figurë të shquar të rezistencës kombëtare, si një heroinë që nuk e kurseu as jetën për kauzën e lirisë. Kujtimi i saj nuk është një ritual bosh, por një detyrim moral dhe një burim frymëzimi për të gjithë ata që besojnë në idenë e një kombi të lirë, të bashkuar dhe të denjë. Gjylsere Sahiti mbetet një simbol i përhershëm i rezistencës shqiptare, një emblemë e sakrificës dhe e dashurisë së pakushtëzuar për atdheun.

Përveç trimërisë së jashtëzakonshme që e karakterizonte këtë vajzë të Kumanovës, duhet theksuar se Gjylsere Sahiti ishte një personalitet i formuar dhe i aftë në shumë fusha të jetës shoqërore e kulturore. Ajo nuk ishte vetëm një luftëtare e vendosur me armë në dorë, por edhe një zë i fuqishëm i popullit të saj, i cili kishte gjetur një formë tjetër shërbimi dhe ndikimi përmes mediave lokale. Për disa vite me radhë, Gjylserja punoi në radion lokale “Albana” në Kumanovë. Aty ajo shfaqi jo vetëm aftësi profesionale të admirueshme, por edhe ndjenja të thella përkushtimi ndaj dëgjuesve të saj. Përmes programeve të përgatitura dhe të transmetuara me kujdes, ajo informonte, argëtonte dhe gjallëronte jetën kulturore të mijëra banorëve të Kumanovës dhe rrethinës. Zëri i saj i ngrohtë dhe i qartë nuk ishte thjesht një element teknik i radios, por një urë e vërtetë komunikimi që bashkonte njerëzit, shpërndante informacion të dobishëm dhe kultivonte ndjenja të përbashkëta identiteti dhe solidariteti.

Edhe sot, mijëra dëgjues të asaj kohe e kujtojnë me respekt dhe dashuri zërin e Gjylseres. Ata e nderojnë jo vetëm për kontributin e saj të drejtpërdrejtë si moderatore radioje, por për gjithë veprën dhe përkushtimin e saj të përgjithshëm ndaj komunitetit, kulturës dhe çështjes kombëtare. Në kujtesën e tyre, ajo mbetet jo vetëm si luftëtare, por edhe si zë i arsyes, shpresës dhe krenarisë shqiptare në një kohë të vështirë. Pas rënies së saj heroike në luftë, Gjylserja u përcoll me nderime të mëdha ushtarake dhe me pjesëmarrje të gjerë të popullit në ceremoninë mortore që u zhvillua në fshatin Hotël të Likovës. Ky varrim solemn ishte një dëshmi e respektit dhe mirënjohjes që bashkëkombësit ndjenin për sakrificën e saj të lartë. Ajo u shtri për tu prehur në dheun e atdheut për të cilin dha jetën, duke u bërë pjesë e përjetshme e tij.

Vepra, trimëria dhe sakrifica e Gjylsere Sahitit janë shembuj të ndritur të asaj se si duhet jetuar dhe vdekur për tokën dhe vendin e vet. Ajo mishëroi me jetën e saj të gjitha virtytet më të larta të një bije të denjë të kombit: përkushtimin, guximin, dashurinë për popullin dhe gatishmërinë për të dhënë gjithçka, përfshirë edhe jetën, për lirinë dhe dinjitetin kombëtar. Për këtë arsye, Gjylserja nuk është vetëm një emër i lavdishëm i së kaluarës, por një model i gjallë për brezat e sotëm dhe të ardhshëm mbi domethënien e vërtetë të fjalës atdhedashuri.

Kujtimi i Gjylsere Sahitit, kësaj trimeje të dalluar nga Kumanova, mbetet i gdhendur përgjithmonë në ndërgjegjen kombëtare dhe në kujtesën historike të popullit shqiptar. Ajo nuk është vetëm një emër në listën e dëshmorëve, por një simbol i gjallë i guximit dhe i sakrificës së pastër për lirinë dhe dinjitetin kombëtar. Lavdia e saj është e përhershme dhe e pashlyeshme, sepse buron nga një akt sublim vetëflijimi që sfidon kohën dhe harresën. Ajo mishëron idealin e një brezi që nuk u pajtua me padrejtësinë dhe që zgjodhi të ngritej me armë në dorë për të mbrojtur të drejtën për jetë të lirë dhe të denjë. Për këtë arsye, Gjylserja mbetet një figurë që vazhdon të frymëzojë, të edukojë dhe të udhëheqë brezat e rinj drejt vlerave të larta të atdhedashurisë, përgjegjësisë dhe sakrificës.

Nderimi për të nuk është thjesht ceremonial, por një borxh moral që shoqëria shqiptare ia ka atyre që dhanë jetën për të ardhmen e saj. Emri dhe heroizmi i Gjylsere Sahitit janë trashëgimi e përbashkët, një testament i shenjtë që na kujton vazhdimisht detyrën për të mbrojtur dhe kultivuar lirinë, për të ruajtur identitetin kombëtar dhe për të punuar për një të ardhme më të drejtë dhe më të bashkuar.

Në këtë mënyrë, kujtimi i saj është i përjetshëm jo vetëm si një fakt historik, por si një udhërrëfyes moral dhe shpirtëror për të gjithë ata që besojnë në vlerat e lirisë dhe të drejtësisë.

Literatura:

1.       https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjylsere_Sahiti

2.       https://www.radiokosovaelire.com/gjylsere-ibrahim-sahiti-15-12-1978-23-6-2001/

3.       Afrim Mustafa, Bardhësit e atdheut (Enciklopedia e  dëshmorëve  të luftërave të UÇK-së), (1997-2002), Prishtinë 2013, 227

4.       https://sq.wikipedia.org/wiki/Ushtria_%C3%87lirimtare_Komb%C3%ABtare

5.          https://www.allacronyms.com/UCK/Ushtria_Clirimtare_Kombetare

6.       Jusuf Buxhovi – Kosova: Historia e një tragjedie të pashpjeguar, Vëllimi III, Prishtinë, 2013

7.       Shkëlzen Gashi – Kujtesa e Kosovës II, Prishtinë, 2013

8.       Florian Bieber – The Politics of Ethnicity and Power Sharing in Post-Conflict Macedonia, 2005

9.       Judy Batt – The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, 2004

10.     Bedri Islami, I vërteti (Ali Ahmeti), Tetovë, 2011