Gëzim Marku: Intervistë ekskluzive me këngëtaren e mirënjohur Viola Shqau

INTERVISTË ME KËNGËTAREN E MIRËNJOHUR VIOLA SHQAU

EKSKLUZIVE NGA GËZIM MARKU

Këngëtarja e mirënjohur Viola Shqau lindi në fshatin Benë, në rrethin e Shllakut, në një familje ku muzika dhe folklori ishin pjesë e përditshme e jetës. Ajo njihet për interpretimin e këngëve popullore dhe folklorike të zonave veriore të Shqipërisë, veçanërisht të Shllakut dhe Malësisë, duke përfshirë këngë historike, lirike, sociale dhe humoristike. Performancat e saj në festivale dhe aktivitete kulturore janë vlerësuar për muzikalitetin e zërit dhe ritmikën e interpretimit. Muzika e saj luan një rol të rëndësishëm në ruajtjen e folklorit shqiptar dhe promovimin e identitetit kombëtar.

Intervista ekskluzive për Zemra Shqiptare ofron një portret emocional të artistes, e cila rikthehet te kujtimet e fëmijërisë dhe lidhja e hershme me Benën – vendi ku lind pasioni i saj për këngën dhe traditën. Viola tregon sesi muzika u bë pjesë e pandashme e jetës së saj, e frymëzuar nga familja, odat e moçme dhe shembujt e artistëve të brezave të mëparshëm.

Në këtë bisedë ajo ndan sfidat e fillimit të karrierës dhe këmbënguljen që e çoi drejt suksesit të parë, me këngë që u bënë pjesë e repertorit popullor. Viola flet për festivalet ku ka marrë pjesë, emocionet në skenë dhe lidhjen e ngrohtë me publikun, veçanërisht në dasma dhe festa, ku muzika shndërrohet në një urë bashkimi mes njerëzve.

Intervista trajton edhe bashkëpunimet me kompozitorë, tekstshkrues dhe këngëtarë të njohur, duke theksuar ato ku frymëzimi artistik shkrihet me motivet kombëtare. Ajo rrëfen këngët e saj më të dashura, gjendjen e muzikës shqiptare sot dhe artistët që sipas saj arrijnë nivelin më të lartë.

Viola ndalet te roli i familjes në formimin e saj si njeri dhe artiste, duke theksuar se mbështetja dhe vlerat e trashëguara kanë qenë themeli i rrugëtimit të saj. Në dimensionin shoqëror dhe kombëtar, ajo diskuton rëndësinë e traditës shqiptare në nderimin e heronjve dhe mënyrën si lindën këngë si ajo për Gjergj Kastriotin dhe “Xhubleta Ilirjane”, të cilat i sheh si forma arti me mision të qartë për ruajtjen e trashëgimisë.

Biseda prek gjithashtu çështje sociale, si emigrimi, sfidat e Shllakut, mungesën e investimeve shtetërore dhe të drejtat e grave. Viola flet për aktivitetet e Shoqatës Atdhetare “Dukagjini” dhe Shoqërisë Kulturore “Illyricum”, ku kontribuon për ruajtjen e identitetit kulturor, si dhe për preferencat e saj letrare.

Intervista mbyllet me dimensionin personal të artistes: kohën e lirë, këshillat për të rinjtë që duan të ndjekin muzikën tradicionale dhe projektet aktuale, duke lënë të kuptohet se rrugëtimi i saj artistik mbetet i gjallë, i mbushur me pasion dhe i udhëhequr nga misioni për të ruajtur dhe promovuar kulturën shqiptare.

GM: Cilat janë kujtimet më të veçanta që ju rikthejnë te Bena e ditëve të fëmijërisë?

VSH: Ehh, kam shumë mall për Benën time dhe nostalgji për fëmijërinë naive, për lojrat e bukura e të thjeshta që natyra na rezervonte, për vizitat e shumta që bëheshin në raste festash, për dasmat e gostat tradicionale…! Kishim pak, por ishim të lumtur.

GM: Kur dhe në çfarë rrethanash e ndjetë se rruga juaj në jetë dhe arti i muzikës do të ecnin paralelisht?

VSH: Këtë e kuptova pak vonë, jo që në fillimet e mia. Isha shumë e vogël kur fillova rrugën e artit, por ashtu, pa kuptuar dhe pa i dhënë shumë rëndësi. Isha në klasën e V, kur shkolla jonë do të konkuronte në Shkodër. Nga ky moment, fillova të mendoj dhe të vlerësoj më shumë atë që Zoti më kishte dhuruar: zërin.

GM: Në momentet e para të karrierës suaj, kush ka qenë burimi kryesor i frymëzimit dhe motivimit tuaj?

VSH: Unë jam rritur në një familje ku këndohej çdo natë! Prindërit e mi të ndjerë këndonin të dy. Pra, ata ishin frymëzimi dhe motivimi kryesor, pastaj shkolla, që kishte shumë aktivitete.

GM: Si e përshkruani fillimin e karrierës suaj? Cilat kanë qenë sfidat më të mëdha?

VSH: Fillimet e mia kanë qenë që në vogli, siç e thash më lart, pa vështirësi. Duke u rritur, filluan sfidat: mentaliteti, konkurenca.

GM: Cilat momente të veçanta ose këngë do të thoshit se shënuan suksesin tuaj të parë?

VSH: Momenti më i veçantë ka qenë konkurimi për në Festivalin Folklorik Kombëtar të Gjirokastrës, ku këndova tre këngë si soliste dhe u shoqërova me duartrokitje gjatë gjithë performancës! Juria më përzgjodhi të përfaqësoja Shllakun në atë event të rëndësishëm kombëtar.

Kënga më e veçantë dhe që shënoi suksesin ishte kënga e "Spikut".

GM: Keni marrë pjesë në shumë festivale dhe ngjarje muzikore. Cilat prej tyre ju kanë lënë mbresa më të mëdha?

VSH: Padyshim, mbresat më të mëdha më kanë lënë Festivali Folklorik Kombëtar i Gjirokastrës, Festivali Folklorik i Diasporës në Vitojë, dhe Java Kulturore Shkodrane në Ferizaj…

GM: Me këngën tuaj jeni e pranishme në dasma dhe festa. Si do ta përshkruanit ndjesinë që kjo ju sjell dhe lidhjen që krijoni me njerëzit përmes muzikës suaj?

VSH: Prezencat në dasma e festa familjare kanë shumë, shumë emocion, sepse bëhesh pjesë e tyre, krijon një lidhje të veçantë me familjarët dhe me çiftin. Performon vargje të dedikuara spontanisht.

GM: Gjatë bashkëpunimeve tuaja me këngëtarë, kompozitorë dhe tekstshkrues të ndryshëm, cilat do t’i konsideronit si më të veçantat deri tani?

VSH: Kam pasur shumë bashkëpunime gjatë karrierës sime. Nuk dua të veçoj dikë, sepse janë shumë dhe nuk dua të ketë hatërmbetje! Të gjitha bashkëpunimet janë mirëpritur nga publiku.

GM: Cilat nga këngët tuaja do t’i vlerësonit si më të dashurat dhe më përfaqësueset në repertorin tuaj?

VSH: Padyshim që më të dashurat janë dedikimet që u kam bërë vajzave të mia në ditën e martesës, "Ndryshoi bota", "Na vun fjal pa ba kurrgja", "Me ty s'ban e pa ty s'muj"...! Më përfaqësueset janë këngët kushtuar Heroit tonë Kombëtar, "Gjergj Kastrioti", si dhe "Nuse pa dasmorë" dhe "Amaneti i nanës"...

GM: Si do ta përshkruanit gjendjen e muzikës shqiptare sot, në mënyrë të përgjithshme?

VSH: Më vjen keq për shprehjen që më vjen në mend në përgjigje të pyetjes suaj, por kjo është: – Si shpi pa dyer e pa dritare! Hyn e del gjithkush, pa kontroll, pa vlerësim!

GM: Cilët këngëtarë mendoni se pasqyrojnë më së miri nivelin e lartë të muzikës sonë?

VSH: Dua të veçoj disa ikona të pavdekshme, me të cilat mbarë shqiptaria krenohet: Nexhmije Pagarusha, Vaçe Zela, Sali Mani, Fatime Sokoli, Dervish Shaqa, Saje Poleshi… Nga këngëtarët e ditëve të sotme nuk do të përmend asnjë. Do të doja t’u thoja: qëndroni në muzikën e pastër, burimore.

GM: Ne, shqiptarët, jemi ndoshta një ndër kombet e rralla që kujtojnë dhe nderojnë heronjtë e tyre përmes këngëve, pa harruar edhe artet e tjera. Cila është përshtypja juaj për këtë traditë kaq pozitive?

VSH: Kjo gjë është shumë pozitive! Kemi detyrë të pasojmë këtë traditë në breza! Heronjët duhen nderuar nëpërmjet këngës, pikturës, skulpturës… Ata dhanë çdo gjë në të mirë të kombit!

GM: Kënga për Gjergj Kastriotin është një ndër më të veçantat e muzikës shqiptare, ku përveç interpretimit të mrekullueshëm, përbën edhe një reagim kundër shqipfolësve pushtim-dashës. Si lindi kjo këngë?

VSH: Këtë këngë e ka shkruar kantautori Fran Kodra për Natën Tradicionale të Trevës së Dukagjinit! Kur më prezantoi disa tekste, menjëherë zgjodha këtë këngë, ngaqë kisha një revoltë të brendshme ndaj shqipfolësve që mohonin këtë hero, të cilin e njeh bota për trimërinë dhe zgjuarsinë e tij!

GM: Çfarë ju frymëzoi të këndoni ‘Xhubletën Ilirjane’ dhe si e përjetoni rolin tuaj në ruajtjen dhe promovimin e kësaj trashëgimie të çmuar kombëtare?

VSH: Unë jam rritur me xhubleten e nënës dhe gjyshes! Jam krenuar me këtë veshje në kompeticione të ndryshme ku kam marrë pjesë! Kjo këngë u lançua para se të hynte në UNESCO. Prita të merrja ndonjë ftesë në të gjithë aktivitetet që u organizuan pasi xhubleta hyri në UNESCO, por, fatkeqësisht, asnjëherë nuk e mora! U krijuan këngë brenda ditës për t’u përshëndetur në këto organizime, sepse duhej të suportoheshin të vetët.

GM: Ndër të tjera, në këngën tuaj ‘Çou Prishtinë e çou Tiranë’ thuhet: “Na kërkojmë bashkimin, shqiptarët po largohen”, duke iu referuar emigrimit masiv të shqiptarëve. Sot, pas rreth nëntë vitesh, si e shihni këtë problem dhe a do të kishit një mesazh për politikanët apo për emigrantët?

VSH: Fatkeqësisht, kjo është realitet edhe sot! Përditë largohen rinia! Shqipëria po shkon drejt plakjes! Mesazhi im për politikën është ky: krijoni kushte, siguri dhe vende pune për rininë! Po të vazhdoni kështu, do të vijë dita që nuk do të jeni më të nevojshëm! Nuk do të keni kë të drejtoni!

Mesazhi për rininë është: "Ngrini zërin për të drejtat tuaja dhe për të mirën e Atdheut! Mos u dorëzoni! Vendi i huaj s’bëhet i joti! Gjithmonë i huaj mbetesh; as trupi, as shpirti nuk ka qetësi.

GM: Krahina e Shllakut, edhe pse me një popullsi relativisht të vogël, ka një trashëgimi të pasur kulturore dhe historike. Figura të rëndësishme nga fusha të ndryshme të jetës kanë kontribuar për Shkodrën dhe për kombin tonë. Cilat prej këtyre figurave do t’i veçonit?

VSH: Krahinës së Shllakut i ka dhënë Zoti natyrë përrallore e njerëz të mrekullueshëm! Një krahinë e varfër nga ekonomia, por e pasur në kulturë e tradita, etnografi, besë e burrni! Shllakun e bëjnë krenarë bijtë e bijat e tij intelektuale, klerike, të artit, kulturës, sportit, biznesit…

Do veçoj D. Bernardin Palaj, P. Gjon Shllaku, Hil Mosi, Marije Shllaku, Martin Camaj, Kushe Mici…

GM: Ndoshta duhet të përdorim një mikroskop për të gjetur ndonjë investim qeveritar në Shllak, zonë që duket se është anashkaluar. Cili është mendimi juaj mbi këtë çështje?

VSH: Fatkeqësisht, këto 35 vitet e fundit Shllaku është lënë në harresë totale nga politika shqiptare! Shllaku, që kishte çerdhe, kopshte, shkolla fillore, qendra shëndetësore në çdo fshat, shkollë të mesme, shtëpi kulture, spital në Log Gegaj… sot ka vetëm 2-3 shkolla fillore me klasa kolektive, ku mësojnë 3-4 nxënës.

GM: Cilat janë sfidat më të mëdha që hasni si mësuese, dhe si e shihni aktualitetin e arsimit sot?

VSH: Momentalisht nuk e ushtroj këtë profesion, por do të përgjigjem shkurtimisht: Autoriteti i mësuesit ka rënë dëshpërimisht, dhe pasojat po shihen dita-ditës!

GM: Si e shihni gjendjen e të drejtave të grave në Shqipëri? Cilat janë sfidat kryesore që gratë hasin dhe, si artiste, çfarë do të propozonit për t’i përmirësuar ato?

VSH: Në Shqipëri, sidomos në zonat rurale dhe jo vetëm, gruaja vazhdon të shihet si objekt që mund ta përdorësh kur të nevojitet, si makinë që mund ta drejtosh, si thes boksi për të shfryrë dufin… dhe kjo vjen si pasojë e mentalitetit patriarkal që ekziston akoma!

Propozimi im është, së pari, të zbatohet ligji në mbrojtje të tyre, sepse ekziston! Së dyti, të krijohen qendra formimi me kurse të ndryshme profesionale dhe të punësohen, që të jenë të pavarura ekonomikisht.

GM: Si anëtare e Kryesisë së Shoqatës Atdhetare ‘Dukagjini’, mund të na tregoni cilat janë aktivitetet kryesore të saj?

VSH: Në kryesinë e SHAD mbuloj degën e artit! Aktivitetet kryesisht fokusohen në promovimin e të rinjve, në vlerësimin dhe rëndësinë e gruas në shoqëri, në ruajtjen dhe trashëgiminë e vlerave kulturore tradicionale, në bashkëpunim dhe bashkëveprim me shoqatat simotra në Kosovë e Mal të Zi.

GM: Jeni e angazhuar edhe pranë Shoqërisë Kulturore ‘Illyricum’. Mund të na tregoni cilat janë aktivitetet kryesore të saj dhe si kontribuon kjo shoqëri në ruajtjen e kulturës dhe traditës shqiptare?

VSH: Shoqëria "Illyricum" ka qenë për mua si një shkollë, ku kam mësuar se ç'është arti i vërtetë! Prova intensive, ku çdo material interpretohej live. Aktivitetet kryesore janë veprimtaritë artistike brenda dhe jashtë kufijve: koncerte, komedi, drama.

GM: Kush janë shkrimtarët dhe poetët tuaj të preferuar?

VSH: Do të përmend disa nga shkrimtarët dhe poetët e mi të preferuar: Migjeni, Atë Gjergj Fishta, Atë Benardin Palaj, Dritëro Agolli, Ismail Kadare, Petro Marko…

GM: Përveç muzikës dhe letërsisë, cilat janë artet që ju tërheqin më shumë?

VSH: Përveç muzikës dhe letërsisë, më pëlqen shumë edhe teatri, ku kam pasur fatin të performoj me shoqërinë Illyricum në disa role.

GM: Një pjesë e figurave kryesore të kombit kanë gjetur vend në repertorin tuaj. Cilat janë disa nga personalitetet që vlerësoni më shumë?

VSH: Figurat kryesore që na bëjnë krenarë janë: Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Shën Nënë Tereza, Ismail Qemali, Atë Gjergj Fishta, Vëllezërit Frashëri…

GM: Si do ta përshkruaje familjen tënde dhe çfarë ka qenë më e rëndësishme për ju në marrëdhëniet familjare?

VSH: Familja është e shenjtë dhe vjen para së gjithash! Jam bashkëshorte e një intelektuali dhe nëna e katër fëmijëve: një djalë dhe tri vajza! Falënderoj Zotin dhe jam krenare me fëmijët e mi! Për mua ka shumë rëndësi komunikimi, qetësia dhe dashuria, duke ua treguar me vepra. Unë ashtu kam vepruar sepse ashtu e ndjeja dhe jam ndjerë gjithmonë e vlerësuar dhe e respektuar nga fëmijët e mi.

Për më shumë se një dekadë e kam lënë mënjanë këngën dhe jam përkushtuar totalisht rritjes, edukimit dhe shkollimit të fëmijëve! Sot fëmijët kanë jetën e tyre. I kam larg, kam mall, por ky është fati i shumë familjeve shqiptare.

GM: Çfarë ju pëlqen të bëni në kohën tuaj të lirë?

VSH: Në kohën e lirë më pëlqen të ec në natyrë. Më frymëzon shumë! Mundohem të gjej kohë për ta bërë sa më shpesh.

GM: Cilat këshilla do t’u jepnit të rinjve që duan të ndjekin rrugën e muzikës tradicionale shqiptare?

VSH: Këshilla ime për të rinjtë është që të ruajnë të pastër muzikën tradicionale dhe mos të humbin identitetin duke shkuar pas tallavasë!

GM: Cili është projekti juaj aktual dhe çfarë mund të presim nga projektet tuaja muzikore në të ardhmen?

VSH: Projekti im aktual është një këngë kushtuar shenjtores sonë Nënë Tereza! Shumë shpejt do të lançohet! Kam edhe 2-3 materiale të tjera që janë duete.

Viola Shqau në:

YouTube: https://www.youtube.com/@ViolaShqauOfficial

Facebook: https://www.facebook.com/viola.shqau

Instagram: https://www.instagram.com/viola_shqau_official

Tik Tok: https://www.tiktok.com/@violashqau