Gjekë Gjonaj: Malësori zemërthyer nuk mund të shkëputej nga rrënjët e tij

Malësori  zemërthyer nuk mund të shkëputej nga rrënjët e tij

Nga Gjekë Gjonaj

Emigrimi i malësorëve shqiptarë nuk është diçka e re, por është një plagë e dhimbshme, që është e vështirë të shërohet. Malësorët sikur shqiptarët e tjerë në Mal të Zi   ikën (u shpërngulën)  nga varfëria, frika dhe shtypja që i kishin duruar për vite me radhë, por jo nga shtëpia e tyre. Edhe shoku im i shkollës, i cili nuk dëshiron t’i përmendet emri, u nis dekada më parë " me një strajcë në thes ( me një thes me rroba në shpinë)", siç thonë malësorët , duke mos ditur (asgjë fare) se ku po shkonte ose çfarë do ta priste atje. Ai u largua vetëm në mes të natës, duke hipur në një taksi në pronësi të një njeriu nga Hoti, ku kishte edhe dy malësorë  të tjerë që ai nuk i njihte. Së bashku ata u nisën në një udhëtim të mundimshëm disaorësh për në Bari të Italisë .

Pasi u dërgua në një kamp dhe u mor në pyetje nga policia lokale italiane , iu dha statusi i refugjatit politik dhe iu dha një strehim që i ndante me refugjatë të tjerë nga vende të ndryshme. Atje   qëndroi një vit e gjysmë, për të vijuar më pas në Detroit - Shtete të Bashkuara të Amerikës.   Në Miçpgan  punoi punët më të rënda fizike , që në vendlindje nuk i kishte punuar kurrë, për të siguruar jetesën, pasi atje nuk kishte asgjë nga ajo që e kishte lënë në Malësi.

Nuk e pëlqeu jetën e tij të re në Amerikë. Mbeti thellësisht i lidhur me vendlindjen e tij. Çdo natë ai ëndërronte kujtimet e fëmijërisë, ruajtjen e  dhënëve në ato kreshta, tingujt e lahutës, fyellit, çiftelisë, zumarës dhe instrumenteve të tjera muzikore popullore, shokët e shkollës, klasës, mësuesit, vallet popullore, festat e ndejat  pas darkës, ecjet dhe rrëshqitjet  në dëborë dhe mbi të gjitha familjen e tij, të cilën nuk mund ta fshinte (shlyente)  nga mendja as në rrugë, as  në punë, as në gjumë. E ndjeu mungesën e vendlindjes  dhe në fillim humbi shpresën për të parë  përsëri shtëpinë e paraardhësve të tij, gjyshërve, nënës dhe babait, vëllezërve, motrave dhe  komshinjve.

Kudo që shikonte, para syve i shkreptinin këto imazhe të brendshme shpirtërore, të cilat ia shpërthenin zemrën çdo ditë e natë dhe nuk e linin të  qetë shpirtin e këtij malësori zemërthyer, të shqetësuar nga dëshira për t’u kthyer nga mërgimi njëherë e përgjithmonë, në Malësi. Ai e pa dhe e përjetoi Amerikën. Mori prej saj, për aq sa ia lejuan  mundësitë, anët më të mira dhe më të këqija që ajo kishte për të ofruar. Thellë-thellë, ai thjesht nuk mund të shkëputej nga rrënjët e tij. Prandaj, pas më shumë se dy dekadash jetese në mërgim, ai mori një vendim:"Do të kthehem nga mërgimi për herë të fundit!"

Natën para se të hipte në aeroplan  për t'u larguar përgjithmonë nga Amerika, mërgimtari malësor paketoi rrobat e tij të pakta  dhe disa dollarë (bakshishish) për t'ia çuar familjes së tij në shtëpi. Ai nuk e pa nënën për të  cilën e ndjente shumë mungesën, për  më se dy  dekada. Ai i bleu nënës një palë këpucë, një këmishë dhe shami me lule, sepse e dinte që i kishte për qejf. Nuk bleu asgjë për babanë  e tij, përveçse i solli disa dollarë për të plotësuar disa nga nevojat e tij. Ai nuk i harroi as motrat e tij, duke u blerë disa fustane për t’i veshur dhe për t’i ndërruar në dasmat e kushërinjve të tyre. Mezi priste të ishte me familjen dhe miqtë e tij , të fliste, të buzëqeshte, qeshte dhe të gëzohej me ta  deri  në orët e vona të natës.

Ata i thanë se, përveç prindërve, motrave dhe vëllezërve të tij, në aeroport do ta prisnin edhe nipërit dhe mbesat e tij, të cilët ishin rritur pa e parë kurrë. U bleu atyre më shumë gjëra sepse  fëmijët gëzohen më shumë sesa të tjerët.  I mblodhi valixhet dhe i mori me vete. Bashkë me to, ai mori edhe një çantë të vogël për të mbajtur pak dollarë që i kishin dhënë miqtë për t’ua dërguar familjeve të veta. Gjatë gjithë natës, ai mendonte se kur të mbërrinte në Malësi, nuk do të linte asnjë vrimë a cep pa e vizituar , sepse i mungonin edhe zogjtë e malit, cicërima e të cilëve e zgjonte çdo mëngjes. Ditën e nisjes , miqtë e tij erdhën për ta përshëndetur. Të gjithë e uruan:  "Udhëtim të mbarë dhe përshëndetje të gjithëve!"

Ai i dërgoi letër  familjes se po largohej  nga Amerika dhe po kthehet përgjithmonë në shtëpinë ku  ka lindur dhe i ka mbushur  25 vjet. Në  letër kishte shkuar: "Mos ia thoni nënës, ajo nuk do të flejë gjithë natën nga gëzimi !"

Fjeti pak gjatë fluturimit. Kokën e tij  e kishte  mbështetur   në dritaren e aeroplanit, ndërsa ëndrrat e çonin te dera e shtëpisë. Familjarët që erdhën për ta pritur në aeroport u zgjuan herët. Ata prisnin me padurim ta shihnin dhe ta përqafonin të birin pas shumë vitesh pa e parë. Ai i pa ata nga lart, por ata nuk e panë atë. Pasi zbriti  aeroplani  në tokë u ulë  shkallëve  dhe përqafoi të gjithë, të cilët, të pushtuar nga malli, nuk mundën t’i mbanin lotët e gëzimit. Shkuan në shtëpi. Ai nuk mundi ta hapte derën e shtëpisë për shkak të vajit. Hynë brenda dhe e kaluan gjithë natën duke biseduar me njëri-tjetrin. U tregoi familjes së tij se çfarë lloj peshqeshesh (dhuratash) u kishte sjellë atyre. I tha nënës së tij se kishte shkuar në mërgim vetëm me një  merak (plagë në zemër) i vetëdijshëm se ajo e kishte pritur kaq gjatë për ta parë dhe për ta nuhatur  erën e  djalit përsëri. Dhe ja që kjo kohë ka ardhur, duke parë të gjithë familjen që la pas dhe të tjerët që lindën ndërkohë, të shëndetshëm dhe të bukur.

Malësori  mërgimtar, megjithëse e la Malësinë e tij për një kohë të gjatë në kërkim të një jete më të mirë, është kthyer në vendlindje , nga ku nuk do të largohet kurrë, ndërsa  trupi i tij do të varroset në tokën që e kishte dëshiruar aq shumë. ( K. J)