Kadri Mani: Monografi autobiografike

MONOGRAFI AUTOBIOGRAFIKE

/me rastin e 73-vjetorit të lindjes, 23.1.1937-23.1.2010/ 

Koha jonë ka qenë e tillë që nuk i kemi festuar ditëlindjet! Dhe ajo që nuk bëhet shprehi, të përcjell deri në pleqëri!

As për këtë përvjetor nuk do të më binte ndërmend, po të mos ma uronte e para: www.facebook.com

Të mitë më përqafuan, ma uruan ditëlindjen dhe vrapuan në shitore, ku kishin blerë: pije freskuese e birra, kikirëkë dhe ambëlsira... dhe ajo që unë fola, mbi të gjitha më pëlqen- kola!

Po ju flas me rima për humor e për të mira, për shoqet e shokët e mi- trimëresha e trima!! Kur isha fëmijë më pëlqenin lakrorët, kurse nëpër burgje po studioja fjalorët! Gëzohesha për të mirë e trishtohesha për të keq: o mos u “pononco” or dreq! Deklarohu-përcaktohu, bën mirë e galdohu!

Ekipi i fjalorëve të Tiranës tiarakike, është separatist dhe po loz twist!

MOS NA ZHGËNJE, SI NANO, ZOTI PRESIDENT!

(Letër e hapur Rexhep Mejdanit)

Në emër të gjakut të derdhur në Kosovë, në emër të mishit shqiptar që po grihet në kasaphanën e Millosheviqit, në emër të ekzodit shqiptar që mund të krahasohet vetëm me eksodin të kohës së nazizmit, ose atë hebraik të kohës së Egjiptit të faraonëve, mos na zhgënje si Fatos Nano.

 „SI TIRANA, SI BEOGRADI!“... „DY HERË HYRI SERBIA NË KOSOVË NËPËR SHQIPËRI?“

Jusuf Ferizi: “KOSOVA NUK ËSHTË SERBI“

Se u largova nga tema: sapo festonim, ja në ekranin e vogël: familja 10-anëtarëshe e Muhamet Qollakut, invalid i UÇK-së- në kasolle, në mjerim!!

Ç’ËSHTË BURRNIA?

Burrnia është pjesë e ortakllëkut. Burrninë (ka edhe gra burrpnore)- ta ndreq e ta forcon apo ta prish e ta dobëson: gruaja (burri), biri, bija, vëllai, motra, fqiu, miku, shoku... sjelljet jonjerëzore të ndonjërit syresh, e detyrojnë burrëninë të reagojë, të këshillojë, të ndërhyjë, të qortojë e të dënojë... Dhe personat e ndryshëm, reagojnë në mënyra të ndryshme: për këso shkaqesh edhe vijnë kokëçarjet e ndarjet...

Megjithatë, b u r n i a në fërkime e tundime, kalitet e flakërohet!

(Feriz Depca, pleqnar nga Karadaku)

Jam i lindur më 23.1.1937. Kështu më shkruan në dokumente e në regjistra ofiqarie. Por kjo datë mund të mos jetë e saktë: në atë kohë nuk bëhej regjistrimi i foshnjave me rregull. Do t'i shënonte imami i fshatit kur të arrinte, e t'i dërgonte në komunë, kur t'i tekej. Ose, për të mos i dërguar vajzat në shkollë te mësuesi serb, mund të na i kenë rritur nga 2-3 vjet të gjithë fëmijëve të shtëpisë, duke paguar ryshfete të majme. Kështu paska pas deklaruar babai ynë i ndjerë, Murat Osmani- Halimi. Unë këtë mundësi do ta shfrytëzoj për t'ia zbritur vetes 3 vjet: nuk dua ta festoj 70-vjetorin e lindjes pa i botuar këto shkarravinat e mia që i kam nëpër duar. Pastaj, nuk duam ta festojmë veçan, do ta caktojmë një datë të përbashkët e ta fesojmë një ditëlindje tok me gruan time.

Deri tani kam botuar këto libra:

1.”Shqipja e lartësive” (kurorë sonetike), 1988; 2. “Falë të qoftë gjaku!” (poemë), 1977; 3. “Nënë Tereza e Shqipërisë” (kurorë sonetike), 1998; 4. “Shqiptarët janë atje!” (publicistikë), 1999; 5, “Nuset tona” (roman), 2003); 6. “50 vjet histori gjysmë e humur, bashkautor Kadri Mani & Shukrije Bunjaku- Mani; 7. “Nuset tona” (roman dhe dramë), 2009. Kam mbi dhjetë libra në dorëshkrim.

Më patën pyet në burg për vëllain tim më tëvjetrin, Ramizin (17.2.1920), e nuk e dita! Kurse tash e di: përputhet e Ditën e Pavarësisë! Vëllai ynë; Ramiz Osmani, tok me kushërijtë: Shefki Osmani, Nuhi Osmani, Musli Osmani dhe fshatari ynë Zylfi Musliu, kanë merita burgu të orientimit të drejtë politik si pjesëtarë të NDSH-së, në vazhdën e Mulla Idrizit e të Gjon Sereçit..., ama nuk u vetarsimuan dhe në vend të abetares, po lexonin takvimin! Taksirat!

TRUNGU YNË GJENEALOGJIK

Reciton Lira Osmani 11-vjeçare, kl.

e V-të e shkollës fillore

Baba e gjysh na e lanë amanet

Që sekush ta mësojë rrënjën e vet

Unë jam Lira e bija e Mitatit

Mitati është i biri i Avdiut

Avdiu i biri i Muratit

Murati i biri i Halimit

Halimi i biri i Osmanit

Osmani i biri i Aliut

Aliu i biri i Ahmetit

Ahmeti i biri i Aliut

Aliu i biri i Xhaferit

Xhaferi i biri i Kolës...

Kaq e dita kaq e recitova

Nga gjyshi Avdi e mësova

Unë do t’ia mësoj vëlla Lisit

Që ta ruajmë fis pas fisit...[1]

Tutje vijon rrëfenja se Kola me një vëlla dhe me një nip të vetin, të ardhur nga Shala e Bajgores, në fillim janë vendosur në Kmetovc e në Busavatë, e mandej, pas degëzimit, edhe në Makresh e në Konçul. Këto katër fshatra janë të fisit shaljan. Kjo rrëfenjë e përcjellë nëpër breza, e përgënjeshtron historiografinë e montuar serbe për kinse prejardhjen e banorëve të këtyre fshatrave nga Shqipëria Veriore.[2]

Uirme?

Qazim Namani 

qazimnamani@hotmail.com

JETA NË VARGJE

1.

Kur isha i vogël

që kur më kujtohet

i vogël sa një gogël

kujtimi më shfletohet

            katër-pesë pranvera

            më tpëe s’kam pas

            më çonon me mëshqerra

            me të linjta e zbathë!

një strajcë përmjetëse

me misrishte t’ngrohtë

herë me qepë djegëse

herë me djath të ftohtë

            mëshqerrat ha unë ha

            sikur bënim gara

            seç po bënim sefa

            mbaroja përpara!

e po shkojmë n’shtëpi

se tash na pret nëna

o të dashurit e mi

i viçeza lazdrana!

            -tani ca je ngjallë

            na ruaj këta viça

            si ky s’ka n’mëhallë

            tjetri plot me lisha!

obobo!- sa s’u çmenda

o mos më prek o dreq!

mblidhja krande e rremba

për flija edhe përpeq!

            gatuanim me lloç

            fëmijët e mëhallës

            -e dogje o laboç!

sherbetin-bakllavës!

imitonim nënant

kush gatuan më mirë

-ju hangërshin zanat

se ç’jeni përshkëllirë!

            tani pak u rrita

            që të shkoja me dele

            kështu pak u ngtita

            -me viça nuk ngele!

t’gjitha kishin emra

njëra mbante “Sukë”

i doja nga zemra

i kullotja n’çukë!

            pastaj i lashë dhent

            që të shkoj me lopë

            gati m’dolën mendtë

            m’u ba zemra gropë!

kur i ngjoknin zekthit

t’gjitha bishtin n’shpinë

si t’i ngjoknin dreqërit

nuk linin arë as bimë!

            kur shkoja te shtëpia

            fijekalli skur dru

            mirë qëhaja flija

            porse m’shqepnin hu!

dje ka humb Larusha

kurse sot buallica

më rrahnin me grushta

edhe me kalanica!

            babai s’kishte mëshirë

            m’torturonte prore

            nëna shumë e mirë

            tipike malësore!

e dimërit sefaja

te stufa e nxehtë

rrëshqitja me saja

kënaqësi e vërtetë!

            nëna na qortonte

            vraponim si t’çartur

            dhe na edukonte

            që t’jemi më t’matur!

-të keni vëmendjet

duajeni njëritjetrin

mos i ngucni shpendët

se jua shkuli veshin!

            mos ngrehni kurthe shpesh

            mosni se po jua zë gishtin?

            gjynah bre a morët vesh?

            jua zëntë therra shpirtin!

kur vinte pranvera

mblidhnim hitha n’përrua

e kur vinte vera

me bagëti me shkua!

            por jetn e mërzitshme

            e thente mahia

            me lojëra t’përditshme

            siç lozin fëmija

m’nxiste Ismajli i Xhemës

që unë të them- çezme!

-bëhu djalë i besës

a ma jep teton Esme!?

            kurse unë pa e zgjatë

            thuaj ti- po bie shi!

            ia ktheja si me shpatë

            -a me jep teton Shukri!?

ai ma dha t’vetën

iu rrittë nderi i tij

timen erërat e tretën

dhe shkoi në Turqi!

            atje është Fatimja

            e kushërira Nazli

            dy kushërira t’mia

që kanë shumë fëmijë

tani këmbejmë letra

qajmë e derdhim lot

për hallet e vjetra

përherë me pasoja sot

            malli si saç pjek

            dhe nervat na i grin

            e shpirtin na e djeg

            dhe zemrat na ngrin

2.

po hapet Mejtepi!

një ditë lajmi erdhi

mirë-thashë- o babi

po shkoj t’mos bredhi

            një rrasë prej guri

            dhe me një supare

            ulesha te muri

            hoxha me shallvare!

në kokë mbante çallmën

në dorë thupër thane

t’gjatë mjekrën e xhaben

s’pipëtinte bir nëne!

            na mësonte me hexhe

            na rrahte n’fallak

            gratë bartin ferexhe

            duart na piknin gjak!

kur vinin nevojtarë

ju shkruante hajmali

këshillonte fshtarë

sillni gratë t’iu fry!

            kjo ka shkelur n’vend t’keq

            kjo tjetra ka magji

            ju ndihmoftë zoti me meleq

            e hoxha me hajmali!

këndonte për t’vdekur

jasinat e hatmet

fshatarëve të mekur

jua merrte pare!

            herëherë rebelohej

            -shikoni ç’thotë qitapi

            herëherë gëzohej

            që po i printe fati!

në krye të ordës

ne tespihe t’gjata

ia thoshte dovës

për dreqër-lugata!

            jepte ders-vajzllak

            fliste va pa va

-ç’do ky torallak?

na mësuaka m’u la!

mbaruam kur’anin

po s’e merrnim vesh

kush e kupton viranin

-të bërë li e lesh!

hoxhanica me naze

me hoxhën bënin pallë

varrosnin xhenaze

varrosnin të gjallë!

këndonin mevluda

këndonin qelime

lypnin pleh e hudhra

për ato “mendime”!

            merrnin drith e mjalt

            nuk ngopeshin kurrë

            fshatarët e ngratë

            petë-petë ishin trukurrë!

rinia “u prish”

hoxhën përqesh

askush s’do ta grish

veç nofka t’i ngjesë!

3.

qiellit të paanë

shkonin  tufa-tufa

zhurmonin aeroplanë

kishte plasur lufta!

            obobo!-korbat na

            na lëpu mini

            ç’dreq do të na ha

            a thua kush e dini!?

nuk e kanë me ngjeti

ata shkojnë n’Rusi

luftojnë ndër veti

Hitleri e Stalini!

-unë e dua Rusinë!

-unë e dua Allamanin!

-unë e dua Shaipërinë!

-kurse unë Sullatanin!

dy gra me çarçafë

na erdhën përbri

e dke na përqafë

thanë: o bijtë e mi!

            sot s’do shkoni n’mejtep

            mos ma merrni për ters

            dhe mori diçka në xhep

unë sot t’ju japi ders!

qoftë mallkuar mizori

dhe ju grisni suparet

e nga valixhja nxonri

merrni tash abetaret!

            dituri të mbillni

            ju lutem si nana

            na sërish ju sjellim

            kur t’vijmë nga Tirana

-ti a je i Salës gjatë?

a e di që m’ke teze?

te ju vijmë për darkë

t’i njoha sytë me rreze!

            pse s’ke shkua n’mejtep?

            -sot kemë luajtur klista!

            i thashë nënës rreptë

sonte vjen Aba-Xhaska!

nëna e shtroi odën

dhe më puthi n’ballë

ma përqafoi doçkën

-gjiu të qoftë hallall!

            Abaxhska trupvogël

            Fetija pak më e gjatë

            sakaq u ulën n’sofër

            -mos u frigo Murat!

nën trapazan patllaket

të grave me havale

pastaj filluan llafet

për punën ilegale

t’mos jua përmendim emrat

familjarisht bëmë be

por t’i mbajmë në zemrat

            -janë dy gra me nge!

DEFEKTET TONA KOMBËTARE

Populli ynë shqiptar ia ka njohur vetes vlerat, por nuk ia ka njohur (edhe) mangësitë. Ia ka njohur vetes virtytet, por jo (edhe) veset. Dhe jo vetëm ia ka njohur vetvetes (vetëm) karakteristikat pozitive, por (edhe) i ka hipërblizuar ato! Më tepër me rmantikë, sesa me logjikë!

Për ta ilustruar këtë konstatim (se shqiptari kënaqet me pak), ja një rrëfenjë,- po bisedonin Hata e Fata prej përtej gardhit:

-Si i keni punët ori fqnja Fatë?

-Paj lum si na ori fqinja Hatë! Po na nuk e kemi bukën thatë! Bukë misernike valë hoje më hoje, dhallë e rasoj mjaft, me t’shkue lëng për goje!

A kemi mjaft kulturë: pune, sjellje, pirjes së alkoolit, duhanit, punës ekipore-kolektive, gëzimit të punës e të sukseve të tjetrit?- përse shpesh po na ndodhin vetëdenigrime!? Pse vrasje!?- vjedhje, plagjiate, falsifikime...

Dhe nga nivelet e rrugaçërisë, fëtefët na dalin në rolin e mjekësisë:  

-Kadri Mani mund të jenë i sëmurë psikik!?