Gabriela Mujaj: Muzën e tij të përditshme, jepja artistit, o Zot!

Gazmend Freitag: Nadége me libër

Muzën e tij të përditshme, jepja artistit, o Zot!

Nga Gabriela Mujaj

Për artistin, askush më mirë sesa vepra e tij e heshtur nuk mund të flasë. Teksa po kundroja ekspozitën e Gazit, m’u kujtua një episod nga fëmijëria ime. Mbaj mend kur patëm shkuar për vizitë tek shtëpia e një fqinjit tonë. Në hyrje të shtëpisë, në murin përballë, pata parë një pikturë e cila më pati impresionuar jashtëzakonisht shumë. Më vonë, këtë pikturë e gjeta tek kopertina e romanit „Zemra“ të De Amicis (shkrimtar i njohur klasik, italian). Ishte „The Crying Boy“, vepra e piktorit italian, Giovanni Bragolin (1911–1981).

Nuk e di sa kohë duhet të kem qëndruar përballë saj pikture, por mbaj mend zërin e prindërve të mi, të cilët më thanë që ishte koha për t’u kthyer në shtëpi. Atë ditë, unë kam parë më shumë sesa ajo që mund të shijej me sy. Në mendjen time kam krijuar historinë, ngjarjen, çastin dhe përjetësinë. Aty lindi dashuria ime për pikturën.

„Askush nuk duhet të lexojë poezi, të shohë piktura apo statuja, nëse nuk është i aftë të shohë më tepër nga ç’ka shprehur autori i tyre„- thoshte Nathaniel Hawthorne.

Artisti, është ai shpirt i aftë për të tejkaluar hapsirën fizike e cila e rrethon, është prej asaj rrace njeriu të cilin është e pamundur t’a burgosësh. Ai vazhdimisht e braktis trupin e ligësht e të limituar dhe fluturon imagjinatash, ëndrrash, përfytyrimesh…

Ai udhëton herë në një botë e herë tek nji tjetër, i paaftë për të jetuar në një realitet „normal“, ku e kuqja është e kuqe dhe e zeza është e zezë. Në fakt, realiteti dhe përshtatja ndaj tij, asht agonia persistente e tij, ndërsa detyrimi i pranimit të tij, ka çuar jo pak herë në vetëvrasjen e artistit.

Në shkapërcimet e tij marroqe dhe në sjelljet e tij të krisura, ai ngjiz veprën e tij të rradhës pikërisht me atë objekt apo njeri të cilin njerzit e zakonshëm vazhdimisht e ndeshin në rrugë, në park, në muze, apo në shtëpinë e tyre dhe pranë të cilëve mund të kenë kaluar aq shumë herë pa e vënë re.

Kalimi i tyre pranë asaj peme, luleje, kopshti, gruaje, guri, lumi etj, ka qenë krejt indiferent. Me artistin nuk ndodh e njëjta gjë. Syri i tij dhe ndjesitë e mprehta, e përthithin rrezet e të zakonshmes dhe spikasin deri tek detajet e vogla, të cilat më shumë sesa syri i shikon shpirti i tij.

Ai ndalet, përhumbet, kënaqet, bën dashuri, ledhatohet dhe mandej e përjetëson me penela të cilët nuk janë asgjë tjetër përveçse se zgjatimi i gishtave të tij, ashtu siç është edhe harku i violinës zgjatimi i dorës së violinistit.

„Të dashuroj, në sytë e mi ti nuk je e zakonshme, prandaj do të bëj kryevepër„-, i thotë piktori muzës tij dhe ajo vjen e bëhet pikturë. Ajo nuk asht më një grua e zakonshme, është muzë. Kështu është edhe Nadége, muza e pikturës së Gazit.

Por ajo që ju shihni, që ne shohim, nuk duhet të jenë domosdoshmërisht sytë e saj, as flokët e saj, as dora e saj, as gjinjtë e saj, jo, me shumë mundësi nuk janë ata që ajo ka në të vërtetë, në fakt është ajo që sytë e piktorit shohin. Nuk është vetëm një riprodhim i imazhit të saj / të tij, është një rilindje e formës dhe imazhit përmes lentes së piktorit. Ajo vjen e bahet krijesa e tij.

Por, çfarë e impresionon artistin kosovar nëpër qytetin e Linzit? Çfarë mbruhet në shpirtin e tij nëpër mbrëmje me ose pa hënë, me ose pa shi? Ç’erna ja çojnë peshë shpirtin dhe cila ëndërr i trazon mallin e asaj që ka shkuar apo asaj që nuk ka ardhur akoma, për dhimbjet apo gëzimet e atyre ngjarjeve që kanë ndodhur e sidomos për ato që nuk kanë ndodhur?

Këto ditë të zymta janari, netë të acarta shkurti, mëngjese maji apo mbëmje vjeshte e frymëzojnë, e trishtojnë, e përmallojnë…?

Kur shpirti i artistit mbushet me frymën e nji bukurie e cila ka nevojë të marrë jetë, ai po ashtu si gruaja e cila do të bëhet nënë, pret çastin kur vepra e tij vjen në jetë.

Ashtu, në vetmi, pa kohë, pa orar, se arti nuk duron orare, as kufinj, as rregulla. Ai është ligjvënës i vetes tij. Ai është shtet brenda shtetit.

Piktori mbaron veprën e tij dhe në fund përshpërit: – „O Zot, mos më ler pa muzën time, mos më ler pa frymë!“.

Ajo nuk ikën, edhe nëse nuk ka ardhur kurrë është aty, brenda tij, edhe nëse nuk e ka njohur akoma, shpirti i tij e krijon një të tillë, por edhe nëse ka ikur ai e kthen, e kthen pra, padyshim që e gjallëron. Vepra e artit, piktura, poezia, skulptura e bën muzën e pavdekshme.

Po, kjo është përjetësia, pavdeksia e grues, ikonës së frymshme njerzore, gjirit sublim.

Dhe përsëri, ai del dhe ecën rrugëve ku nuk ka njeri, duke e lënë syrin e lirë që të impresionohet nga ajo që të tjerët nuk shohin, se të tjerëve u falet, vërtetë po, në normalitetin e një njeriu të zakonshëm, por artistit jo. Ai ka misionin e tij të shejtë, përjetësimin e bukurisë së kësaj bote, duke e çuar atë në nivele artistike dhe estetike e cila bëhet bukuri që shpëton botën (siç thoshte Dostojevskij) dhe që gjërat tokësore dhe të zakonshme i ngre në nivele hyjnore dhe artistike.

Ky asht arti, ky është piktori, të cilin pa muzë, mos e lashtë Zoti.