Mendime
Ndue Dedaj: Baca Mark, rruga e Lurës dhe Astiri
E merkure, 19.04.2023, 06:54 PM
BACA MARK, RRUGA E LURËS DHE ASTIRI
NGA
NDUE DEDAJ
Po
shikoja në rrjetet sociale një telereportazh të publicistit Gjergj Marku për
vijimësinë e punimeve në rrugën e re të Lurës, ku më tërhoqi vëmendjen një
detaj i sjellë me mjeshtri nga autori. Kohë më parë ai kishte intervistuar në
Perlat bacën Mark, i cili e kishte kullën e tij afër rrugës. Ai nuk jeton më
prej pak muajsh, por rruga poshtë shtëpisë së tij është më e gjërë se
tjetërkund, pasi baca nuk e kishte “ngushtuar” rrugën me gardhet e kopshtit të tij.
Në pamje të parë ky mund të duket një fakt i thjeshtë, individual i një njeriu
zemërgjerë e fisnik. Kjo është njëra anë, por kryesore në këtë mes është
filozofia nga e cila udhëhiqej ky malësor, që “udha e madhe” sipas dokeve të
malësive tona nuk mund të zihej, ngushtohej, përvetësohej kurrësesi asnjë
pëllëmbë, pasi ajo i përkiste gjithë bashkësisë. Aq më tepër që shtëpia e bacës
Mark, ajo e Lekgegajve ishte nga më të njohurat e Kthellës e më gjerë për
traditat dhe virtytet e njerëzve të saj. Gjeste të tilla “arkaike” nëpër
fshatrat e Shqipërisë ka pasur jo pak, si një burrë që ndreqte dhe skaliste
kroje nëpër male, që udhëtarët të pinin ujë gjatë shtegtimeve këmbësore, një
plak që gjithë kohën mbillte pemë, që të hanin nipërit e mbesat, thoshte ai.
Dhe ai i moshuar ka mbetur anonim, nuk kishte pasur kamera elektorale që ta
filmonin, si ato lopatat ngjyrë rozë sipër gropave të hapura për të mbjellë
pemë, këto ditë në Tiranë, nga elita zgjedhore dhe qeveritare e partisë në
pushtet. Jo, njerëzit e thjeshtë që nuk kanë llogari politike i bëjnë gjerat
siç ua thotë zemra, pa dashur të fitojnë “vota” me anë të lustrës...
Lalë
Marku bëri atë që kishte në dorë, që udha e madhe të mbetej e madhe, e
pacenuar, ashtu siç duhet të jenë hapësirat për ndërtime dhe ato publike në një
shoqëri moderne dhe rruga e Lurës do të jetë në standardet e duhura dhe për
shkak të “bujarisë” së tij, por a ndodh kështu në kryeqytetin tonë, ku jo vetëm
pronarët e dyshimtë të tokës, por “pronarët” politikë dhe oligarkik të
tranzicionit e kanë ngushtuar qytetin duke e bërë të pajetueshëm. Shumë nga ata
që blejnë shtëpi të reja, vrojtojnë me kujdes se mos nesër para apartamentit të
tyre zgjatet ndonjë pallat deri në qiell dhe atyre iu zihet dielli. “Pati një
shtëpi shumë të mirë vajza në Kombinat, kur pa prit e pa kujtue në oborrin e
saj u ndërtua një pallat!”, thotë me shqetësim një nënë e moshuar. Ky është
trendi i Tiranës së sotme dhe jo vetëm i asaj, zaptimi i territorit nga të
fortit e pushtetshëm.
Kjo
është njëra anë e problemit, tjetra është se nga babëzia e ndërtimeve nuk është
lënë asnjë hapësirë për shkolla, kopshte, çerdhe, qendra sociale, mjedise
sportive, biblioteka, muze, si për shembull në zonën e Astirit. Kjo është e
vërteta e hidhur, që nuk e vë në dukje vetëm kandidati i opozitës për
kryebashkiak i Tiranës, por në radhë të parë banorët. Kryeministri, ministrat
dhe kandidatët për kryebashkiakë do të bënin mirë ta linin sfilatën elektorale
me lopata të kuqe nëpër livadhe dhe të shkonin në këtë lagje më njëqind mijë
banorë dhe t’i mbillnin aty ato pemët... elektorale. Astiri është “Tirana e re”
e sotme dhe nuk mund të mbulohet me disa lopata asfalt të hedhur keq, që
njerëzit me ironi e quajnë “asfalt elektoral”. Boll më me këtë strategji
populiste, sureale, demek moderne. Artifice të kësaj natyre, kinse
intelektuale, fshikullonte Altini i Mrizit të Zanave, përmes një fotografie
satirike, ku kishte dalë me gjithë të vëllain, Antonin, në një rrugë bujqësore
të fermës së tyre të agroturizmit, veshur me kostum e kollare, njëri me kazmë në
krah e tjetri me lopatë në dorë!....
Kemi
një traditë tw fisme të marrëdhënieve të njeriut me shtetin, që ka lëshuar
shtëpinë e tij për ta bërë shtab partizan, për të strehuar hebrenjtë e
rrezikuar, për ta bërë shkollë, ambulancë të fshatit etj. Mirëpo shteti është
sjellë krejtësisht ndryshe me banorin, ia ka marrë tokën pa e pyetur dhe e ka
kolektivizuar, i ka marrë bagëtitë nga vathi i tij dhe i ka futur në stallën e
kooperativës, shkon tani e i merr dhe përruan për ta bërë hidrocentral etj. Ku
shteti dhe oligarkët e tij, ku njerëzit e thjeshtë, që e duan Shipërinë me
qytete të bukura e të jetueshme, fshatra
me agroturizëm, rrugë për të qenë dhe lumenj të pabetonizuar.
Nëse
bëhet vendi sipas porosisë së të vjetërve të këtij kombi, njerëzit do ta gjejnë
këtu mirëqenien, kurse demonët e politikës po ndërtojnë një tokë që i
“rrëshqet” dita - ditës njeriut nën këmbë, ndaj ikin përtej detit dhe oqeanit.