Kulturë
Vladimir Shyti: Një shëtitje në Durrës
E marte, 13.10.2020, 07:34 PM
Një shëtitje në Durrës
Nga
Vladimir Shyti
Ata
ecnin së bashku, plaku më flokët e thinjur dhe kaçurrel, me duar delikate dhe
bjondi me trajta të kulluara, me sytë blu dhe bel të ngushtë. Të dy pothuaj
njëlloj të gjatë dhe njëlloj të hollë, njëri në adoleshencë, tjetri në pragun e
pleqërisë. Ecnin përgjatë mureve të banesave ngritur anës kanalit të madh që
çante ish kënetën e qytetit përmes e mbushur me ndyrësira, bridhnin me këpucët
e lehta, me këmisha bojëhiri dhe blu me kopsa sedefi të mbërthyera deri në
rripin e mezit. Oborret që sondisnin ishin të mbuluara me streh terniti qe
bënin hije mu në zemër të verës. Përreth tyre tapicier, me gojën e mbushur me
thumba, ndreqnin mobilje të vjetra, ku dhe prisnin klientë të rrënuar. Këpucar,
që shkynin me darë tabane dhe sandale për të mballosur më pas më shoje.
Tregtarë të vegjël që lëvdonin mallrat e tyre industriale dhe ata
perime-frutore. Fëmijë që silleshin qark tryezave, duke iu lutur prindërve, që
tu blenin lodrat e tyre të preferuara, që dikush hante ndonjë dackë, kush
këmbëngulte. Pleq të ulur rreth një shtylle, të cilët tregonin bëmat e tyre
jetësore dhe shanin e mallkonin qeverinë për pensionet qesharake. Më tutje në
sikron shtriheshin pallate me fasada shumëngjyrshe dhe, anës trotuarve markete
me shumëllojshmëri të artikujve, ku dilnin me torba plot pak njerëz të veshur
bukur sipas stinës. Dyzina familje jetonin pirg njera pas tjetrës përtej
kanalit, që përhapte mbi to një aromë mbytse të qelbur;llumi verës kutërbon
pisllëkun, ndryshku brente hekurin, kripa gërryente gurin, skamja njeriun në
këtë vend me njerëz të ardhur nga viset e ndryshme të vendit tonë.
Ata
u ndalën në një kafene ndërtuar nën hijen e një shelgu shumë vjeçar që
shushërinte lehtë nën flladin e lehtë dhe gumëzhinte nga zogjtë dhe gjinkallat
dembele. Porositën kafe dhe ujë të ftohtë.
Nga
një portë banese disa metra larg lokalit, dikush sapo kishte hedhur lëtyrat e
një legeni dhe uji bojëhiri e i trashë vraponte mbi tokë në currila të vegjël.
-Ja,
-tha plaku-fytyra e fatit tonë. Ne, domethënë ju edhe unë jemi njëlloj si këto
rrëke të vogla, por jo me ujë të kthjellët, por rrëke me ujë të pisët e të
ndenjur, që sjell me vete mbeturinat e shekujve, që gjarpërojnë nëpër pluhur,
pa u përzier me të e duke vizatuar gjeografinë e tyre të vogël e sterile,
shterp, që pastaj shkojmë për të përfunduar nuk dihet se ku, pa i sjellë dobi
askujt. Kjo nuk ka pike rëndësie, aq më tepër për mua që jam një burrë i vjetër
në moshë, ndërsa, sa për ju…
Ai
ngriti sytë e tij, ngarkuar me shprehje pyetëse tërë trishtim, mbi të riun, sa
ky ndjeu emocion.
-Vallë…
si mund ta them?. . . A i ndjeni ju gjithë këta njerëz përreth nesh, -shtoi i
thyeri në moshë, -të gjithë këta fëmijë që vuajnë mjerimin. Rënia e ngadalshme
e kësaj banese të vjetër na emocion më tepër sesa rënia njerzore. Unë shoh
mizerjen ku jetojnë njerzit, por unë, po ashtu, e shikoj qartë që nuk mund të
bëjë asgjë për ta, përveçse i mëshiroj ngapak dhe kthej shumë shpejt kokën
matanë. Nga ana tjetër, mëshira nuk është ndoshta veçse një shfajsim, ndërkohë
që na pëlqen të zbavitemi me pamje piktoreske. Ndërsa këtu nuk ka lumturi,
sepse mbisundon varfëria, këtu mbizotëron pamja e natyrës mizerabël.
-Përse
duhet të kërkojmë ndjesë për gjërat që nuk kemi përgjegjësi?-pyeti i riu dhe pa
marrë përgjigje vijoi:-Qeveria Ramës dhe qeveritë e shkuara janë marrë veç me
ndërtime të ndryshme dhe, asnjë herë me ngritjen e ekonomisë shqiptare.
-Ju
flisni kësisoj, sepse jeni vetëm njëzet vjeç, biri im. Më pas keni për ta parë,
që do të lind nevoja e shfajsimit. Sa për qeverinë, keni të drejtë, prioritetin
e ka drejtuar nga veprat ndërtimore, pasi andej vijnë të ardhura të larta
monetare, ku u siguron atyre mirëqenien e vet, duke harruar popullin e gjërë që
jeton në skamje e mjerim.
-Edhe
në programin e ardhshëm dëgjuam veç për ndreqjen e infrastrukturës…
-Edhe
ato duhen, por nuk vlejnë para mjerimit të njerzëve të thjeshtë, -ranë në një
mendim bashkëbiseduesit.
Pastaj,
u drejtuan nga sheshi në qendër të qytetit, ku aroma e jodit që vinte nga deti
depërtonte nga të çarat e kalasë, dhe u jepte një ndjesi të veçantë banorëve
durrësak. Te arena e gladiatorëve rrëzë mureve të kalasë shekullore ndalën
hapat. Një copë murë mbuluar nga ferrat u zinte pamjen, bënë më tutje. Këmbët e
një harku gjysmë i prishur si dhe skeleti i një çatie të rrënuar në qiell të
hapur fshiheshin nga një kopsht i hazdisur. Shkallaret mbi arenë mbushur me
shkurre e trëndafila të egër, vënde-vënde kaçube krijuar nga dora e natyrës. Më
tutje arenës kolona të thyera ngatërroheshin e përdridheshin sa andej-këtej.
Pastaj, kaptuan portën harkore të kalasë e u varën poshtë, ku betoni
mbizotëronte anë e mbanë shetitores dhe nuk dihej se ku mbarote tej në thellësi
të qytetit. Diku, në afërsi të torrës dalloheshin shenjat e një gërmimi
arkeologjik, ku edhe aty përbindëshi beton ishte i pranishëm. Dhe njerëzia
pinin kafe në bar-bufetë përmbi gurët e varreve dhe të bazelikave
qindravjeçare. Një dekor arkaik që nuk ishte në karakterin durrsak, sa
vizitorët zunë të ironizojnë shumë gjëra nga ky qytet që lidhte botën e jashtme
me Shqipërinë kuq e zi, e cila kishte humbur në ngjyrën gri në të hirtë të
betonit. Megjithatë i moshuari e shtyu bjondin e ri të vazhdonin vizitën, duke
shëtitur për të admiruar qytetin, të cilin ai e njihte dhe gjërat më imtime dhe
skutat e fshehta duke i zbuluar të riut vendin ku kishte lindur.