Mendime » Radovani
Daniel Gazulli & Fritz Radovani: At Gjergj Fishta asht Mendja, Zemra e Shpirti i Popullit Shqiptar
E diele, 24.10.2021, 02:30 PM
AT GJERGJ FISHTA O.F.M.
ASHT
MENDJA, ZEMRA E
SHPIRTI I
POPULLIT SHQIPTAR
Pergatiti: Daniel GAZULLI dhe Fritz RADOVANI (2010):
Kuvendi Françeskan ishte kthye në berthamë të një qendre të studimeve
albanologjike. Krahas shërbimeve fetare, ata banin edhe jetë shkencore sikur të
ishin në një institut të mirëfilltë studimor. Shoqnia
“Bashkimi”, e ma vonë edhe revista “Hylli i Dritës”, ishin monumenti që ndërtoi Akademia Françeskane.
Që në nisje të veprimtarisë së Tij
poetike, pedagogjike, gjuhësore, publiçistike, ende nën sundimin otoman, At
Fishta u kosiderue menjëherë Apostull i Shqiptarisë, por me një vizion përveçse
thellësisht kombëtar, kryekëput edhe përendimor dhe europian.
Aty ku vuni kambën e zbathun të fratit t’ Asizit,
vështroi me kujdes dhe përvetësoi me saktësi nga goja e popullit frazeologjinë
e tij, që arrijti me e njohë si pak kush para e mbas Tij dhe e vuni në punë ma
aq mjeshtri, sa rrallë kush mundet me lidhë fjalën me psikologjinë e popullit të vet,
për me lanë në thesarin e kulturës sonë kombëtare kryevepren e letërsisë
shqipe, “Lahuta e Malsisë”, e cila ngërthen 15.563 vargje ndër 30 kangë.
Krijimtaria poetike e botueme e At Fishtës kalon 50.000 vargje.
Ai ishte i pari drejtor shqiptar qysh
prej themelimit të shkollës françeskane më 1861. Asht ky një çast në jetën e
Fishtës që nuk mund të kalohet lehtë, pse:
Kur
në shkollë zbutun shqiptari,
N’mni
t’ket marrun ai gjakun dhe dhunën
E
me dije të ket kapun ai punën,
Shqipnisë
fati do t’i çilet taman.
Duen apo nuk duen disa, Ai na mësoi të gjithë Shqiptarëve
me shkrue e me lexue në Gjuhën Shqipe. Alfabeti
nuk ishte një çashtje teknike akademikësh, po një çashtje kombëtare që kërkonte
BASHKIM e ngritje mbi çdo ndasì, grindje, mni e ngatrresë, për atë gjuhë që
ishte:
Porsi
kanga e zogut t’ verës,
Që
vallëzon n’ blerim të prillit;
Porsi
i ambli fllad i erës,
Që
lëmon gjinjtë e drandofillit:
Porsi
vala e bregut t’ detit,
Porsi
gjama e rrufesë zhgjetare,
Porsi
ushtima e një tërmeti,
Ashtu
asht gjuha jonë Shqiptare!
Në çdo fushë ku
veproi Ai, tregoi se ishte gjeniu i pakrahasueshëm, prandaj edhe mundi t’u
dilte mbanë sa e sa ndërmarrjeve nga ma të vështirat: prej artit, tek
publiçistika, prej gjuhësisë, tek arkitektura, prej arësimit te muzika, prej
humorit tek politika...
Tashma në qytetin e lashtë të
kontrasteve të thella, nga dita në ditë konturohej figura shumëplanëshe e
fratit 30-vjeçar. Qysh në penelatat e para u duk qartë se veprat e Tij nuk do
të ishin përvijime të lëmueta e aq ma pak laramanime orientale, por gjithçka do
të ishte e ashpër, diçka dritë hije rembrandiane me tone të forta. Gëte dhe
Manxoni, Shën Françesku dhe Da Vinçi, e kishin po fisniknue fytyrën e fratit të
ri, por landa mbet ajo që ishte: Shkamb i gjallë hedhë prej vullkanit fuqishëm e të pashuem të shpirtit shqiptar.
Ishin nevojat historike të Atdheut që i
diktuen At Fishtës drejtimin e gjithë veprimtarisë së Tij artistike,
pedagogjike, publiçistike ashtu edhe në impenjimin e Tij politik.
Lahuta ka në themele shkambij ciklopikë,
në dukje pak të pagdhenun, herë-herë arkaikë, por aq të harmonishëm e të
natyrëshem, sa të duket se nuk patën nevojë për daltë, por arkitekti e hartoi
drejtpërdrejt në masivet e Alpeve, sa të papërsëritshme, aq edhe brilante.
I gjithë universi intelektual i Fishtës ka pasë si yll polar
interesat e Atdheut dhe vetëm interesat e Atdheut, pse në shpirtin e Tij ideja
Atdhe ishte ba ideal suprem.
Melbourne, 23 Tetor
2021. (Pjesë nga libri per At Gjergj Fishten 2010)