Ndue Ukaj: Ngërçi kulturor, si paralizë mendore

Ndue Ukaj:

Ne nuk kemi vetëm ngërç politik, ne kemi ngërç kulturor, një si lloj paralize mendore, që është burimi i të gjitha krizave tjera, duke filluar prej më të frikshmës dhe më seriozës: krizës identitare që manifestohet egërisisht në krejt organizimin tonë shoqëror. Sidomos, në paaftësinë e shoqërisë sonë për të zhvilluar dialog, që është thelbi i demokracisë.

Nëse e bëjmë një ekskursion të shpejtë në historinë tonë, e shohim qartë se ne, si shoqëri politike, në asnjë periudhë historike, nuk kemi qenë të aftë të bëjmë marrëveshje politike mes vete, vetë, e as të bëjmë dialog për çështje madhore, vetë, prandaj, në të giitha proceset e rëndësishme, prej të cilave kemi dalë fitues, vula e ndërmjetësimit të perëndimit, është vendimtare.

Ne kemi udhëheqës të shtetit do mjerana e tutkunë që nuk e kuptojnë asgjë në punë të shtetit e as të lirisë perëmdimore. Ata, në krye të shtetit, janë sikur ai nxënësi i klasës së dytë përballë kërkesës që të flasë për “Pallatin e Ëndrrva” të Ismail Kadaresë.

Kjo stërkeqje kaq e madhe duhet ta shqetësojë njeriun edhe sikur të ndodhte në një cep tjetër të Tokës e jo më në vendin e vet.

Por te ne, do të thonte Zef Pllumi, njerëzia nuk bëzajnë edhe po t’iu futësh opingën në gojë.

Dhe e vërteta empirike është se asnjë shoqëri kurrë nuk ka për t’u zhvilluar për sa kohë mendimet politike u ngjajnë tribunave të tifozëve, ku vërshëllhet e turfullohet e jo mjedisve ku merren vendime përmes instrumenteve demokratike, etikës dhe dijës.

Mjerisht, në vendin tonë, tash e sa kohë mbizotëron kultura e tifozërisë primitive politike dhe kjo ka krijuar injorantë të atillë në politikë që as termin politik nuk dinë ta shpjegojnë elementarisht.

Me gjithë këtë injorancë që mbizotëron mes nesh dhe me githë këtë primitivizëm që promovohet e manifestohet gjithandej lehëtësisht e egërsisht, mund të shkatërrohet edhe një shoqëri shumë solide e me traditë; e imagjinojeni vendin tonë, pa asnjë traditë në punë të shtetit e të lirisë dhe me dy trashëgimi shumë negative prej të cilave ka dalë, osmane e komuniste.

Pa një pastrim dhe kthjellje të ndërgjegjshme, gjamat e klithmat tona nuk do të ndalen, kurse rruga e përparimit do të mbetet e panjohur për ne; kurse breznive të ardhshme do t’iu lëmë prapambeturi e injorancë pafund.

E në këtë atmosferë kaq negative e kaq asfiksuese, “ajo që më shqetëson është cilësia e intelektualizmit tonë. E ndiej si diçka të lagësht, si ky ajri i rëndë” (Juli Cortázar, te romani “Provimi”)

Kjo fjali, tingëllon sikur të ishte shkruar sot Prishtinë, ku, përballë provimit të rëndë në të cilon ndodhet Kosova, me ajër të rëndë, e zymtë, e bllokuar dhe izoluar, si njëlloj çmendine, nuk më shqetëson aq çmendia e një klike budallenjësh që e kanë bllokuar Kosovën sa më shqetëson cilësia intelektualizmit, e mungesës së një vizioni për të dalë prej kësaj marrëzie politike.