Halil Haxhosaj: Poezi me zë malli

POEZI ME ZË MALLI E DHIMBJEJE NJERËZORE

Xhenc Bezhi: “Krushku mërgimtar”, poezi, botoi Shtëpia botuese “Blini BK”, Gjakovë, 2013.

Nga Halil Haxhosaj

Krijuesi Xhenc Bezhi u bë emër i njohur tashmë, sepse ka botuar disa vepra qoftë me poezi, apo edhe në gjini të tjera letrare. Para disa kohe botoi dy përmbledhje me poezi, të cilat e plotësojnë krijimtarinë poetike të këtij krijuesi. Edhe pse jeton e punon në mërgim, apo në diasporë, siç po quhet sot në zhanrin e emërtimit shoqëror, ky krijues e shtrin verbin e tij poetik edhe në shtresime dhe sfera të tjera të jetës, përjetimeve dhe natyrshmërisë së njeriut, gjegjësisht të bashkëkombësit të tij, shqiptarit. Dhe të gjitha poret e jetës së shqiptarit, pra të kombit, ku krijues i vështron nga prizmi historik për t’i renditur efektshëm dhe për t’i kurorëzuar në vargje dhe figura poetike.

Përmbledhja poetike me titull paksa simbolik e metaforik “Krushku mërgimtar”, është një shtrirje njëlineare që fillon dhe mbaron njëtrajtshëm pa u ndarë në njësi qerthullore, apo cikle. Në të janë të përfshira më se 63 poezi, të cilat shtrihen njëra pas tjetrës në bazë të tematikës dhe motiveve që trajtojnë. Andaj kështu, në këtë mënyrë formësohet edhe struktura dhe përmbajtja e kësaj vepre, që paraqet një gërshetim dhe bashkëdyzim frymëzimesh, figurash dhe shprehjesh artistike.

Kryetema e përmbledhjes poetike “Krushku mërgimtar” të Xhenc Bezhit është mërgimi si determinantë kulmuese dhe binarështruese. Duke e shtrirë pendën e tij dhe frymëzimin nëpër këtë udhë, autori krijon verbin poetik, i cili në poezinë “Poemë mërgimi” shkruan:

Kush prej hallit kush prej lakmisë

ia kem kthye kurrizin shtëpisë/ ...

për të vazhduar se ëndrrat janë të tilla, ato nuk njohin kufij, ngase:

Mbrapa shpine i lamë prindët,

Që n’kujtesë na mbetën prore

n’minutë t’fundit s’u qemë pranë,

i lamë pleq e i gjetëm vorre.

Kështu pothuajse në të gjitha poezitë e kësaj përmbledhje, apo më mirë me thanë në pjesën dominuese të tyre, përmbushet synimi i autorit i cili është “krushku mërgimtar”, duke krijuar kështu këtë formë poetike.

Poezia e Xhenc Bezhit në këtë përmbledhjen vjen si një zë dhe si një dashuri njerëzore për gjithçka të mirë në këtë jetë. Kjo poezi me të gjitha nuancat e veta në poret e jetës kumbon si një mall i fuqishëm, si një dëshirë e papërballueshme për të jetuar mirë e me ndershmëri, andaj autori i saj mëton që atë ta shndërrojë në një pasion për të kënduar me muzën, ndjenjën dhe mençurinë e saj karakteristike.

Ka shumë dashuri për atdheun dhe vendlindjen në poezinë e poetit Xhenc Bezhi, sepse ai e di mirë se njerëzimi në këtë botë ka lindur, por edhe do të lindë prej dashurisë, e sidomos do të gjallojë më tutje prej dashurisë ndaj atdheut. Andaj ka shumë mall në këtë poezi, sepse autori i saj e ka jetën të ndarë më dysh: midis vendlindjes dhe një tjetër vendi, të. huaj, që në fëmijëri nuk e kishte parë as në ëndërr apo, mbase, vetëm kishte dëgjuar për të ndonjë përrallë a legjendë. Andaj ai thotë më tutje:

Ka pasë thanë nji plak n’kuvend,

një fjalë t’urtë që mbahet mend:

“Dheun e huej, bir ta tregofshin,

po në të kurrë mos të qofshin!”.

Kështu më tutje vërehet se ka edhe mençuri në këto vargje poetike, sepse autori i saj vjen nga një ngrehinë jetësore të dhunshme e me trauma, me ikje e bredhje për të gjetur atë strehimoren që takon me të vetmin qëllim: për të ruajtur shpirtin e vet gjallë. Prandaj ai e di se kjo botë ecën gjithsesi drejt përsosmërisë së saj, por ai dhe kombi i tij nuk e di ku janë, besa as ku do të jenë. Fantazia e poetit shkon larg dhe sheh ato që nuk i shikon syri i zakonshëm, dëgjon atë që ka veshë për ta dëgjuar, përjeton atë që rrallëkush ka provuar ta përjetojë.

Poezia e këtij autori është e kapshme për lexuesin dhe pa qëllime të ndonjë modernizmi të ngulfatur më qëllim të caktuar. Ajo që e bën poezi të lexueshme dhe që i jep modernitet është maturia e mendimit, gjeturia mjeshtërore e formës dhe strukturimi i vargu. Gërshetimi i këtyre elementeve në formë dhe përmbajtje e shtrinë kuadrin poetik edhe në gjuhën poetike dhe në dendësinë e kapshme të figuracionit. Këtë qëllim e pse jo edhe synim të vetin, autori Xhenc Bezhi e bën mirë me gjuhën poetike, por në tërësi e laton dhe e kultivon të folmen dialektore gegërishte, e pse jo edhe në nëndialektet e saj apo në lokalizma, që një njëfarë mënyrë duket se e tkurrë disi shtrirjen e saj në tërësinë e trojeve tona.

Edhe te ky libër ky autor vjen më i pjekur e më i kujdesshëm. Për këtë arsye, mesazhi artistik, poetik e filozofik tashmë vjen më i latuar, më poetik, më i përjetuar dhe më i ndjeshëm. Duke e ngjyrosur pendën e tij nëpër disa figura të historisë sonë, ai do të këndojë tash më i sigurt dhe më i çliruar nga patetizmi i tepruar. Vargëzimet e tilla nuk janë teprime, madje as qëllime poetike, por janë ëmbëlsi dhe ndjenja të kepërdira nëpër kohë e hapësirë, nëpër paralele e meridianë shqiptarë.

Rreth vendit

dhe Urës së Shejtë

fshihen e sillën

vërdallë

djajtë e Stenës

Turbullojnë rrjedhën

e Drinit të Bardhë

shkruan poeti në poezinë “Ura e Shejtë”. Që nga kjo kohë e historisë së legjendave tona e deri vonë kombi ynë jetoi i ndarë dhe i copëtuar me gurin e ndarjes në mes, i cili ishte bërë mollë e ndalueme për nënën, motrën, bijën, birin, babain e të tjerët. Ky gur i trishtuar tashmë i rrëzuar kurrë mos u ringjalltë, sepse tash Gjakovë e Malësi jetofshin të bashkuar sikur Kosovë e Shqipëri në rrugën e integrimit.

Karakteristikë e poetikës së kësaj vepre të Xhenc Bezhit është mbështetja në poezinë e traditës, gjegjësisht në poezinë popullore shqiptare. Këtë, ky autor e bën mirë dhe me sukses, sepse është njohës i mirë i saj, madje di ta shndërrojë atë edhe në aforizma dhe urti poetike, si: “Ban Kryeplaku, e lanë katundi”, “Ka pasë thanë një plak i vjetër”, “Dy hapa para, tre mbrapa”, “Për tokë e qiell”, “Zoti ynë që je në qiell”, “As anmiku mos e pastë fatin tonë”, “Për një dërrasë mangut”, “Ban hesapin pa hanxhinj”,  e tjerë. Të gjitha këto thënie popullore aforistike krijojnë edhe figuracion adekuat e domethënës në vargje, që shtrihen nëpër poezi veç e veç, por edhe në tërësinë poetike të kësaj përmbledhje. Duhet potencuar se kjo formë e aforistikës popullore gërshetohet për bukuri edhe me metaforat, simbolet, krahasimet, epitetin, ironinë, sarkazëm e figura të tjera.

Edhe diçka që dallohet në këtë vepër të Xhenc Bezhit është një avancim që shtrihet në pjesën më të madhe të poezive të saj e ajo është se ky autor nën to shënon datën, vitin dhe vendin e shkrimit të tyre. Kjo formë e shton vlerën dhe rëndësinë e tematikës dhe motiveve të poezive sepse përkon me ngjarjet e historisë personale të autorit, gjegjësisht të “krushkut mërgimtar” në njërën anë, por edhe të historisë sonë kombëtare, e cila e ka të theksuar këtë hallkë të saj që nga lashtësia e deri në bashkëkohësi.

Vepra “Krushku mërgimtar” e Xhenc Bezhit është një pasuri e formës dhe mënyrës së vet jo vetëm për lexuesin, por edhe për bibliotekat tona kombëtare në të gjitha trojet shqiptare.