Gëzim Marku: Intervistë ekskluzive me piktorin e mirënjohur Gazmend Freitag

INTERVISTË ME PIKTORIN E MIRËNJOHUR GAZMEND FREITAG

EKSKLUZIVE NGA GËZIM MARKU

Gazmend Freitag lindi më 25 maj 1968 në Pataçan të Poshtëm, në Kosovë. Atë vit, babai i tij, Asllani, punonte në Lyon të Francës si mërgimtar. Nëna e Gazmendit, Qamilja, e cila nuk zotëronte shkrim-leximin, ishte një grua bujare, e dashur dhe shumë shpirtmirë. Ajo lindi pesë fëmijë, pesë djem, dhe Gazmendi ishte i treti. Përderisa babai punonte në Francë për të mbajtur familjen, përkujdesje për fëmijët kishte nëna, e cila kishte dëshirën më të madhe që t’u mundësonte atyre një shkollim të mirë.

Qysh si fëmijë, Gazmendi dallohej për prirjen e tij në vizatim. Si nxënës, krahas vizatimit, ai i përkushtohej edhe letërsisë. Vizatimet e tij që në shkollën fillore zbukuronin muret e ndërtesës, edhe pse në atë kohë nuk zgjuan ndonjë vëmendje të veçantë. Për fat të keq, këto punime, të cilat ruheshin në arkivin e shkollës fillore, u shkatërruan gjatë kohës së regjimit serb në Kosovë në vitin 1999, kur u dogj ndërtesa shkollore. Vëmendja për artin e Gazmendit u shpreh fillimisht pasi ai fitoi mirënjohje për poezinë e tij në “Rilindja për Fëmijë”, e cila botohej çdo të martë si shtojcë e gazetës ditore “Rilindja”. Gazmendi zuri vendin e tretë në Kosovë me poezinë e tij.

Shkollën fillore Gazmendi e mbaroi në fshatin e lindjes, ndërsa gjimnazin e përfundoi në vitin 1987 në Prizren. Më pastaj, ai filloi studimet në Fakultetin Juridik në Prishtinë. Kjo ishte koha më e vështirë për Gazmendin pasi, sapo kishte mbaruar dy semestra, Universiteti i Prishtinës u mbyll me dhunë për shqiptarët nga pushtuesit serbë. Njëkohësisht, regjimi serb nisi vendosjen e masave të dhunshme ndaj shqiptarëve në Kosovë. Studentët organizuan protesta që nga viti 1989 për mbrojtjen e të drejtave të tyre dhe Gazmendi ishte po ashtu në mesin e tyre. Shumë prej tyre e paguan pjesëmarrjen në këto demonstrata edhe me jetë, ndërsa të tjerë u arrestuan dhe u përndoqën, përfshirë edhe Gazmendin. Pasi regjimi i Millosheviqit mbylli fakultetet për studentët shqiptarë, Gazmendi, si shumë të tjerë, u ndodh në një gjendje të pashpresë. Kjo e detyroi përfundimisht që në vitin 1990 të largohej nga vendlindja dhe të merrte rrugën e mërgimit drejt Gjermanisë, ku edhe hodhi hapin vendimtar për t’iu kushtuar pikturës. Atje, Gazmendi u dashurua me gjermanen Kristin dhe u martua me të më 1990. Nga kjo martesë, e cila zgjati 10 vjet, ai ka tri vajza.

Në vitin 2013, Gazmendi vijoi studimet në drejtimin e artit nudo, nën udhëheqjen e Prof. Mag. Annelies Oberdanner, në Universitetin e Arteve në Linz.

Punimet e Gazmendit janë me motive të shumta: autobiografike, nga mjedisi dhe rrethi i jetës, peizazhe nga vendlindja, portrete njerëzish nga më të ndryshmit, kujtime nga fëmijëria, punime nudo, natyrë e qetë etj. Ai përdor kryesisht teknika të grafikës me laps, shkumës, tush apo vaj në kanavacë.

Gazmendi u bë i njohur ndërkombëtarisht me pjesëmarrjen e tij në Bienalen e parë në Verona, Itali, në vitin 2014. Që nga viti 2004, ai jeton dhe vepron në Linz të Austrisë. Gazmend Freitag është që nga viti 2013 anëtar i shoqatës "::kunstprojekte::" në Vjenë, ndërsa nga viti 2018 është anëtar në galerinë "Artinnovation" në Innsbruck.

Piktori i mirënjohur Gazmend Freitag ka ndjekur një rrugëtim të veçantë jetësor dhe krijues. Fëmijëria në Pataçanin e Poshtëm, përvojat në shkollë dhe gjimnaz në Rahovec dhe Prizren, si dhe studimet në Fakultetin Juridik në Prishtinë, e kanë formësuar si individ dhe si krijues. Përballë sfidave dhe masave të dhunshme të pushtuesve serbë, ai nuk e humbi pasionin për artin dhe gjeti në të një hapësirë për t’u shprehur dhe për të ndjekur rrugë të reja jetësore.

Në këtë intervistë ekskluzive për Zemra Shqiptare, Gazmendi ndan kujtimet e tij më të hershme, momentet kur arti u bë pjesë e jetës së tij, takimin me shkrimtarin e madh Ismail Kadare dhe figurat kombëtare që e kanë frymëzuar të krijojë portrete. Ai flet gjithashtu për punimet aktuale dhe projektet për të ardhmen, si dhe jep një mesazh për të rinjtë.

GM: Si e përshkruani botën tuaj fëmijërore në Pataçanin e Poshtëm?

GF: Një botë e bukur, e lumtur. Vendlindja ime është një fshat i vogël në Republikën e Kosovës – Pataçani i Poshtëm. Ndoshta është shumë i vogël për t’u regjistruar në hartat e botës, por është qartë i dukshëm në hartën e jetës sime. Është vendi ku fillova. Ndoshta më është dashur të largohem për të fituar njohuri të reja, për të takuar njerëz të rinj dhe për të nisur karrierën time artistike. Ndoshta më është dashur të udhëtoj për të kuptuar se sa shumë do të thotë ende ky vend për mua. Jam krenar për rrënjët e mia dhe për njeriun që jam bërë. Dhe do të bëj çmos që njerëzit e vendlindjes sime të jenë krenarë për mua.

GM: Mund të na tregoni për përvojën tuaj gjatë shkollës fillore dhe sfidat që hasnit gjatë asaj periudhe?

GF: Me shumë kënaqësi shkoja në shkollë. E doja shkollën shumë. Më pëlqente leximi, recitimi, por edhe vizatimi. Nga klasa e shtatë apo e tetë fillova të shkruaja vjersha. Gjatë pushimeve verore lexoja libra si të Sterjo Spasses apo Jakov Xoxës.

GM: Gjimnazin e keni mbaruar në Rahovec dhe në Prizren. Pse e ndoqët shkollimin në dy qytete të ndryshme, dhe cilat janë disa nga kujtimet tuaja nga ajo periudhë?

GF: Pas mbarimit të shkollës fillore, natyrisht se fillova shkollën e mesme, pra gjimnazin në Rahovec. Mbas dy viteve pati një inovacion, po them, dhe shkollat e mesme në Kosovë u shndërruan në QAMO (Qendra e Arsimit të Mesëm të Orientuar). Unë zgjodha drejtimin Teknik i punëve administrative, sepse ishte edhe kusht pas mbarimit për t’u imatrikuluar në Fakultetin Juridik në Prishtinë. E mbase Rahoveci nuk e kishte këtë drejtim, unë kalova në Prizren për vitin e tretë dhe të katërt.

GM: Mund të na tregoni për përvojën tuaj gjatë kohës kur filluat studimet në Fakultetin Juridik në Prishtinë dhe si e përjetuat ndërprerjen e tyre me dhunë nga pushtuesit serbë?

GF: Në vjeshtën e vitit 1988 fillova studimet në Fakultetin Juridik. Dëgjoja ligjëratat rregullisht te profesorët Bardhyl Çaushi, Fatmir Sejdiu e të tjerë. Ndërsa vjeshta e vitit 1989 na bashkoi të gjithëve në protesta për të mbrojtur Kosovën nga politika shoviniste e Serbisë. Bashkë me grevat e minatorëve ishim edhe ne studentët e Universitetit të Prishtinës, por edhe gjithë Kosova u organizua në demonstrata. Pasoi një valë arrestimesh dhe vrasjesh të shqiptarëve, mes tyre edhe studentë. Në sallën e sportit ishim për të përkrahur grevën e minatorëve. Pas kësaj erdhi edhe mbyllja e universitetit. Në vitin 1990, i desiluzionuar, mora vendimin për t’u larguar në Gjermani.

GM: A mund të ndani me ne ndonjë moment të veçantë kur kuptuat se vizatimi dhe arti janë pjesë e natyrshme e juaja, dhe si nisën hapat tuaj të parë në këtë drejtim?

GF: Kur erdha në Gjermani isha 22 vjeçar, dhe pranova jetën ashtu siç rridhte, pa plane, pa ëndrra, sepse zemrën e kisha në vendlindje. Pastaj, dalëngadalë, më rrëmbeu jeta; mësova gjermanishten si prioritet për t’u integruar në shoqëri, ekonomi e kështu me radhë. Ishte shumë e natyrshme për mua të mbaja fletë vizatimi dhe lapsa pranë meje. Vizatimet më ndihmonin në gjendjen time shpirtërore të thyer. Në Gjermani zbulova edhe ngjyrat e vajit për herë të parë, si dhe kanavacet. Talenti im i piktorit të vogël për aquarela në shkollën fillore tashmë po shfaqej dalëngadalë edhe në pikturim me vaj. Ndjeja kënaqësi të madhe me botën time në art.

GM: Si e kujtoni shkrimtarin tonë të madh, Ismail Kadare, të cilin e keni takuar dhe i keni dhuruar një portret?

GF: Takimi im me shkrimtarin tonë të madh, Ismail Kadare, ishte i jashtëzakonshëm – një ndjenjë që nuk e kam përjetuar kurrë më parë në jetën time. Këtë ndjesi mund ta japin vetëm njerëzit e mëdhenj të vërtetë! Portretin e Kadaresë, që kisha realizuar në vitin 2015, arrita t’ia dhuroja gjatë këtij takimi në residencën e tij në Qerret të Kavajës, në shtator 2023. Zotit Kadare i pëlqeu portreti dhe në ndarje e përqafova; ai më puthi në faqe, që rezultoi të ishte edhe puthja e fundit!

GM: Cilat figura të shquara kombëtare ju kanë frymëzuar dhe ju kanë shtyrë të krijoni portretet e tyre?

GF: Unë e dua portretin me laps në letër kryesisht, por edhe me ngjyra vaji në kanavacë. Gjithmonë më motivon magjepsja dhe respekti të vizatoj portrete të figurave historike, të suksesshmëve, të guximtarëve, të mirëve, krijuesve shqiptarë kudo në botë. Poetët, luftëtarët dhe studiuesit që janë thelbësorë për popullin shqiptar dhe vetë-imazhin e tyre, zënë një vend të veçantë në zemrën time dhe koleksionin tim që është vazhdimisht në zgjerim: Gjergj Kastrioti, Pjetër Bogdani, Ismail Kadare, Ibrahim Rugova, Alexander Moissi, Princess Favzia Fuad, Bekim Fehmiu, Lasgush Poradeci, Martin Camaj, Nënë Tereza, Krist Maloki, Havzi Nela, Ibrahim Kodra, Gjergj Fishta, Ali Podrimja, Esad Mekuli, Nexhmije Pagarusha, Anton Çetta, Jusuf Gërvalla, Anton Pashku, Musine Kokalari etj..

GM: Çfarë po punoni aktualisht dhe cilat janë projektet tuaja të së ardhmes së afërt në art?

GF: Aktualisht jam duke pikturuar disa motive nga deti shqiptar ku unë bëj pushimet verore gjithmonë.

GM: Çfarë mesazhi do t’u jepnit të rinjve nga Kosova që kanë pasion për artin, për të ndjekur ëndrrat e tyre dhe për të ruajtur shpirtin krijues përballë sfidave?

GF: Për të rinjtë e Kosovës kam një mesazh të qartë: Punoni shumë pa u fiksuar në sukses dhe suksesi do të vijë te ju vetvetiu dhe natyrshëm! Ndërsa juve, i nderuari Gëzim, ju falënderoj nga zemra për këtë intervistë dhe ndërtimin e bukur të pyetjeve!