Blerim Latifi: Ahmet Delia do të vdiste duke bërë qëndresë

Prof. Blerim Latifi:

18 burrat e parisë së Drenicës i kishte pushkatu ushtria e serbe te Ura e Gurit në Vushtrri, në mëngjesin e 16 nëntorit.

Nga e njëjta ushtri, në Shkup, ishin arrestu udhëheqësit kryesorë të Kosovës. Në mesin e tyre Hasan Prishtina, Idriz Seferi e Nexhip Draga.

Disa krenë të tjerë kishin bërë aktin e turpshëm duke shkuar tek gjeneralët serbë për t'iu deklaruar atyre përveç dorëzimit edhe besnikërinë.

Isa Boletini kishte kapërcyer Drinin në rrugën e tij drejt Durrësit e Vlorës. Të njëjtën rrugë po ndiqnin edhe Rexhep Mitrovica, Bedri Pejani e Riza bej Kryeziu.

Burri i Prekazit, kryengritësi i përjetshëm, Ahmet Delia, e ndjente se kishte mbetur i vetëm mes gjithë asaj gjame të madhe që po e mbyste në gjak krejt Kosovën. E ndjente se asnjë kushtrim për kryengritje nuk do të mund të dëgjohej përtej mureve të kullës së tij. E dinte po ashtu se kobi serb shpejt do të arrinte edhe në katundin e tij dhe ai duhej të merrte një vendim.

Të dorëzohej apo të fshihej diku?  Kjo ishte dilema. Por jo, kjo nuk ishte dilema e tij. Ai e dinte se veç një vendim do ta merrte: do të vdiste duke bërë qëndresë. Me të vetmen armë që i kishte mbetur në duar: sopatën. Për të dëshmuar për herë të fundit se kjo tokë është Shqypni dhe nuk bàhet tjetër.

__________

Reagimet ndërkombëtare ndaj sulmit në kanalin ujor në Veri, ishin të forta dhe pothuajse të gjitha i referoheshin atij si "sulm terrorist".

Por diçka thelbësore mungonte në to: asnjëra nuk bënte me gisht në drejtim të Serbisë. Kjo lë të kuptohet se sikurse në rastin e Banjskës, edhe për këtë të Varagës, Serbia nuk do të ketë pasoja. Në fakt, pasoja do të kemi vetëm ne, në kuptimin se po rrënjoset imazhi ndërkombëtar për Kosovën si një vend ku stabiliteti varet nga një fije e hollë, fije që mund të këputet sa çel e mshel sytë.

Hezitimi për ta penalizuar Serbinë për ndërhyrjet e saj subversive në Kosovë flet qartë se tanimë përparësinë morale që e kishim në raport me të në rrafshin ndërkombëtar, pothuajse e kemi humbur. Dikush duhet të japë llogari për këtë. Sepse ky është dëmi ma i madh që na ka ndodhur. Shumë herë më i madh se ajo masë betoni e kanalit ujor. Kjo e fundit mund të riparohet, por pyetja kryesore është se a ka kush ndonjë ide konkrete se si t'i riparojmë kanalet e shkatërruara diplomatike të Kosovës. Kam arsye të forta për të menduar se përgjigjja në këtë pyetje është mohuese. Qofsha i gabuar!

__________

Shaban Jashari në rininë e tij[ i djathti në foto]. Tjetri në foto është Maliq Jashari, baba i dëshmorit të UÇK-së, Kajtaz Jasharit.

I trajnuar nga mësuesit e Ernest Koliqit, pas luftës, për shumë vite, Shaban Jashari do të jepte mësim në shkollën e Prekazit. Kallxojshin që rrugës për në shkollë kthente rrugën dhe hynte në malin e Kërçinës për t'u dhënë torbën me ushqime njerëzve të rezistencës së armatosur antijugosllave. Në mesin e tyre Dervish Kopriva, Ali Fazlia, Sherif Tërstena e Isë Zymeri.

Gjysmë shekulli më vonë djemtë e tij, bashkë me të, do ta ndërronin përgjithmonë historinë e Kosovës.

__________

2400 vjet më parë, tek vepra e tij "Ligjet", ati i filozofisë perëndimore, Platoni, flet për vallet e paqes dhe vallet e luftës. Për këto të fundit shkruan: "Ajo( vallja e luftës) imiton lëvizjet që kryhen për të shmangur goditjet trupore dhe të armëve, duke u tërhequr dhe kërcyer lart e poshtë, për të shmangur shigjetat, shtizat dhe çdo lloj tjetër të goditjeve. Nëse vallet kryhen me korrektësi dhe energji, nëse imitimi i trupave dhe shpirtrave të guximshëm ?ryhet me përsosmëri ritmike dhe përçohet në të gjitha pjesët e trupit, atëherë një vallëzim i tillë është më të vërtetë i përkryer..."

__________

Rrëzimi në rrugën për Damask

Sauli prej Tarsusi,  një hebre me shtetësi romake, ishte kthyer në tmerrin e të krishterëve të parë. I gjurmonte dhe i persekutonte kudo që mund t'i gjente. Një ditë, rrugës për në Damask, mbi kokën e tij shkreptiu një rrufe dhe ai rrëzua nga kali. Një zë jehoi në veshët e tij: Saul, Saul, përse më përndjek? Ai e pyeti zërin e panjohur: Kush je ti? Unë jam Jezusi që t'i e përndjek!

Në atë rrugë, në atë moment, ndodhi një nga kthesat më radikale në historinë e njerëzimit: persekutuesi i të krishterëve, u shndërrua në liderin e tyre dhe më pas edhe në kodifikuesin e besimit të tyre.

Sot, përgjithësisht, pranohet se Sauli, i latinizuar në Paul, ka meritën kryesore për shndërrimin e krishterimit nga një sekt lokal judaist në një fe ndërkombëtare.

Rrëzimi i Palit në rrugën për në Damask, është vetëm një nga shumë dokumentet e moçme që na flasin për peshën e madhe që toka e Sirisë ka pasur në historinë e qytetërimeve. Dhe sot, njeriut që njeh këtë begati kulturore, s'ka si të mos i vij keq kur sheh këtë vend të shkatërruar nga mjerimet dhe mizoritë e luftërave dhe diktaturave, që zëvendësojnë njëra tjetrën, si stinët e motit.

A është rrëzimi i Asadit fillimi i fundit të këtyre mizorive?  Kjo mbetet të shihet në muajt në vazhdim. Siria e rrëzuar nga kali në rrugën për në Damask, ka nevojë për një zë që i bën thirrje arsyes së njerëzve të saj.  Një zë që me forcën e tij, si ajo shkreptima mistike që rrëzoi Saulin, t'i bëj të heshtin pasionet e egra fetare e politike, që si në Siri, dhe kudo ku janë shfaqur e shfaqen, lënë prapa vetëm vuajtje dhe rrënim.

__________

Prej ditës kur amerikanët zbarkuan në Normandi, këtu e 80 vjet më parë, e deri me sot, siguria e Europës ka qenë një punë për të cilën është kujdesur Amerika.

Duke e pasur sigurinë gratis, vendet europiane kishin luksin t'i orientonin krejt investimet e tyre në ekonomi dhe fusha të tjera. Kjo do t'u mundësonte atyre vitet e bumit ekonomik të pasluftës, ngritjen e sistemeve tê fuqishme të shtetit social, thjesht një mirëqenie të përgjithshme të paparë, prej të cilës, në fund të ditës, përfitonin edhe grupet e badihavxhinjëve marksistë, që e kalonin kohën duke sharë Amerikën për llogari të Rusisë Sovjetike, derisa kjo e fundit nuk iku për lesh.

Europa mburrej me "kapitalizmin e saj me fytyrë njerëzore" dhe shante "kapitalizmin e egër  amerikan", derisa shijonte frytet e të parit që vinin nga i dyti.

Tash gjërat po ndryshojnë. Amerika me Trumpin ka vendosur t'i japë fund epokës së sigurisë gratis për Europën. Kërkesa është e qartë: 80 vjet kemi paguar për ju; tash duhet të filloni të paguani edhe ju, nëse doni të jemi bashkë në NATO.

Kjo, natyrisht, do të ketë pasoja të mëdha dhe njëra prej tyre do të jetë rizgjimi i kombeve europiane nga gjumi i qetë dhe i gjatë i Pax Americana.

A do të zgjohen edhe shqiptarët?

Sigurisht që po, por ka fort rrezik që gjumi të na dalë pasi të jetë bërë vonë.

__________

As Lufta e Dytë Botërore nuk ka fillu përnjëherë në të gjitha vendet. Rusia Sovjetike është përfshi në këtë luftë gati dy vite pas fillimit të saj. SHBA-të dy vite e tre muaj, tek pas sulmit japonez në Pearl Harbor.  Disa nuk janë përfshi hiq, si Turqia, Spanja, Portugalia e Zvicra.  Shumë vende të tjera nuk janë prekur fare brenda territorit nga zhvillimet luftarake. Dhe në vitin e parë të saj opinioni dominues ishte se kjo luftë do të mbahej nën kontroll dhe nuk do të zgjaste shumë.

Sot i njëjti opinion po dominon rreth luftërave që po zhvillohen aktualisht, luftës Rusi-Ukrainë dhe tri luftërave në Lindjen e Mesme.

Bota duhet të pres edhe dy muaj për të parë nëse do të shmanget ose jo përsëritja e të njëjtës dinamikë konfliktuale që 85 vite më parë e shndërroi agresionin nazist mbi Poloninë në luftë botërore. Hegeli na kujton se të vetmin leksion që e mësojmë nga historia është se ne nuk mësojmë prej saj.

Në ndërkohë, derisa bota po hedh shikimin në humnerën e vetëshkatërrimit, ne, populli ma optimist mbi faqe të dheut, jemi tërësisht të fokusuar në "dramën" që po zhvillohet në Big Brother dhe në panairin elektoral, ku premtimet për të ardhmen e ndritur po shiten flakë, siç i thonë fjalës.

__________

Ani thoshin disa analfabetë të gjeopolitikës këtu e në Tiranë qysh ka fillu me u kriju një aleancë panarabe kundër e Izraelit. Kur çka me pa: një luftë e re mes sunitëve e shiitëve në Siri veç sa ka fillu, në mënyrën ma brutale të mundshme. Tash krejt shtetet arabe i çojnë milicitë e tyre atje, që kasaphana të jetë e plotë.

E dhimbshme për civilët e pafajshëm, gratë e fëmijët, që duhet të vuajnë përsëri mizoritë e mujsharëve të çmendur të Levantit, që vrasin e presin me emrin e Zotit në gojë.

__________

Nëse kryengritësit që e rrëzuan tiranin Asad, e mendojnë fitoren e tyre si "një episod të suksesshëm në marshimin xhihadist në botë", atëherë do të përfundojnë duke i ricikluar mizoritë e deridjeshme dhe në krijimin e një Afganistani të dytë në Levant.

Në të kundërten, nëse e mendojnë fitoren e tyre në terma racionalë, pra si një mundësi për t'i dhënë fund një epoke të errët e të dhunshme dhe për ta ndërtuar një shtet normal me parametra modernë, atëherë ka shpresë paqeje për njerëzit e atij vendi dhe regjionin në tërësi.

Të mirat më të mëdha popujve u kanë ardhur nga të kuptuarit e politikës si art i të mundshmes.

Tragjeditë më të mëdha nga të harruarit e kësaj.

__________

Tre skenarë klasikë janë të mundshëm pasi bie një diktaturë e gjatë: Demokracia, Diktatura e re dhe Anarkia.

Në Sirinë pas Asadit çështja është se cili ka më shumë gjasë, skenari i dytë apo i tretë.

Ndërsa për skenarin e parë as që mund të bëhet fjalë.

Nuk ka asnjë tregues serioz se bota arabe po lëvizë përtej modelit tradicional, në të cilin historia politike nuk është asgjë më shumë se një qarkullim i diktaturave.