Gëzim Marku: Intervistë ekskluzive me profesorin, studiuesin dhe publicistin Xhemaledin Salihu (III)

INTERVISTË ME PROFESORIN, STUDIUESIN DHE PUBLICISTIN XHEMALEDIN SALIHU (III)

EKSKLUZIVE NGA GËZIM MARKU

Në pjesën e tretë të intervistës me Prof. Xhemaledin Salihun, biseda kalon në një rrafsh sa emocional, aq edhe historik. Ky kapitull i kushtohet përpjekjeve të tij të pareshtura për kultivimin e lidhjeve kulturore mbarëshqiptare dhe dokumentimin e thesareve të trashëgimisë sonë në Luginën e Preshevës.

Fillimisht, profesori ndan me ne kujtimet e pashlyeshme të viteve '70-'80, duke ndaluar te vizita e tij e parë në Shqipërinë e asaj kohe dhe pritja emocionuese e grupeve kulturore nga Shkodra e Kukësi në Preshevë—ngjarje që thyen barierat e kohës dhe forcuan ndjenjën kombëtare.

Më tej, intervista pasqyron kontributin e tij disavjeçar në krye të Bibliotekës së Qytetit “Mehmet Jusufi”, ku ai veçon inovacionet dhe projektet që e shndërruan këtë institucion në një vatër të dijes. Një vend qendror zë edhe themelimi i Shoqatës për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore, si dhe organizimi i konferencave shkencore, përmes të cilave Prof. Salihu ka dhënë një ndihmë jetike në ndriçimin e historisë dhe vlerave kulturore të kësaj treve.

GM: Si e përjetuat ardhjen e grupeve kulturore nga Shkodra dhe Kukësi në Preshevë në vitin 1980, në një periudhë kur Shqipëria ishte komuniste, dhe cilat emocione ose mbresa ju kanë mbetur më të forta nga këto vizita?

XHS: Më 1980, në Preshevë, pas vizitës në Kosovë erdhi Grupi i Këngëtarëve të Radio Shkodrës, me të cilët kaluam shumë mirë dhe ata dhanë një koncert  të muzikës popullore shqiptare, të kënduara nga Bik Ndoja, Violeta Gjergji, Violeta Zefi e tjerë. Pastaj për vizitë në Preshevë erdhi Ansambli “Kuksi i Ri” i Kuksit, me të cilin nuk u ndam aq mirë, jo për cilësinë e programit kulturor artistik të Anasamblit, por me kërkesat e tyre jo popullore në Preshevë, ku kërkuan heqjen e fotografisë së Titos në shkollën fillore të Preshevës dhe në darkën në Monopolin e Duhanit në Preshevë. Më vonë, po të njëjtin vit erdhi Teatri Popullor “Migjeni” i  Shkodës, me të cilin teatër kaluam shumë mirë, jo vetëm për cilësinë e shfaqjes teatrale “Baca i Gjetajve”, ku rolin kryesor të Bacit e luajti Ndrek Lucaj i Madh, por me nderimet e ndërsjellta dhe respektimin e realitetit të dy shteteve, të mirëbesimit vëllazëror. Sigurisht se këtu luajti rolin kryesor drejtori i Teatrit Isa Alibali dhe trupa intelektuale e Teatrit. Për këtë shkroi edhe Isa Alibali në librin e tij: Rrënjë dashurie, Shkodranët për Kosovën”

Më 12 qershor 1980, në orën 16 dhe 19, në sallën e madhe të Shtëpisë së kulturës “A. Krashnica” në Preshevë, Teatri Popullor “Migjeni” nga Shkodra shfaqi dramën “Baca i Gjetajve” të Fadil Krajës, në regji të Serafin Fanko. Shfaqjet u mirëpritën, sa që në të dy shfaqjet, shikuesit e mbushën përplot sallën. Citat nga libri:

“Një ditë e nxehtë qershori. Të dy autobusët tanë rrëshqasin në rrugën e shtruar drejt Preshevës. Është hera e parë që një grup artistik nga Shqipëria i drejtohet këtij qyteti.

Zbresim përpara pallatit të kulturës. Na presin vajza të reja me karanfila në dorë dhe i vendosin në gjoksin e secilit prej nesh. Pastaj pritja nga autoritetet shqiptare të Preshevës. Ngrohtësi e jashtëzakonshme. Njohje shumë e shpejtë, sikur të ishim miq të vjetër. Në krye të këtij organizimi miku ynë Xhemaledini…

Isa Alibali vazhdon:

“Në shfaqjen e dytë, ndodhi një ngjarje jo e zakonshme. Kur në fund të shfaqjes aktorët dalin për të përshëndetur spektatorët entuziastë, një plak, me hap të ngadaltë i ngjitet skenës, i mbajtur nga dy nipat e vet. i afrohet Ndrekë Lucës, i heq qeleshen nga koka dhe i vë të veten. Salla nuk përmbahet më. Duartrokitjet e fuqishme, të cilat u shtuan tepër nga shpërthimet e papërmbaj¬tshme, u dukën si një shpërthim i shpirtit të kombit tonë.

Plaku nuk lëvizi nga skena. Ishte bërë pjesë e trupës së teatrit, si të ishte një nga aktorët më të vjetër. Herë pas herë i fryhej gjoksi dhe dukej se donte të shfrynte diçka që e kishte mbërthyer të tërin.

Të gjitha shfaqjet e tjera Ndreka i bëri me qeleshen, që i dhuroi plaku patriot nga Presheva.

E ruajti përgjithnjë këtë relikt të rrallë.

Kur në vitin 1994 i ra infarkti i dytë, para se të ndahej prej nesh, porositi të shoqen dhe të birin që ta varrosin me atë qeleshe, të dhuruar aq bujarisht dhe aq solemnisht nga vëllezërit e një gjaku.

Amaneti u zbatua. Ndrekë Luca u nda nga jeta me qeleshen e plakut nga Presheva, për ta ruajtur e për ta mbajtur pranë vetes përjetësisht.”

GM: Në vitin 1979 vizituat Shqipërinë. Si e kishit imagjinuar vendin para vizitës dhe si e gjetët kur arritët atje?

XHS: Më 1979 grupi i drejtorëve të arsimit dhe kulturës të komunës së Preshevës dhe të Bujanovcit ishim për vizitë në Shqipëri. Unë nuk kisha ndonjë paragjykim lidhur me Shqipërinë.

Më 20.07. 1979 u nisëm për Shqipëri, në orën 6 të mëngjesit nga Presheva. Kufirin jugosllav e kaluam dhe në kufirin shqiptar na pritën shumë mirë dy shoqëruesit tanë gjatë gjithë vizitës në Shqipëri, z. Edip Agolli, një hendbollist i Kombëtares shqiptare dhe z. Neziri.

Së pari e vizituam Korçën, pastaj fshatin Drenova, vendlindjen e Asdrenit, nga aty shkuam në Pogradec dhe u vendosën në hotelin “Guri i Kuq”, ku u njoftova me drejtorin e turizmit Astrit Çollakun, i cili na bëri shumë lëshime muzikore deri në orën 24 e më shumë, ndërsa ishte e kufizuar deri në orën 22. Na këndoi edhe këngëtarja e njohur Violeta Zefi, e cila më 1980 erdhi me Grupin e Këngëtarëve të Radio Shkodrës në Preshevë. Në Pogradec ishin netët plotë muzikë dhe valle nga mikpritja e drejtorit, i cili më thonte se përshkak të lëshimeve ndaj grupit tonë deri vonë për muzikën, por edhe në përzgjedhjen e ushqimit e tjerë, nesër duhet lajmërohet në Parti dhe e detyrohet ta bëjë një autokritikë për t’u fashitur puna. Mirëpo, ai nuk kishte brenga, sepse ishte  nga nga një familje patriotësh dhe në mesin e familjes kishte hero dhe dëshmorë, andaj edhe veproi kështu me grupin tonë.

Vizituam Elabasanin, Beratin, Fierin, Vlorën e Pavarsisë dhe të Ismajl Qemalit, Krujën Legjendare, Shkodrën, atëherë Metropol e kulturës shqiptare. U vendosëm në hotelin “Rozafa”. Aty u njoftova me z. Isa Alibalin, drejtor i Teatrit Popullor “Migjeni” të Shkodrës, i cili në bisedë e sipër na pyeti se për mbrëmje çfarë do të dëshironim që mikpritësit të na organizojnë. E deklaruam se kënaqësi e madhe do t’ishte sikur të na organizohet një mbrëmje me këngë popullore shkodrane. Ashtu edhe ndodhi, në mbrëmje na kënduan: Bik Ndoja, artist i Merituar, Florinda Gjergji dhe ajo Preni, Shyqyri Alushi, Violeta Zefi. Kaluam një mbrëmje të shkëlqyeshme në hotelin “Rozafa” të Shkodrës me mikpritësat.

Në fund të vizitës shkuam në Tiranë dhe kështu e mbaruam një vizitë të shkëlqyeshme, kënaqësia ishte e madhe, sepse për herë të parë isha në Shqipëri dhe më doli se kultura, arsimi, shëndetësia, bujqësia ishin në nivel të mirë. E kuptueshme se kishte edhe varfëri dhe dallime sociale. Për këtë u vërtetova në kushtet familjare të tezeve të nënës time, njëra në Tiranë, ku ishin kushtet më të mira dhe tjetra në Qerret/fshat/, ku kushtet jetësore ishin më të vështira.

Më 1982 më thirrën në polici për informatë lidhur me këtë vizitë. Aty më akuzuan se paskam vallëzuar vallën e Enver Hoxhës, edhepse paskanë insistuar disa prej grupës që të dal nga vallja, paskam refuzuar. Poashtu u interesuan për personat që kënduan dhe mbajtën fjalime. Sipas mendimit tim, ata i dinin në detaje të gjitha lëvizjet tona në Shqipëri, sa që dyshova, se mos e kam spiunuar vetveten.

Edhe më nuk ishim takuar me Isa Alibalin, mirëpo më vonë në Prishtinë, miku im i ndjer Isa Alibali  promovoi librin “Rrënjë dashurie” dhe aty u takuam pas shumë viteve. Takimi ishte përmallim i madh, shkëmbyem shumë kujtime të mira nga vizita në Shqipëri dhe vizita e Teatrit të Shkodrës në Preshevë.

GM: Gjatë përvojës suaj shumëvjeçare si shef i Bibliotekës së Qytetit ‘Mehmet Jusufi’ në Preshevë, cilat inovacione, projekte ose arritje konkrete do të veçonit si më të rëndësishmet?

XHS: Nga viti 1984, radhitem shef i Bibliotekës së Qytetit “Mehmet Jusufi” në Preshevë dhe nga aty dola në pension, më 2012.

Më vitin 2002, pas një pune të gjatë e të sukseshme u largova nga Shtëpia e Kulturës "Abdulla Krashnica'' në Preshevë, konkurova në konkursin e shpallur për bibliotekar në Bibliotekën Rajonale "Hivzi Sylejmani" në Prishtinë dhe u pranova. Punova afro dy viteve dhe prap erdhi kërkesa nga drejtori i Shtëpisë së Kulturës në Preshevë, z. Abdulla Mehmeti  që të kthehem në Bibliotekën e Qytetit të Preshevës. Këtë kerkesë, e përkrahën Znj. Havçe Hasani, ish drejtoreshë e Shtëpisë së kulturës në Preshevë dhe Z. Orhan Rexhepi , i cili me grupin e tij të këshillëtarëve ishte në qeverisje komunale. Ashtu edhe ndodhi, u ktheva në Bibliotekën e Qytetit të Preshevës dhe më dhanë detyrën e shefit të Bibliotekës. Ju faleminderit: Havçe, Orhan dhe Abdulla.

Gjatë dy vjetëve të punës përfitova një përvojë të mirë profesionale dhe mësova shumë për bibliotekarinë, të cilat pastaj i përcolla në punën time në Bibliotekën e Qytetit në Preshevë.

Lexoni mesazhet e drejtorëve të Prishtinës dhe Preshevës, do të mesoni se sa kishim nevojë për Xhemaledin Salihun.

Me pëlqimin nr. 39, të datës 02.11.2010, delegohem anëtar i Kryesisë së Shoqatës së Bibliotekarëve të Kosovës, nga Biblioteka e Preshevës dhe e Bujanovcit.

Gjatë punës shumëvjeçare në veprimtarinë bibliotekare dhashë një kontribut të madh në përparimin praktik të kësaj veprimtarie, por edhe kontribut teorik, me punime nga kjo veprimtari.

Për vitet 1973 e 1974, Biblioteka Amë ka vepruar në kuadër të Universitetit të Punëtorëve dhe ka punuar në kushte të vështira të punës. Në vitin 1975 duhet të theksohet dhe se është me rëndësi të madhe shoqërore dhe kombëtare për veprimtarinë bibliotekare është që për herë të parë nënshkruhet Kontrata Automatike në mes të NGB “Rilindja” në Prishtinë dhe Bashkësisë komunale të Kulturës në Preshevë, nëpërmjet të së cilës do të sigurohen të gjitha botimet në gjuhën shqipe të kësaj shtëpie botuese, Institutit Albanologjik të Prishtinës, të “Flaka e Vëllazërimit” të Shkupit, të Entit të Teksteve dhe Mjeteve Mësimore dhe librat që importohen nga Shqipëria. Kontrata Automatike realizohet që nga viti 1974 dhe me këtë filloi një etapë e re në veprimtarinë bibliotekare, sepse me të pasurohen fondet e bibliotekave më shumë në gjuhën shqipe.

Më qershor 2004 morëm nismën që Biblioteka Amë e Preshevës që punonte në kuadër të Shtëpisë së Kulturës “Abdulla Krashnica” të reformohet dhe të themelohet institucion i pavarur bibliotekar-informativ, kulturor, edukativ e arsimor, sepse tashti ia lejonte Ligji mbi veprimtarinë bibliotekare në Republikën e Serbisë.

Edhepse kjo çështje u vendos në rendin e ditës të Kuvendit komunal të Preshevës, ku e pata fjalën e hyrjes, por nuk u përkrah nga këshillëtarët për shumë arsye të tyre.

Për herë të parë në Bibliotekën e Preshevës, përpunova fondin librar, sipas Klasifikimit Universal Decimal, duke futur në përdorim Skedarin Alfabetik dhe atë Sistematik. Madje për herë të parë në bibliotekë organizova revizionin e fondit bibliotekar. Hartova projektin e Bibliotekës së Qytetit, të cilin shtëpia projektuese CIP e Beogradit e mori për bazë të projektit dhe  sipas të cilit u ndërtua biblioteka e sotme me 506 m2.

I botova disa shkrime lidhur me bibliotekën: Biblioteka Amë e Preshevës duhet të reformohet dhe të themelohet institucion në vete, Viti 2010 edicioni i parë i Panairit të librit në Preshevë të shënohet në kalendarin e ngjarjeve kulturore, Veprimtaria kulturore-arsimore e Bibliotekës publike, Biblioteka populllore në Preshevë-projekt, të cilin ia dërgova Kuvendi komunal, z. Ragmi Mustafa, kryetar dhe Këshillit komunal në Preshevë.

Qëllimi i projektit ishte themelimi i Bibliotekës Popullore, institucion i pavarur publik, kulturor, edukativ, informativ, arsimor dhe qendër e bibliotekare informative komunale në Preshevë. Në rrethin e Pçinjës, të cilit i takon Presheva,  janë themeluar bibliotekat komunale në Vranjë, Surdulicë, Vlladiçin Han, Bosilegrad dhe Bujanoc, ndërsa kanë mbetur pa u themeluar biblioteka në komunë të Preshevës dhe eventualisht të Tërgovishtes.

Mbajtja nën ombrellë të përbashkët të bibliotekës me veprimtaritë të tjera: me filmin, me teatrin, me veprimtarinë muzikore, me informimin e tjerë dhe trajtimi i veprimtarisë bibliotekare si veprimtari të dorës së dytë, shumë herë në raport me këto të tjerat, ka bërë që biblioteka të mos funksionojë si duhet dhe të mos kryejë misionin që i takon.

Në projekt planifikova organet e Bibliotekës: Drejtori, Këshilli drejtues, Këshilli mbikqyrës dhe eventualisht Kolegjiumi profesional. Detyrat, punët, të drejtat dhe përgjegjësitë e organeve do të përcaktohen me Statut të Bibliotekës.

Varësisht nga vëllimshmëria dhe ndërlikueshmëria e punëve brenda bibliotekës, por duke pasur parasysh mundësitë financiare të buxhetit të komunës, në këtë rast financues dhe hapësirës që i dedikohet Bibliotekës, propozova formimin e këtyre sektorëve: Sektori i Përparimit, Pasurimit dhe Përpunimit të Materalit  bibliotekar, Sektori i Bibliotekës për të Rritur, Sektori i Bibliotekës për Fëmijë, Sektori i Sallës së Leximit, Fondit Shkencor, Periodikut dhe Internetit, Sektori i Vendlindjes dhe Trashëgimisë, Sektori i Punëve të Përgjithshme, Administrative dhe Financiare. Në hapsirat e lira të ndërtesës së Shtëpisë së kulturës u ndërtuan lokalet e Bibliotekës me 506 m2 dhe të gjithë sektorët e propozuar u vendosën në këtë lokalcion të ndërtuar. Skicën e lokalit të Bibliotekës e hartova me dorë dhe me kompjuter, me të gjitha sektorët, lokalet ndihmëse, të cilën skicë e mori një ndërrmmarje  projektuese CIP nga Beogradi dhe e hartoi me disa dallime projektin e ndërtimit të Bibliotekës, përshkak se nuk i disha ligjet e ndërtimit dhe arkitekturës.

GM: Si u themelua Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore në Preshevë dhe cilat janë aktivitetet kryesore të saj?

XHS: Më 23 shtator 2020, në sallën e leximit të Bibliotekës “Mehmet Jusufi” në Preshevë u mbajt takimi i parë i Këshillit Nismëtar i kësaj Shoqate. Kryesuesi i këtij tubimi Xhemaledin Salihu elaboroi dhe foli për nismën e themelimit të Shoqatës, karakterin, qëllimet, detyrat, degët, emrin, selinë, sektorët, anëtarsimin, qeverisjen,  mjetet dhe regjistrimin e kësaj Shoqate.

Në diskutim morën pjesë disa pjesëmarrës. Thuajse të gjithë diskutantët u pajtuan dhe e vlerësuan themelimin e Shoqatës si nismë të mbarë, të qëlluar, por pak të vonuar. Ata poashtu diskutuan shumë çështje me rëndësi për punën dhe veprimtarinë e Shoqatës.

Në fund të takimit u aprovuan disa përfundime: të gjithë të pranishmit njëzërit u deklaruan për themelimin  e Shoqatës, pati mendime dhe propozime të ndryshme lidhur me emrin dhe veprimtarinë e Shoqatës, shprehën vullnetin të angazhohen në mbarëvajtjen e punës së Shoqatës, por edhe në angazhimin e të gjithëve që në gjirin e Shoqatës të angazhohen profile, ekspertë të lëmive të ndryshme si dhe angazhimin e anëtarëve  të rinjë, që nesër do ta bartin punën e kësaj Shoqate dhe se duhet gjithësesi  mbështetja morale, sidomos ajo materiale e strukturave dhe buxhetit komunal.

Dhe në fund u themelua Grupi punues në përbërje : Xhemaledin Salihu, Xhahit Ramadani, Feti Shaipi, Ismet Bajrami dhe Zeqirja Fazliu, duke mos i anashkalur mendimet dhe diskutimet e të pranishmëve, i cili do ta hartojë Statutin, Programin dhe do ta përgatisë Kuvendin Themelues të Shoqatës.

Kuvendi Themelues i Shoqatës për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore u mbajt më 16 tetor 2010, në sallën e Kuvendit komunal të Preshevës, ku ishin të pranishëm afër 100 pjesëmarrës, të interesuar për mbarëvajtjen e kësaj shoqate. Në Kuvend u mor vendimi për themelimin e Shoqatës, ku u zgjodh Këshilli drejtues me kryetar, Xhemaledin Salihun, në mandatin katërvjeçar. Poashtu u zgjodh edhe kryetari i Kuvendit të Shoqatës, z. Abedin Selimi.

Kuvendi Themelues i SHTKK-së

Më vonë u zgjodh Zeqirja Fazliu, Hysamedin Ahmeti, ndërsa tashti është Shpëtim Memishi.

Pas disa ditëve u aprovua edhe Statuti i Shoqatës dhe programi i punës së saj për vitin 2010.

Qëllimi i Shoqatës është ruajtja dhe mbrojtja e trashëgimisë kulturore dhe natyrore të Luginës së Preshevës dhe kultivimi e zhvillimi i krijimtarisë kulturore në këto treva.

Aktvitetet e Shoqatës për trashëgimi dhe Krijimtari kulturore janë organizimi i Konferencave shkencore, botimi i punimeve të Konferencave shkencore në një përmbledhës-libër dhe vizitat objekteve të trashëgimisë kulturore për studiuesit dhe pjesëmarrësit e Konferencës.

Kështu gjatë kësaj periudhe 2010-2025 organizuam dhe realizuam 17 Konferenca shkencore: 14 Konferenca shkencore i realizuam në Preshevë, një të përbashkët me Institutin Albanologjik në Prishtinë dhe 2 Konferenca shkencore ne Medvegjë, me botimin e 22 librave: prej tyre 15 libra me  punimet e Konferencave shkencore, 4 libra autoriale dhe 3 libra nga letërsia.

Konferencat shkencore i udhëheq BORDI, në përbërje: Prof. dr. Drita Halimi-Statovci - etnologe, prof. dr. Agron Xhagolli - kulturë popullore/folklorist/, Akademik Adem Bunguri, arkeolog, prof. dr. Isak Shema, letërsi, prof. dr. Izaim Murtezani, studime folklori dhe etnologji, Dr. Sc. Shpëtim Memishi, ekonomi dhe Xhemaledin Salihu, profesor, studiues.

Bordi i Konferencës shkencore

Në Konferencat shkencore të vitit 2024 dhe 2025 morën pjesë edhe Shkëlqesia Dr. Bardhyl Canaj, Ambasador i Republikës së Shqipërisë në Serbi dhe Ambasadori Jetish Jashari, i Ngarkuari në Zyren Lidhëse të Republikës së Kosovës në Serbi.

Projektet në fjalë i  financon: Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës, botimin e librave e financon Fondi Humanitar i GNTC Gorenje Prishtinë-Fatmir Kadriu, drejtor.

Z. Ardita Sinani, kryetare e komunës, z. Enkel Rexhepi, kryetar KKSH, z. Jetish Jashari, Ambasador dhe Dr. Bardhyl Canaj, Ambasador

Gjatë kësaj periudhe realizuam dy projekte të mëdha: regjistrimin, evidentimin, fotografimin, inçizimin dhe mblodhëm në teren shënime historike, koordinatat të objekteve me lartësinë mbidetare të 337 aseteve të trashëgimisë kulturore dhe natyrore të komunës së Preshevës dhe 445 asete të trashëgimisë kulturore dhe natyrore të komunës së Bujanovcit. Në mungesë të mjeteve financiare nuk mundëm ta realizojmë të njëjtin projekt në komunën e Medvegjës.

Organizuam debate me tema të ndryshme, takime me shoqata të tjera, vizita të shumta.

Kështu realizuam një vizitë në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Republikës së Kosovës, ku na priti Znj. Nora Arapi, Këshilltare e Lartë në Ministri, që u angazhua shumë dhe fal saj realizuam 3 projekte, më 2022.

Z. Agim Aridi, Znj. Nora Arapi, Xh. Salihu, Xhemaludin Rexhepi dhe z. Musli Emini

Më 27 shkurt 2024, delegacioni i Shoqatës për Trashëgimi dhe Krijimtari kulturore e Luginës së Preshevës, me seli në Preshevë, në përbërje të Xhemaledin Salihut, kryetar dhe Shpëtim Memishit, kryetar Kuvendi i Shoqatës  u prit shumë ngrohtësisht  nga Prof. Skender Gjinushi, kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, ku ishin të pranishëm edhe Prof. Shaban Sinani, sekretar shkencor i Akademisë dhe Prof. Gëzim Hoxha, arkeolog.

Prof. dr. Shpëtim Memishi, Xh. Salihu, Skënder Gjinushi, kryetar  ASHSH dhe Z. Shaban Sinani, sekretar shkencor  ASHSH

Xhemaledin Salihu, kryetar i Shoqatës për Trashëgimi dhe Krijimtari kulturore e falënderoi kryetarin e Akademisë dhe e njoftoi hollësisht me punën, veprimtarinë dhe shpalosi një biografi të shkurtër për Shoqatën. Poashtu para kryetarit të Akademisë, Prof. Skender Gjinushi shtroi disa nevoja, kërkesa të përvetshme të Shoqatës.

Në fund Prof. Skender Gjinushi, kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë bëri një rekapitulim të këtij takimi të ngrohtë, bashkëpunimi, përkrahjeje e mbështetjeje dhe vëllazërore, ku përmendi nënshkrimin e një Memorandumi të bashkëpunimit, ndihmës konkrete në fusha të ndryshme të Akademisë ndaj kërkesave dhe nevojave të përvetshme të Shoqatës në parime, se aktivitetet dhe veprimtarinë shkencore dhe kulturore të Akademisë, anëtarëve të saj, pjesën e angazhimit të tyre do ta marrë përsipër edhe financiarisht, për ligjërata, biseda, hulumtime, kërkime,  në fusha të ndryshme, por edhe gërmime arkeologjike, nëse arrihet pëlqimi me shtetin fqinjë, të ekspertëve të fushave të ndryshme, me vlerë promovuese  në Luginë të Preshevës si dhe me  angazhimin e Akademikëve të caktuar me rastin e botimeve të caktuara.

Gjatë disa viteve Shoqata organizoi Manifestimin kulturor: “Jehona e Poezisë dhe e Recitimit në Preshevë, Bujanovc dhe Medvegjë”, i cili  zgjoi interesim të madh në mesin e Poetëve dhe Recituesve nga Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Kosova dhe Lugina e Preshevës. Në kuadër të këtij manifestimi shpallet konkursi letrar, promovohet Dita e Plisit të Bardhë dhe gatimet tradicionale të Preshevës.

Pjesëmarrësit e Manifestimit kulturor “Jehona e Poezisë dhe Recitimit” më 2022

Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari kulturore në Preshevë disa vite realizoi  projektin: “Nxënia e diturive, edukimi i nxënësve të shkollave fillore dhe atyre të mesme si dhe të rinisë, nëpërmjet trashëgimisë kulturore të paluajtshme dhe prezantimi i vlerave të trashëgimisë kulturore.” Në kuadër të këtij projekti organizohet vizita objekteve të trashëgimisë kulturore, punëtoria e vizatimit dhe pikturimit me nxënës dhe të rinjë dhe Ekspozita e fotografive të trashëgimisë kulturore dhe punimeve të nxënësve apo të rinisë, me rastine 29 shtatorit - Ditës Kombëtare të Trashëgimisë kulturore.

Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari kulturore në Preshevë organizoi edhe shumë promovime librash të lëmive të ndryshme dhe aktivitete të tjera.

Ajo, poashtu që disa viti kërkon që në Preshevë të themelohet Instituti i Trashëgimisë Kulturore i Shqiptarëve të Luginës së Preshevës, të cilin duhet ta themelonte Këshilli Kombëtar Shqiptar. Madje, në një bisedë më zëvendëskriministrin e Republikës së Kosovës dhe Ministrenë e Arsimit të Republikës së Kosovës me organizatat jo qeveritare, Z. Besnik Bislimi, propozimin tim e përkrahu dhe premtoi se 5-6 vite do ta merrte  përsipër financimin Qeveria e Kosovës, mirëpo deri më tash kjo nismë nuk u realizua.

GM: Na tregoni për mirënjohjet ose çmimet që ju kanë dhënë më shumë kënaqësi dhe përse?

XHS: Gjatë punës time kulturore, arsimore, politike dhe informative për pjesëmarrje dhe kontribut mora shumë mirënjohje, certifikata e tjerë.

Kështu për pjesëmarrje në Festivalin e SHKASH të Kosovës “Kosovarja Këndon” më dhanë PLLAKETËN, në Ferizaj, më 17-19.11.1973

Më 1994, në 30 vjetorin e themelimit,  Shtëpia e Kulturës “Abdulla Krashnica”, më nderoi me Mirënjohje për kontributin e dhënë në punë dhe  kulturë.

Biblioteka e Qytetit “Mehmet Jusufi” Preshevë më jep Mirënjohje për kontributin e dhënë në punën  e institucionit.

Këshilli i Festivalit të Kulturës së të Rinjve të Serbisë më jep Mirenjohje për pjesëmarrje në FESTIVALIN E XII-të, në lëmin e folklorit, Knjazhevc, më 12-19.06.1973

Janë të shumta Certifikata për pjesëmarrje në Konferenca shkencore, Simpoziume, Sesione shkencore, mirëpo po i ndaj dy më të dashura, ato certifikata të Akademisë të Shkencave dhe Arteve të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës më 1993, pr pjesëmarrje në Simpoziumin  dhe të Institutit Albanologjik të Prishtinës, i cili më jep Certifikata për shumë pjesëmarrje, me tema të ndryshme në Konferencat shkencore “Java e Albanologjisë” në Prishtinë.

Më janë të dashura, më krijuan kënaqësi shpirtërore dhe  janë me shumë vlerë për punën time shkencore, kulturore, arsimore dhe të trashëgimisë kulturore të gjitha mirënjohjet që mu dhanë nga institucionet dhe shoqatat kulturore, arsimore, të trashëgimisë kulturore që i përmenda më lartë.

Mirëpo do t’i veçoja dy mirënjohje që më së shumti më gëzuan, më kënaqën  dhe që kanë një vlerë e peshë të veçantë në jetë time për punën e dhënë në kulturë, arsim, shkencë dhe trashëgimi kulturore, ajo e Shoqatës Mbarëkombëtare “Bytyçi” në Tiranë dhe Shoqatës për kulturë dhe Art “Tradita” në Tetovë.

1. Shoqata “Bytyçi” Tiranë, me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë më dha Titullin e Lartë Patriotik “Aristidh Kola”, për një punë të palodhshme me kurajo intelektuale dhe patriotike, në drejtim të Shoqatës për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore në Preshevë, kjo në funksion të ruajtjes , pasurimit e pasimit të vlerave historike, kulturore, sociale, shpirtërore e patriotike të popullit shqiptar të Luginës së Preshevës, që është nën shtypjen shekullore nacionale të Serbisë, duke kontribuar kështu në forcimin dhe ruajtjen e identitetit kombëtar shqiptar të popullsisë së atyre trevave dhe prosperim në vend të tyre.” sipas vendimit nr 64, datë 23.08.2012, të nënshkruar nga kryetari saj Av. Agron Isa Gjedia.

2. Shoqata për Kulturë dhe Art “Tradita” me seli në Tetovë për çdo përvjetor të Lidhjes së Prizrenit jep çmimin kombëtar ,,Ali Vishko”, i cili u jepet personaliteteve për vepër jetësore, kontribut të shquar dhe të arritura me rëndësi të veçantë në lëmin e shkencës, të arsimit dhe të kulturës shqiptare.

Me propozim të Bashkësisë Kulturore Shqiptare “Perspektiva” nga Bujanovci, në konkursin e shpallur, Shoqata për Kulturë dhe art “Tradita”, në kuadër të Manifestimit “Lidhja na bashkon”, vendosi që laureat i sivjetmë i çmimit “Ali Vishko”, të vitit 2019 të jetë veprimtari nga Presheva prof. Xhemaledin Salihu, një personalitet i shquar i kulturës shqiptare, në fushën e trashëgimisë kulturore.

Z. Selam Sylejmani, kryetar i Shoqatës “Tradita” Tetovë i dorëzon Çmimin

Çmimin më të dashur në jetë time, të veprimtarisë shkencore, kulturore, arsimore dhe të Trashëgimisë kulturore më dha Shoqata për Kulturë dhe Art “Tradita” me seli në Tetovë, ku çmimin ma dorëzoi kryetari i saj Selam Sylejmani, ndërsa Arsyetimin për këtë çmim e dha Xhelal Zejneli, në manifestimin e organizuar me rastin e 141 –vjetorit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, me moton “Lidhja na Bashkon” në Shtëpinë e Kulturës në Tetovë, më 10 qershor 2019.

GM: Cilat janë temat dhe kontributet kryesore të konferencave shkencore që keni organizuar?

XHS: Gjatë kësaj periudhe 2010-2025, Shoqata për Trashëgimi dhe Krijimtari Kulturore organizoi dhe realizoi 17 Konferenca shkencore: 14 Konferenca shkencore i realizoi në Preshevë, një të përbashkët me Institutin Albanologjik në Prishtinë dhe 2 Konferenca shkencore në Medvegjë, ajo botoi 22 libra: prej tyre 15 libra me  punimet e Konferencave shkencore, 4 libra autoriale dhe 3 libra nga letërsia.

Temat dhe kontributet kryesore të Konferencave shkencore ishin: Çështja e valles shqiptare në Preshevë me rrethinë:  Dasma shqiptare në Preshevë me rrethinë;

Lugina e Preshevës në lëvizjen kombëtare gjatë historisë; Unifikimi i plan-programeve dhe teksteve mësimore për shkollat shqipe; Presheva, Bujanovci, Medvegja, dje, sot dhe nesër /së bashku me Institutin Albanologjik të Prishtinës/; Shqiptarët e Luginës së Preshevës dhe viseve të tjera etnike në ish-jugosllavi, në mbarim të LDB; Çështja e Luginës së Preshevës në dimensionin rajonal dhe ndërkombëtar, të drejtat e njeriut, siguria dhe marrëdhëniet shqiptare-serbe; Jeta dhe veprimtaria e Albanologut Idriz Ajeti; Trashëgimia kulturore jomateriale shpirtërore e Luginës së Preshevës dhe viseve tjera shqiptare; Veshja shqiptare e Medvegjës dhe e viseve shqiptare; Trashëgimia kulturore dhe turizmi;

Trashëgimia kulturore material e paluajtshme e Luginës së Preshevës dhe e viseve shqiptare; Zejtaria dhe tregtia në Luginë të Preshevës dhe në viset shqiptare; Festat kalendarike tradicionale të vitit në Luginë të Preshevës dhe në viset shqiptare; Personalitete shkencore shqiptare në Albanologji nga Lugina e Preshevës dhe vise të tjera shqiptare; Figura me vlera shkencore dhe kulturore nga Lugina e Preshevës dhe viseve të tjera shqiptare; Personalitete dhe figura me vlera shkencore dhe kulturore nga Lugina e Preshevës dhe viseve të tjera shqiptare.

Hulumtimi, ruajtja dhe promovimi i vlerave të trashëgimisë kulturore të rajonit të Luginës së Preshevës u bënë pjesë e veprimtarisë së Shoqatës për Trashëgimi dhe Krijimtari kulturore në Preshevë.