Anton Marku: Feridi

Feridi

Tregim nga Anton Marku

Si dymbëdhjetë vjeqar prindërit më morën në një shfaqje që po jipej në teatrin e qytetit. Në dramë, në aktin e tretë në skenë hyri një i dehur me një pushkë në dorë. Ai bërtiste, binte në gjunjë e ngritej derisa shkulte flokët dhe fliste pakuptueshëm. Armën e drejtonte herë lartë, herë poshtë, herë nga statistët që silleshin përreth, herë nga vetja e tij e herë nga publiku. Shumica e pranishmëve në sallë qeshën me zë. Mua, për të cilin shokët thonin se ende nuk e kisha njohur frikën, më kaploi një ankth i madh. Shtrëngova fort dorën e mamit dhe u struka nën pallton e saj duke u dridhur. Po të ishte e mundur do i hyja në xhep. Mendoja se aty do isha më i sigurtë. Në aktin e katërt ra dhe viktima e parë. U vra Feridi, aktori kryesor. Qava me lot kur ai bëri një ‘‘oh’’ dhe u rrëzua. Në atë kohë nuk e dija se kjo ishte pjesë e skenarit. Por e di se nga ajo ditë asnjëherë më nuk kam shkuar në teatër. Kjo ndoshta dhe pse asnjëherë nuk më ka pëlqyer ngjyra e gjakut.

Tash, pothuajse njëzet vite më pas, më thonë të kem kujdes të mos bëhem si Feridi i pasluftës. Feridi, ai djaloshi që pas vrasjes në teatër ishte ngritur prapë në këmbë dhe në fund të shfaqjes kishte përshëndetur publikun me mirësjellje, është miku im i rinisë. Ishte i biri i Aishës dhe Nikollës. I ati kishte një teze që i dërgonte kohë pas kohe të holla nga Australia, ndërsa hallën e kishte të migruar prej vitesh në Turqi. Për të plotësuar dëshirën e gjyshit që kishte qenë xhandar në kohën e mbretit e pastaj edhe i dënuar politik, për kumbarë të djalit kishte zgjedhur mikun më të ngushtë, Vedatin, që në të vërtetë ishte komunist. Vet Nikolla ishte ateist, ndërsa të premteve në mbrëmje shihej të shoqërohej në ‘‘Birra Party’’ me Jozën, një hebre që mendohej se ishte një ‘‘murator i lirë’’ dhe kishte një aferë dashurie me Azrën, romën më të bukur dhe më të njohur në qytet.

Me Feridin jam rritur në një lagje të G. Ai ishte më i zgjuari nga të gjithë ne. Kishte një botë të tij. Me një të lexuar mbante mend vjersha të tëra. Kishte lexuar libra më shumë se gjithë lagja jonë, që ne e quanim ‘‘mëhallë’,’ marrë së bashku. Edhe i bukur ishte sa nuk kishte më. Posedonte një hijeshi që e kishte dhuratë nga natyra. Në shkollën e mesme, pos shoqeve të klasës, në të dashuroheshin edhe mësueset. Sidomos ato të rejat që vinin çdo vit të bënin praktikën tek ne për dy muaj. Bile përflitej se njëra nga to kishte arritur ta sillte në shtrat. Por, gjithçka mbeti në sferën e thashëethëmeve. Ai vet kurrë nuk foli për këtë. Djemët tjerë, edhe pse nuk e duronin hijen e tij, e adhuronin fshehurazi. Të gjithë donin të ishin si ai. Ky ishte Feridi i paraluftës.

Nuk vonoi shumë dhe rreth nesh filloi të luhej një dramë tjetër. Kësaj radhe teatri ishte zhvendosur jashtë sallës, në rrugë, ndërsa aktorët bartnin uniforma. Rreth tyre mercenarë të gjitha ngjyrave. Edhe ata dukeshin sikur të gjithë të çmendurit e zakonshëm të kësaj bote. Disa për ‘‘hir’’ të luftës filluan të lëshonin flokët. Të tjerët mjekrrat. Heronjtë i shumuan. Kishte prej tyre që lëvdoheshin se kishin dhjetë plagë në trup. Por, në fytyrë apo gjymtyrë nuk ju shihej asnjë gërvishje. Edhe pse bota rreth tyre rrotullej si më parë, ajo filloi disi të ngushtohej. Nisi të mos ketë më vend për të gjithë. U përgjysmuan lagjet, fshtrat e qytetet. Disa ikin nga to. Të tjerët vinin në to. Më së shpeshi duarthatë. Edhe të parët edhe të dytët si refugjatë. Të ikur që nuk donin të besonin se po ndodhte ajo që po ndodhte. Kjo i bënte që shpesh të refuzonin të hapinin sytë në mëngjes.

Gjithçka filloi me krisma armësh dhe erën e rëndë që sillte tymi i shtëpive të djegura. Dhe pastaj erdhi lufta. Atë e filluan ata që deri atëherë predikonin paqen. Të gjithë ne, pa dallim, u bëmë dëshmitarë të saj. Nga ajo ditë erërat u qetësuan rrallëherë. Të shtënat edhe më rrallë. Kështu jeta jonë jonë u nda në dy pjesë: në atë të paraluftës dhe pas saj.

Disi padashur ne u bënë protagonistë të aktit të katërt. Drama kësaj radhe ishte reale. Ishin jetët tona ato që po vriteshin e ne aq të pafuqishëm përballë fatit. Ishte kjo koha kur vendi im ishte kthyer në qendrën e botës.

Ferdi kishte këtë dilemë:-Nga të ja mbante? Në këtë zgjedhje atij nuk i lejohej të gabonte. Një ditë u nis në luftë për të vdekur. Fati e mallkoi. Mbeti gjallë. Atë nuk e deshi vdekja. Të tjerët i bëri heronj. Atë e la jetim. Pa asnjërin prind dhe pa kulm mbi kokë.

As ferri nuk mund të jetë më i keq se ditët e luftës. Ato asesi të kalonin e vuajtjet shtoheshin. Çdo ditë kishte viktima. Nga frika nga snajperistët kufomat mbesnin rrugëve të pavarrosura. Asnjëra palë, e në këtë luftë kishte më shumë se dy, nuk lëshonte pe. Të gjithë ishin betuar se do vazhdojnë të luftojnë deri sa edhe njeriu i fundit të mbes në këmbë.

Muaji i parë ishte i ftohtë. Tmerrësisht i ftohtë. Qirinjtë zëvendësuan rrymën. Rezervat e ushqimit u shterruan. Filluam të ndjenim urinë. Për herë të parë në jetën tonë. Çdo ditë e më shumë po bindesha se jo gjithmonë atdheu është vendi më i mirë për të vdekur. Isha gati të çmendesha. Dhe një ditë nuk durova më. Një mëngjes të ftohtë janari, i mbushur plot frikë, duke u fshehur nga një bodrum në tjetrin nëpër rrugët anësore nisa ikjen. Pas çdo ndalese i lutesha Hyut. Timit. Të tyre. Edhe të tjerët e bënin të njëjtën gjë. Jam i sigurtë se banorët e këtij qyteti kurrë nuk ishin lutur më shumë se në atë kohë. Dukej se aty nuk kishte mbetur më as dhe një ateist i vetëm.

Herën e fundit Feridin, apo atë që kishte mbetur prej tij, e takova para dy viteve dhe atë në tregun e qytetit tonë të lindjes, në ‘‘qarshinë e vjetër’’. Sapo kisha dalë nga kisha e rruga për në të kalonte nëpër oborrin e xhamisë. Ai kishte lëshuar flokët dhe nuk ishte rruar për disa javë me radhë. Në trup mbante veshur një bluzë ku ishte shkruar ‘‘R.I.P jeta ime’’. Mbi të një mantel të gjatë, të zi. Kishte mbledhur duart dhe po i fërkonte njëra me tjetrën.

E pyeta:-Për ku je nisur?

-Nuk e di. Krejt çka di është se e di rrugën, por nuk e di ku do të ndalem. Ndoshta askund. Ndoshta në fund. Nëse e arrij fundin ndonjëherë.

-Po ku është fundi?

-Larg! Atje ku nuk kam qenë ndonjëherë!

-Çfarë është ajo që mban brenda? Ndonjë zog?

-Asgjë!-më tha.

-Si asgjë?

-Thjesht është koha ajo që po endet mes duarve të mia. Atë e kam zënë peng dhe nuk dua ta lëshoj më!

-Është koha jote?

-Jo. Koha ime nuk ka ardhur ende! Ajo do vij në fund! Apo bashkë me fundin!-ma ktheu dhe u largua me vrull.

Më kanë thënë se ai ende vazhdon të vrapojë rrugicave të qytetit pas zërit të tij.

Ky ishte Feridi i pasluftës.