Albert Vataj: Thirrja e Faik Konicës në Gazetën Albania, 1897, për shqiptarët krejt

Thirrja e Faik Konicës në Gazetën Albania, 1897, për shqiptarët krejt

Përgatiti: Albert Vataj

Në fund të shekullit XIX, kur Shqipëria ishte ende e robëruar dhe e copëzuar, kur plagët e saj trupore ishin të shumta, por plagët e shpirtit edhe më të thella, Faik Konica ngre një thirrje që mbetet një nga testamentet më të fuqishme të mendimit rilindës. Në faqet e gazetës Albania, më 1897, ai i fton shqiptarët të kalojnë nga mbijetesa e thjeshtë fizike tek një jetë më e lartë: jeta e mendjes, jeta e arsyes dhe e ndërgjegjes kombëtare.

Kjo thirrje nuk ishte vetëm një apel kulturor, por një vizion i ri për kombin: një Shqipëri që nuk do të bashkohej vetëm me gjakun e sakrificës, por edhe me mendimin e lirë, me debatin, me respektin e ndërsjellë dhe me dashurinë për të vërtetën. Konica shihte tek fjala dhe ideja një pazar të madh qytetërimi, ku shqiptarët, pa dallim feje, gjinie, pasurie a bindjeje, mund të takoheshin, të bisedonin dhe të ndërtonin së bashku fatin e tyre.

Në këtë frymë, fjala e tij nuk mbetet një kujtesë e largët, por një thirrje që kumbon ende sot, për një Shqipëri që duhet të dijë të jetojë jo vetëm jetën e trupit, por mbi të gjitha, jetën e mendjes.

Vëllezër shqiptarë!

Mjaft u rrëgjua e mjera Shqipëri në jetën e saj të kurmit (trupit). Tani ka ardhur çasti i madh që ajo të nisë të jetojë jetën e mendjes (La vie intellectuelle), jetën e dritës, të arsyes dhe të përparimit.

Jeta e mendjes do të thotë të hapim zemrat tona dhe mendjet tona, të flasim vëllazërisht njëri me tjetrin, të bisedojmë si njerëz të qytetëruar, që nuk i frikësohen fjalës e idesë, por e përdorin atë si mjet bashkimi dhe ngjizjeje të së ardhmes.

Mos u trembni se kështu do të ndahemi! Përkundrazi, pikërisht nëpërmjet lirisë së fjalës e të mendimit do të afrohemi më shumë. Do të njohim njëri-tjetrin më mirë, s’do të kemi mendime të fshehura, do të kuptojmë se të gjithë, pa dallim, jemi të lidhur me dy zinxhirë të shenjtë: me dëshirën për të vërtetën dhe me dashurinë e pashuar për Shqipërinë.

E përkohshmja jonë, shtypi ynë, fjala jonë e lirë duhet të jetë si një Pazar i madh: aty ku grumbullohen njerëz të pasur e të varfër, burra e gra, të rinj e të moshuar, të krishterë e myslimanë, madje edhe të pafe. Të gjithë bashkë, duke biseduar e duke shkëmbyer ide, bien në ujdi për të mirën e përbashkët, për mbarësinë e punëve që na bashkojnë.

Kjo është jeta e mendjes që i duhet Shqipërisë, kjo është rruga drejt rilindjes së saj kombëtare dhe shpirtërore.

Thirrja e Faik Konicës në vitin 1897 nuk ishte thjesht një apel i kohës së tij, por një vizion i pavdekshëm që i flet çdo brezi shqiptar. Ajo na kujton se një komb nuk jeton vetëm me trup, me tokë dhe me kufij, por mbi të gjitha me mendje, me dritë, me kulturë dhe me vetëdije.

Nëse shqiptarët dinë të hapin zemrat dhe mendjet, të dëgjojnë njëri-tjetrin, të flasin e të debatojnë me qytetari, atëherë bashkimi i tyre nuk do të jetë vetëm një ideal i largët, por një realitet i prekshëm. Dy lidhjet e arta që përmend Konica – e vërteta dhe dashuria për Shqipërinë – mbeten busulla jonë morale dhe kombëtare.

Kështu, fjala e Konicës nuk shuhet në mjegullën e shekujve, por vazhdon të ndriçojë si një dritë udhëheqëse, që na thërret të mos kënaqemi me mbijetesën, por të ngjitemi në lartësinë e jetës së mendjes, aty ku kombi merr kuptim dhe qëndrueshmëri.