Driton Tali: Serbët janë racistë ndaj shqiptarëve

Nuk janë ultranacionalistë apo shovenistë por racistë ndaj shqiptarëve!

Kur në Kuvend (me 22 janar 2009) u tentua të  miratohej “Rezoluta kundër krimeve të komunizmit në Kosovë”, unë kërkova që fjala  shovenizëm (që ishte e stërpërdorur dhe që  realishtë e përshkruante në detale diskriminimin racial ndaj shqiptarëve) të zëvendsohej me racizëm. Një kërkesë e tillë u kritikua ashpër si në Kuvend njëashtu edhe nga analistë të ndryshëm..

Nga Driton Tali

Ka kohë që në mediet tona lexojmë artikuj me tituj si: “Ultranacionalistët serbë lënë mesazhe në dyert e shqiptarëve: Po vijmë; Shtohen neo-nazistët dhe ultra-nacionalistët në Serbi; Çetnikët e ultranacionalistët me motorra drejt Kosovës etj. Është interesant se termi ultranacionalizëm në kohën e fundit shumë haset te disa autorë të Europës Lindore por jo te ata Perëndimorë.

Sociologët e njohur si Anthony Giddens apo Nathan Glazer që njihen si dy socioogët më prominent bashkëkohor, apo Paul Taylor, John Scott, James Fulcher, David Newman, etj,  kur merren me shpjegimin e fenomeneve të urrejtjes, përbuzjes, fobisë, stereotipit, diskriminimit dhe fyerjes, etnike, kulturore apo religjionit, ata zakonishtë e përdorin termin racizëm.

Pse disa autorë  lindor, më shumë e përdorin termin ultranacionalsitë kur merren me shpjegimin e këtyre fenomeneve në shoqëritë e tyre është edhe për faktin se ende ato shoqëri nuk janë të “çliruara nga vetvetja”  tërësishtë, prandaj e përdorin termin “ultranacionalistë” sepse tingllon më butë. Duke tentuar  të argumentojnë se megjithate “kemi të bëjmë me  popuj që kanë origjinë, kulturë e religjion të njëjtë, andaj ata s’mund të jenë racistë ndaj njëri tjetrit”. Mirëpo ky sqarim bie poshtë jo vetëm kur t’i lexojmë sociologët më  prominent por edhe për faktin se përbuzja, diskriminimi dhe urrejtja ndaj popullatës jo shumicë në ato shtete nuk mund të trajtohet njejtë.

Çka është racizmi?

Nëse nocionin “racë” e shikojmë në retrospektivë do të shohim se ajo pati zhvillimin e saj karshi zhvillimit të shoqërisë. Sigurishtë se lexuesi familiar me këtë çshtje, e dinë se në fillim kur filloi të përdorej fjala racë (shek XVI) ajo në vete nuk përmbante aspak konotacion negativë. Thjeshtë ishte term me të cilën shkollarët e kohës bënin ndarjen e grupeve të njerëzve p.sh.,  në gjermanikë, normandë, keltë etj, pa paragjykime. Si bie fjala kur tentonin të shpjegonin shpërndarjen e njerëzve nga “atdheu biblik” pas “Përmbysjes së madhe” dhe rënjes së “Kullës së Babelit”.

Më vonë termi racë fillon të merr konotacionin negativë, sidomos pas publikimt të “Origjinës së specieve” të Darwinit, (1859), por edhe zbulimet e Gregor Mendelit në gjenetikë i dhanë shtytje. Kurse, siç dihet, kulminacionin e arriti në fillim të shekullit XX, me lajmërimin e fashizmit dhe nazizmit si ideologji të cilat bazoheshin në “racizmin biologjik - superioritetin dhe inferioritetin”.  Atëhere pra racistë ishte dikush që besonte  se: njerëzit janë të ndarë në grupe të veçanta aq shumë të dalluara në sjelljet e tyre shoqërore, dhe kapacitet e tyre fizike dhe mendore sa që mund të klasifikohen në më superiorë dhe më inferiorë.

Por, më vonë, në fund të viteve 1960-ta  nocionit të racizmit i shtohet edhe “racizmi kulturor”, siç argumentonte sociologu i njohur Martin Barker. Atëhere, pra kur perëndimi fillon të vërshohet me  emigrantë të cilët kërkonin punë, edhe fillojnë të shfaqen  ndjenjat armiqësore  ndaj grupeve të ndryshme etnike dhe fetare. Si rezultat  kemi rritjen dhe zhvillimin e partive raciste si p.sh., në Francë,  Front National France;  në Britani, British National Party;  në ShBA e  Gjermani grupe të ndryshme  neonaziste etj.

Ne këtë kontekstë, po ashtu duhet përmendur faktin se racizmit autorët e ndryshëm i japin definicione të ndryshme. Ndonëse si të përbashkët kanë fobinë, urretjen, jotolrenacën,   paragjykimin dhe diskriminimin.  Andaj islamofobia sikurse antisemitizmi janë po aq racizëm sa edhe urrejta dhe paragjykimi ndaj ngjyrës së lëkurës.

Edhe,  Konventa Universale për të Drejtat e Njeriut e OKB, në definicionin e saj,  të adoptuar me 1965, “diskriminim racial” quan cilindo diskriminim që bëhet në baza “racore, ngjyrës, prejardhjes apo origjinës etnike ose kombëtare”, d.m.th., nuk bënë dallimin në mes racës (ngjyrës) dhe etnisë (kombit), për shkak të mospajtimeve të theksuara që kanë antropolologët në mes tyre në lidhje me karakteristikat racore dhe etnike.

Patjetër duhet përmendur edhe  Walter Lippman, i cili ishte i pari (me 1922)  e futi ‘stereotipin” si element të rëndësishëm të racizmit. Pra, besimin e përgjithësuar se tiparet, apo  sjelljet e caktuara ose qasja e caktuar i karakterizon të gjithë anëtarët e grupit si psh të gjithë hebrenjtë janë kopracë ose krejt italianët janë maifozë etj. Me fjalë tjera kur steriotipi krijon bazën e besimit dhe ndjenjes për grupin e caktuar të njerëzve  ajo përbën paragjykimin.

Si ilustrim ta marrim rastin  e grupit të studentëve amerikan të cilëve ju tregua video në të cilën një i bardhë e mbante një zezak me thikë për qafe. Video ishte e shkurtë disa sekonda,  dhe u kërkua nga studentët që të përshkruajnë ate  që panë, Te gjithë studentët shkruajtën se panë të ziun duke e mbajtur të bardhin me thikë për qafe! Arsyeja është stereotipi se të zinjtë janë agresivë.

Andaj, duke i pasur parasyshë këto, kur në Kuvend (me 22 janar 2009) u tentua të  miratohej “Rezoluta kundër krimeve të komunizmit në Kosovë”, unë kërkova që fjala  shovenizëm (që ishte e stërpërdorur dhe që  realishtë e përshkruante në detale diskriminimin racial ndaj shqiptarëve) të zëvendsohej me racizëm. Një kërkesë e tillë u kritikua ashpër si në Kuvend njëashtu edhe nga analistë të ndryshëm. Madje z. Halil Matoshi nuk pritoi të më quante “deputet i mendësisë së retarduar nga provenienca e shpellave” duke më krahasuar me Jakov Milajn.

Në ishJugosllavi kishe racizëm ndaj shiptarëve!

Ky reagim e ka shpejgimin e vet, sepse në socializëm zyrtarisht nuk kishte racizëm. Fobia, urrejta, stereotipi, paragjykimi, përbuzja, diskrinimimi etnik në socializëm quheshin shovenizëm apo nacionalizëm. Andaj, sa herë që haset (hasej) në diskriminin racial ndaj etnive të ndryshme si psh ndaj hebrejve apo  tjerëve në BRSS ose në Rumani apo diku tjeter,  nuk kishte racizëm por shovenizëm ose nacionalizëm. Ngjashëm ishte edhe në ish Jugosllavi fobia, urrejtja, përbuzja dhe krimet sistematike ndaj shqiptarëve nuk ishin racizëm por shovenizëm. Edhe pse shqiptarët nuk ishin sllavë.

Racizmi si fenomen “nuk ekzistonte” në ish shtetet socialiste për arsye se supozohej që të gjithë njerëzit në atë sistem ishin të barabratë, dhe rrjedhimishtë edhe grupet e ndryshme (racore, etnike, religjioni) njerëzore  duhej të ishin të barabartë gjithashtu.  Racizmi simbolizonte perëndimin dhe kapitalizmin, apo siç do të thonte z Matoshi “mendësinë e retarduar”. Thënë ndryshe:  në ish Jugosllavi ajo që ishte realishtë racizëm,  quhej shovenizëm; kurse për ta shkallëzuar urrejtjen dhe diskriniminim, ajo që realishtë ishte shovenizëm,  në Jugosllavi quhej nacionalizëm.

Ata janë racistë, jo ultranacionalsitë apo shovenistë

Pra, duke i lënë anash disa personalitete serbe që vepruan para dhe gjatë luftës së dytë botërore, si Vladan Gjorgjeviqin, Jovan Cvijiqin, Milan Piroqanacin, Stojan Protiqin, Ivo Andriqin, Ivan Vukotiqin e racistë tjerë serbe, të cilët shqiptarët i trajtonin si njerëz “me bishtë, të paaftë, të retarduar...” e të cilët i quanin  “šiptari, šiftari ose arnauti”, por edhe ata të Jugosllavisë socialiste si Vasa Çubriloviqi i cili lidershipin e Jugosllavisë demokratike socialiste e këshillonte  që “problemin e shqiptarëve ta zgjidhnin me gjenocid sistematik duke i pastruar etnikishtë viset ku jetonin ata (ashtu siç pati planifikuar Hitleri ta zgjidhë çeshtjen e hebrejve) ”.  Këshillë që u realizua nga autoritetet e RSFJ-së e cila i  shpërnguli me dhunë mbi 500 mijë shqiptarë në Turqi, dhe i vrau e burgosi me qindra mijëra të tjerë nën pretekse dhe justifikime të ndryshme.

Në RSFJ nuk trajtoheshin si racistë  as Aleksandër Rankoviqi e Spasoje Gjakoviqi apo Petar Graqanin, Milosh Miniq, Dushan Qkrebiq, Dragoslav (Drazha) Markoviq, Dushan Dragosavac etj. Apo intelektualët si Milosh Crnjanski   Dobrica Qosiq, Dimitrije Bogdanoviq e shumë akademikë tjerë të cilët shqiptarëve ju rreferoheshin (referohen) si “terrorristë, muxhahedinë, dhunues, ekstremistë, popull që di vetëm të shumohet...”. Apo klerikët si Amfiloje Radoviq, Artemija Radosavelviq, Atanasija Jevtiq, Irineji Bulatoviq etj. Bile “nuk kishte racizëm” ndaj shqiptarëve as në kohën e apratheidit  dhe gjenocidin e viteve 1990-ta!? E, sipas disa, nuk ka racizëm  as sot e kësaj dite te grupet të ndryshme të shoqërisë serbe të cilët shqiptarët i konsideronjë si “sharraxhi,  trupë shkurtër, të shëmtuar me dhëmbë të mëdhenjë, dhunues, terroristë...” e steorotipe të ngjashme.

Në fund duhet cekur analistin e njohur serb Mirko Gjorgjeviq i cili konstaton se “janë hartuar me qindra plane e memorandume për zgjidhjen e qështjes së Kosovës. Kur t’i lexoni ato zgjidhje, çofshin ato komuniste, shtetërore apo kishtare, lehtë do të vëreni se të gjitha ato plane do ta zgjidhnin çështjen e Kosovës në atë mënyrë që shqipëtarë atje të mos ketë”.  Zaten, shumica nga ato plane janë kopje të “Die Endlösung  der Judenfrage”  (Zgjidhjes finale të çështjes hebreje).