Kulturë » Berisha

Sejdi Berisha: Vepër që provokon për studime historiografike

E marte, 15.02.2011, 08:58 PM

R e c e n s i o n

Sejdi BERISHA:

VEPËR QË PROVOKON PËR STUDIME HISTORIOGRAFIKE

(Tahir Bezhani: “Urtësi nga Reka e Keqe”, botoi Klubi letrar “Gjon Nikollë Kazazi” Gjakovë-2011)

Vlerat shpirtërore dhe kulturore si dhe thesari popullor, janë bazamenti më thelbësor dhe më i saktë që reflektojnë dhe pasqyrojnë mençurinë, filozofinë, urtinë, bujarinë dhe virtytet më humane të një populli mbase edhe të një kombi. Pikërisht për këtë arsye, urtësitë, meseletë, fjalët e urta dhe mendimet të cilat kanë dalë nga goja e popullit, e që ato kryesisht janë kultivuar, zhvilluar por edhe janë debatuar e shoshitur mirë e mirë nëpër oda, edhe sot e kësaj dite janë dhe konsiderohen si pasuria jo vetëm me vlerë, por edhe si mendime të thella që begatojnë opusin e shprehjes dhe të vlerave të cilat i kanë elementet e arsimimit të lartë, pedagogjik dhe të fleksibilitetit logjik të të shprehurit të mendimeve për të gjitha gjërat që e bëjnë komplet jetën dhe njeriun.

Thesar i lidhur ngushtë me periudhat historike por edhe me pozitën shoqërore dhe sociale të njeriut

Në këtë fushë, deri me tash, është një numër i konsiderueshëm krijuesish, të cilët i kanë përjetësuar këto vlera të pa tjetërsuara, qoftë në formë të grumbullimit dhe të vjeljes së folklorit burimor popullor, qoftë në formë të anekdotave, të meseleve dhe të fjalëve të urta.

Mirëpo, megjithatë, deri me tash nuk mund të thuhet se janë arritur rezultate edhe aq sa duhet në vjeljen dhe studimin e të mirave të filozofisë së popullit, por edhe as nuk janë prezantuar ndonjëherë në mënyrë të përmbledhur dhe unike me qëllim të shprushjes dhe të studimit gjithëpërfshirës të kësaj fushe shumë interesante, e cila është e lidhur ngushtë me periudhat historike, por edhe me pozitën shoqërore dhe sociale të popullit dhe të vet njeriut.

Për këtë arsye, gjithnjë dhe përherë, çdo shkrim apo vepër që shkruhet për zbardhjen e kësaj forme të arsimimit dhe njeriut tonë në kohërat e kaluara, e ka peshën, vlerën dhe historinë e vet.

Tek shumë autorë hasim përpjekjet dhe synimet por edhe vepra të mirëfillta për t’i hedhur dritë e studim urtisë së popullit. Por, përkundër përpjekjeve dhe rezultateve të konsiderueshme, këta krijues dhe punëtorë të devotshëm të thesarit burimor, kur i kanë vjelë fjalët e urta, anekdotat, mendimet e arta dhe meseletë, shpeshherë, pa ndonjë të keqe, ato, ndonjëherë edhe i kanë “përzierë” dhe i kanë “adoptuar” vetëm si të një rajoni, vetëm si të një krahine apo vendbanimi.

Këtë radhë, duke qenë i kujdesshëm që një punë e tillë të jetë sa më autoktone dhe sa më e pastër e një rrethi dhe e një krahine, autori i librit “Urtësi nga Reka e Keqe”, Tahir Bezhani, ka bërë përpjekje që të shkoqis vetëm ato urtësi, anekdota e thesar popullor, i cili është zhvilluar dhe kultivuar në pjesën e Malësisë së Gjakovës dhe të Rekes së Keqe, kuptohet, si pjesë e pandarë e thesarit popullor të kombit shqiptar.

Autori i kësaj vepre, që i ka mbledhur dhe i ka përjetësuar afro njëqind ndodhi, mesele dhe fjalë të urta, e që me plotë të drejtë i ka trajtuar e konsideruar si urtësi nga rajoni i Rekës së Keqe dhe më gjerë, ka bërë një punë të mirë dhe të qëlluar.

Gjatë rrëfimeve të ngjarjeve dhe të ndodhive, ai, në të shumtën e rasteve i cekë edhe emrat e personave dhe të burrave të odave, të atyre pleqnarëve, që njëkohësisht kanë qenë edhe aktorë, por edhe “referues” të mendimeve të tilla. Këto “rrotulla” që kanë qenë një udhërrëfyes i mirë për thellimin e ndjenjës njerëzore, civilizuese dhe intelektuale, autori përpiqet t’i lartësojë por edhe t’ua japë peshën e shprehjes së begatisë njerëzore, të sinqeritetit dhe t’ua japë peshën e shprehjeve të aftësive ligjëruese të filozofisë që ka buruar nga vetë populli i kësaj treve.

Tahir Bezhani, krahas vjeljes apo mbledhjes së këtij materiali, ka bërë përpjekje që lexuesit dhe opinionit t’ia transmetojë edhe mesazhin e saktë, të cilin e bartin dhe e transmetojnë shprehjet e tilla të mendimit. Po ashtu, përmes trajtimit të temave të larmishme të urtive popullore, ai gjithnjë vë në spikamë edhe rolin dhe rëndësinë e odave të burrave, në të cilat janë trajtuar, shprehur e shoshitur begatitë e tilla të mendimit të njeriut tonë, respektivisht, të pleqnarëve, përmes të cilëve janë zgjidhur edhe shumë probleme, ngatërresa por edhe shumë mosmarrëveshje e pajtime gjaqesh.

Pesha e fjalës dhe oda e burrave si pasqyrë e ndërgjegjes, e sinqeritetit dhe e çiltërsisë shpirtërore

Kështu, në këtë rast, odën, autori e prezanton si një tempull diturie, si një “mini universitet”, ku njeriu ynë është ngjeshur e begatuar me njohuri e dituri të mirëfillta, të cilat, bazë e kanë pasur fjalën e sinqertë, ndërgjegjen dhe çiltërsinë shpirtërore, që, së bashku, janë inkorporuar me përpjekjet e popullit për mirëqenien dhe paqen brenda përbrenda komunitetit, krahinës mbase edhe brenda tërë kombit. Andaj, urtësitë e tilla dhe odat e burrave, edhe në këtë vepër prezantojnë mëtimin për peshën dhe rolin shumëdimensional e njerëzor të vlerave të të menduarit racional dhe të urtë, që më pastaj, më vonë, gjërat e tilla janë zëvendësuar me arsimimin e mirëfilltë gjatë shkollimit fillor, të mesëm dhe superior.

Por, edhe përkundër kësaj, edhe sot e kësaj dite, urtia e popullit, oda dhe mendimet e pleqnarëve janë dhe kanë ngelur themel dhe si thesar i pazëvendësueshëm, që zënë vend në vlerat e përgjithshme kulturore dhe historike.

Po ashtu, në këtë vepër të Tahir Bezhanit, me sukses reflektohet edhe aspekti i njohurive rajonale dhe gjeografike të Malësisë së Gjakovës, të Rekës së Keqe dhe të Dushkajës. Andaj, përmes këtij libri, në mënyrë indirekte afirmohen edhe vlerat historike të kësaj pjese të atdheut, e cila shquhet me rezistencën, me betejat dhe me unitetin për liri nga okupatori. Shquhet për pavarësinë e mendimit të lirë, për mbijetesën, por edhe për zhvillimin e vlerave shpirtërore, që këtu, edhe sot e kësaj dite, me fanatizëm ruhen dhe kultivohen, si gjërat më të shenjta të popullit, të kreshtave, të fushave dhe të maleve të kësaj ane, me të cilat jeton dhe mburret secili individ,... krenohet i tërë kombi.

Edhe tjetra. Kujtoj se libri i Tahir Bezhanit “Urtësi nga Reka e Keqe”, është shkruar me një gjuhë të thjeshtë, dhe se autori, pikërisht ka bërë përpjekje ta ruajë fuqinë dhe autoktoninë e të folurit dhe të të shprehurit, gjë kjo e cila, jo vetëm se e ruan fuqinë e origjinalitetit të gjuhës se si janë treguar dhe janë shpjeguar thesaret e tillë, por e bëjnë më të fuqishëm mesazhin dhe dashurinë për të folurit burimor të asaj kohe. Pra, ashtu siç janë shpërndarë në opinion, ashtu siç janë “ligjëruar” në oda burrash në Rekë të Keqe, në Malësinë e Gjakovës dhe më gjerë.

Pikërisht këtu, ndoshta edhe qëndron pesha e vlera më e madhe e këtij libri, edhe pse, ndonjëherë autori me qëllim “harron” dhe e përdorë edhe gjuhën e pastër letrare. Mirëpo, kjo, ngjarje për ngjarje, vetëm sa e kompleton dhe e bën më të mirëfilltë dhe më të fuqishëm mendimin dhe rrëfimin filozofik të urtisë së popullit.

Libri “Urtësi nga Reka e Keqe”, kujtoj se e ka vlerën e vet në fushën e krijimtarisë letrare, por edhe në lëmin e historiografisë. Bile, i njëjti mund të shërbejë si provokim për të bërë shkrime dhe vepra gjithnjë e më me peshë për ruajtjen dhe zbardhjen edhe më të madhe të thesarit popullor dhe të historisë përgjithësisht të këtyre viseve shqiptare.