Kulturë
Albert Habazaj: Dinjiteti i lules
E diele, 03.04.2022, 04:13 PM
DINJITETI I LULES
Tregim nga Albert HABAZAJ
Me Andrean
takohemi shpesh. Nuk jemi thjeshtë shokë të ngushtë, por miq familjarë. Gati
çdo të shtunë, në ora 10:00 pijmë ekspresin bashkë te kafe “Bragjini”, përveç
rasteve kur ai apo unë jemi me shërbim jashtë qytetit. Shkoi një muaj e gjysmë,
që nuk e praktikomin ritualin e këndshëm të kafes, jo më tepër nga ngjarjet që
kalova, sesa nga fakti që Ndrekoja, pikërisht paraditen e festës së Shën
Valentintit u rrëzua pa dashje në hyrje të pallatit ku banon dhe pësoi një frakturë
në gjurin e majtë, ç’ka do të thotë që i hoqi ca peripeci spitalore. Javën e
kaluar ishte në Madrid në një konferencë shkencore. Ai është profesor
informatike, por e ka shumë qejf letërsinë, sidomos historinë e letërsisë.
Është i pasionuar ndaj traditave, dokeve, zakoneve, sidomos për mitet e e
mitologjinë vdes fare dhe qëmton si i çmendur ndër thesaret e trevave tona. Se
ku e gjen kohën ai njeri!... Gjithsesi, të premten e kaluar më erdhi për
ngushëllim. Ndenji goxha, sa ikën njerëz e grupe njerëzish, që vinin për
rastin. U mug. “Ngrehu, - më tha -, dalim nga kafja jonë, se dhe ti zure kallo
kaq javë”. I veshur si duhet isha, kështu që u ngrita dhe dolëm, duke lënë
paksa të habitur këta të shtëpisë, por jo shumë, se na njohin ç’themi e bëjmë.
Me Ndrekon kemi një kod të pashkruar komunikimi, shoqërisht i padiskutueshëm
për zbatim. Nuk ia bëjmë dy njeri-tjetrit, tash e gjysmë shekulli që jemi
njohur. U ulëm tek lokali ynë. Porositëm kafe, ujë dhe ai më zgjati një Toscanello
Castano Raffinato. “Do të tregoj një të bukur, - më tha dhe nisi bisedën:
Qe 14 shkurti. Dita kur unë vura lart këmbën... Kjo s’paraqet interes, as
paterica që mbajta nga halli. Atë ditë, atë mëngjes, të gjithë më ngjanin si
trëndafila të kuq, lule dashurie. Dhe në qytetin tonë çelej Shën Valentini,
Dita e të Dashuruarve. Zotëronte e kuqja, ngjyra e ngjyrave, mbretëresha bujare
e ngjyrave, ngjyra e shpirtit të shenjtë, e zjarreve hyjnore, e bukurisë, e
begatisë, e dashurisë dhe erosit...
-Bjeri shkurt,
Ndreko e na ler me gjithë simbolikën tënde rituale - ia preva sa me shaka, aq
dhe pa shaka...
- Mirë, pra - dhe
lëvizi pakëz nga karrigia, se ndërkohë po vinte kamarierja me porosinë - Dola
dhe unë si gjithë të tjerët. Sa zbrita nga autobuzi i linjës në qendrën e
vjetër të qytetit, m’u turr një grua, sa e kapardisur, aq e shushatur me një
tufë lulesh të lodhura, m’u ngjesh gati fytyrë më fytyrë. S’po më drejtohej me
mirësjelllje, sikur më klithte: - Hajde, lule të freskëta për festën e 14
Shkurtit! Lule të freskëta! Hajde, lule dashurie! Lule deti. Dhuroja ti!... Dhe
si vigjilente antike kufiri, pa m’u
ndarë mua, kthehen djathats: - Ikni këtej ju, zhdukuni, mirrni vesh apo jo,
more! Do t’u zhdëp të dyve - po kërcënonte dy kolegët e saj, fakirë të mbaruar
të mjerët, gati gojëkyçur, por që kjo i shikonte si konkurentë e sherr për ditë
bëkej me ta. More, po sikur i ka profesion zënkat, sherin... Punë e madhe!
U tkurra deri në
trembje. E pashë si me habi, pa e tepruar, si me frikë. “Jam unë apo s’jam
unë - thashë me vete. Është apo s’është
kjo Zybejdeja, që shet lule tek cepi i rrethrrotullit, diagonal me Muzeun
Etnografik... Ajo ka 9 fëmijë, mos gaboj 8 djem i ka në Holandë e Belgjikë, ka
dhe një vajzë, por ajo është Australi, thonë e s’dihet gjë tjetër për të.
Burrin nuk ia kam njohur, ka patur, s’ka patur, ka vdekur, është ndarë. Nuk di
gjë. Mos më pyet. Zyba duhet të jetë aty te 75, 80 vjeçe. Me një palë çitjane
basmaje me ngjyra të mbyllëta jo shumë të qarta rri dimër, verë aty. Në kokë
mban një shami pambuku si të zezë, a të shpëlarë fare. Ka 25 vjet, një çerek shekulli, që shet lule
vetëm për ata që ikin. Lule Babice... Lule ngjyra-ngjyra, të bardha, gri, të
kuqe, luledele, koçimare, a ç’të gjejë, me ngjyrë a pa ngjyrë. Shpesh jo
natyrale. Ç’pyet. Në muzg, pa pikë turpi, shkon sipër në varreza, lëshon
kthetrat e fëlliqura si grabitqare varreve të rinj, zhvat lulet e ditës dhe i
hedh në një thes kërpi (s’di ku e ka gjetur) dhe, të nesërmen, e bukura ua shet
nevojtarëve, hallexhinjve si të freskëta. Ndërsa tani grindet me Fatmën dhe Aliun,
që edhe ata, të gjorët kanë zënë pronën e tyre, nga një copkë vend në këmbë.
Luftë të varfërit për një vakt bukë në ditë. Po i hëngri në lënjë “pronarja”
Zybejde, më e gjerë se e gjatë dhe e veshur aq keq e pa kuptim.
Dhe prapë me sytë
e çakërritur, gati të shqyer, duke turfulluar si dosë, nuk më ndahej mua,
urdhëruese e egër: “Merre! Është e freskët. Dhuroja gruas kur të dilni përgjatë
bregut të detit”. Po më tromaksi fare, ore! S’më shqitej. Gati m’u ngjit për
trupi. Më mbërtheu krahun me ata gishtat e saj të palarë e thonjpaprerë. Ma
shpifi. Unë, nga që e njihja mirë kush ishte, përpiqesha të largohesha, duke
kërkuar dalje nga e majta, se m’u duk si kalim i lirë. Kur më mbërthen me
putër, o zot, nuk e di si u pengova dhe shkava. Më zuri këmba keq. Dhembja në
kockë. Unë e di. Ke dëgjuar kur thotë filanit iu bë sheshi buzë. Ja kështu më
ngjau mua. Po më terrorizoi, more burr’ i dheut! Shtriga plakë. Kur po merrej
me mua që të më bindte pa mjete të tjera dhune..., nga nxitimi a tërbimi i
mospërfilljes sime, prej tufës me lule që shtërngonte në dorën tjetër, i ra
trëndalifi i kuq, thinjur ngjyra të shkretit nga sfilitja që i kishte bërë
plaka Zybejde.
Jo, s’jam për
ty... - m’u duk se më tha lulja rënë përtokë e lënduar. Edhe lulja ka dinjitet,
po Zybedeja?!...
Vlorë, 30.03.2022