Albert Zholi: Dr. Vladimir Mici - Një inflacion dy shifror apo më shumë është një rrezik i lartë i stabilitetit makroekonomi

Rënia e euros ka sjellë mjaft konfuzion në treg, pasi shumë biznese që punojnë me jashtë kontratat i kanë bërë me euro para një viti dhe tashmë vuajnë rënien e euros dhe janë në prag falimentimi. Çfarë roli duhet të luajë Banka e Shqipërisë në këtë rast? Si i hedh lekët banka në treg dhe a janë në interes të biznesit tonë? Sa para hedh në treg Banka dhe a është në kontroll kjo sasi parash nga Banka? Çfarë bën Banka me lekët e prishura, vjetërohet apo humb cilësinë e përdorimit?

Ka një rregull që sasia e parave ( letër) në treg në formën lek dihet në çdo moment nga ana e Bankës së Shqipërisë. Ajo gjatë funksionimit të saj konsumohet apo humbet karakteristikat që ka që të shërbejë si një mjet i gjithë pranuar i detyruar për t'u përdorur, që do të thotë ajo mund të griset, vjetërohet, të humbë, apo edhe prishet nga faktorë të jashtëm ku humbasin disa cilësi që ajo ka si letër. Kjo sasi, realisht llogaritet me përqindje vjetore dhe normalisht duhet të zëvëndësojë atë në qarkullim. Një arsye e dytë pse shtohet është edhe fakti se rritja e çmimeve kërkon një sasi më të madhe në treg për të këmbyer të njëjtat mallra, apo shërbime. Një faktor i tretë, që ndikon është sasia që familjet, apo individët mbajnë, pa i dorëzuar, sepse nuk u leverdis interesi, apo përfitimi që ato marrin apo kultura e këtyre familjeve apo aktorëve. Në faktorët që minimizojnë sasinë e parave në treg (bankënotave) janë normat e interesit, apo siç njihet rëndom nga financierët kostoja e parasë. Nëse interesat janë të ulta njerëzit nuk kanë interes për t'i investuar ato. Një faktor tjetër për të minimizuar paratë janë investimet në active (letra me vlerë apo pasuri të palujtshme). Fakti që qeveria futet në tregun e parasë për të riblerë obligacionet e saj në euro, tregon se ajo edhe mallin e ri ( sepse edhe euro apo dollari janë mall si të tjerët) e ka bërë duke përfituar nga kurset e këmbimit. Një pjesë të mirë e ka bërë edhe me emetimet, apo prerjen e monedhës së re. Ky nuk është sekret. Ajo që është sekret është vetëm koha dhe sasia kur qeveria injekton këtë sasi. Për të rregulluar sasinë e parasë në treg qeveria përmes Bankës së Shqipërisë kryhen blerjen e parasë nëpërmjet emetimit të bonove të thesarit dhe obligacioneve. Ndërsa hedhja e saj përmes shpenzimeve të saj buxhetore, që marrin formën e pagave, investimeve dhe transfertave të parave shton sasinë e parave fizike në treg. Sasia e parave në treg kur është e tepërt shprehet me inflacion të rritur dhe banka qëndrore ndërhyn për të ulur këtë sasi duke emetuar bono thesari apo obligacione thesari. Në këtë rast ajo synon që ky inflacion të jetë në kufijtë e projektuar, por jo çdo gjë varet nga ky transaksion. Mungesa e prodhimit dhe shërbimeve herët apo vonë do t'i japin prirjet dhe ekonomia nuk mund të kthehet në binarët normalë të saj. A janë në dëm të sigurisë kombëtare? Sigurisht një inflacion dy shifror apo më shumë është një rrezik i lartë i stabilitetit makroekonomik, sepse pasuria kombëtare zvogëlohet me ritme të jashtëzakonshme. Qeveria në fund do të ndërhyjë duke ulur shpenzimet qeveritare dhe duke shtuar barrën e taksave. Pra pavarësisht se inflacioni është problem monetar ai përfundon si problem fiskal. Por kjo nuk do të thotë se nuk duhet të kemi fare inflacion, apo të kemi të kundërtin e tij deflacion. Deflacioni është e kundërta e inflacionit, apo inflacioni negativ. Dhe ai ka pasoja më të këqia se inflacioni. Prandaj pak inflacion është një gjë e mirë. Në një ekonomi ku kemi inflacion 3% dhe rritje pagash ta zemë 5% themi që kemi rritje pagash reale. Përgjithësisht pagat nuk njohin zbritje, përgjithësisht ato rriten. Nuk do të ishte komode që për të pasur inflacion zero të ulim pagën, apo mos të rrisim pagën. Normalisht rritja e pagave është një shtysë për të prodhuar më shumë, pavarësisht nga inflacioni. Pra një ulje page reale bëhet kur nuk mund të ulësh pagën nominale, por rrit inflacionin.

Aktualisht a ka një tavan, një nivel të sasisë së parave që Banka duhet të hedhë në treg? Si matet kjo sasi dhe kush është rregullator?

Për të matur sasinë e parasë në treg mënyra më e thjeshtë është teoria sasiore e parasë. Sipas kësaj teorie sasia e parasë në treg përcaktohet nga vëllimi i përgjithshëm i transaksioneve në mallra e shërbime të vlerësuara me çmimet e tyre në vit pjestuar me numrin e herëve që një njësi paraje qarkullon në vit. Sa më i madh ky herës aq më e vogël është sasia e parasë në treg dhe anasjelltas sa më i vogël ky tregues aq më e madhe është kjo sasi. Por aktualisht një pjesë e transaksioneve kryhen në mënyrë elektronike, apo me llogari bankare, duke eleminuar paranë cash, dhe kjo përqindje vjen duke u shtuar në raport me paranë cash kështu që banka e Shqipërisë llogarit edhe këtë sasi në pjesën e saj. Kështu që lind treguesi i bazës monetare. Baza monetare është sasia e përgjithshme e njësive të parasë, që mbahet nga publiku dhe rezervat që kanë bankat. Me këtë tregues lidhet raporti rezervë/depositë dhe raporti para depozitë.