Nuhi Veselaj: Mohimi i historisë së përbashkët e fqinjësore shqiptaro-serbe, fobi e pravosllaves serbe (19)

Mohimi i historisë së përbashkët e fqinjësore shqiptaro-serbe, fobi e pravosllaves serbe

Raporti Shqiptaro-Serb nën Ekspansionizmin Politiko-Fetar të Serbo-Pravosllavisë gjatë Shekujve – me Theks të Veçantë Kosova

(Qasje historiko-fetare dhe gjuhësore)

Serboprovosllavja në sfidim katarsisi

III. disa sqarim-konstatime si Sfidim katarsisi dhe rikujtoja për studiuesit tanë e për serbopravosllavën

DHE PROPOZIM-PAQETIMI SERBO-SHQIPTAR ME NJË POTEZ

NGA DR. NUHI VESELAJ

Siç e paralajmëruam  si parakoment të kësaj pjese të punimit po fillojmë  me disa fakt-konstatime mbase nxitëse sfiduese në dukje:

së pari, rreth disa mendim-konstatime tona sisfiduese për lexuesit e në veçanti për studiuesit tanë.

së dyti,  rikujtoja, korrigjim-plotësime të mendim- kontatimeve të deritashme rreth prejardhjes së emrit shqip shqiptar e përgjithësisht

së katërti, shkiezim-konvertimi  i madh në dy vija i shqipo-ortodoksëve, sfidë për studiuesit tanë dhe serbopravosllavën dhe

së pesti, propozim zgjidhja dhe paqetimi serbo-shqiptar me një potez.

DISA MENDIM-KONSTATIME  NXITËSE SISFIDUESE

PËR  STUDIUESIT TANË RRETH SHQIPTARISË

Po vazhdojmë me paraqitjen e mendim-komstatimeve  tona, meditime këto paksa sisfiduese, intriguese për ndonjërin nga studiuesit tanë nga detyra sipas thirrjes e vendit të punës e përgjithësisht, prej të cilëve kërkohet bashkëvazhdim hapërimi në vlerësim-zgjidhjen  e temë-çështjeve  të natyrës që po trajtohen këtu:

a) Shqiptaria – fe që Zotynë e bekon

b) Njënjëshmiria e trinitetit endonimik brenda shqipes në shembëllim me Pagëzimin krishtian,

c) Komponentimi i FeShqiptarisë sipas endonimeve  Hyji - Zoti- Shqiptari si njëjënjëshmër trinitetit nie dhe

ç) Kulti i Zotshpisë dhe Triniteti endonimik i Fe-Shqiptarisë.

1. Shqiptaria,  fe që Zotynë e bekon

Thuhet që çështja e besimit është çështje individuale, por fetë e organizuara janë e bëhen çështje shoqërore e politike, madje kombëtare e ndërkombëtare. Dikund feja ka krijuar komb-shtete si te në fqinjësi tonë, Serbi e Greqi, kurse në Shqipni jo, sepse shqiptarët ishin të ndarë  por jo të përçarë më parë sipas pas feve  e ideologjive tç importuara, të cilat e aemiqtë e jashtëm i pëdornin fetë për përçarjen e tyre,  andaj  duke e parë  këto përçarje që i shfrytëzonin aqmiqtë. Vaso Pasha u bëri thirrje shqiptarëve: Mos shikoni kisha e xhamia – Feja e Shqiptarit asht Shqiptaria. Ky nuk ishte apel kundër feve, por kundër përçarjes që armiku i shfrytonte kishat e xhamitë. Në kohë të fundit  pas  liriliberalizmit në Kosovë, u ndërtuan shumë godina kulti, përkatësishs ndodhi hapje si ndaj Perëndimit ashtu edhe ndaj Lindjes, andaj të huajt, por më fort nga ndolnjë klerikë axhami apo ekstremistë filluan me shkaktue mostolerancë mes feve shqiptare mbi bazë punktesh fetare, prandaj ne, si mësues i vjetër, duke analizuar këtë problem të pa mirë,  sajuam  moton, duke ua përkujtuar punkt-ekstremistve  fanatikë ormulën lapidare: Fe që Zotynë e bekon - Shqiptaria feja jonë, ku nënkuptohet që fjala Shqiptari simbolizon jo vetëm tri fetë tona të njohura të zyrtarizuara: katolike, ortodokse e muslimane, por edhe besimtarët e sekteteve a tarikateve, apo të ideologjive përkatëse të natyrës sifetare, që në vend  të fjalës Shqiptaria, mund  ta shqiptojnë emërtimin e fe-idelologjisë së parapëlqyer prej tyre, qoftë në gjuhë të huaj apo të përkthyer shqip., por nga mendja e zemra kurrë nuk duhet ta heqin emërtimin Shqiptaria, sepse këtë që nga dem-baba-demi e kanë trashëgim, nga të parët pellazgo-iliro-shqiptarët, të cilët kur e pranuan krishtianizmin për koceptin më të lartë të fuqisë abstrakte, për nocionet përkatëse e lanë amanet për respekt fjalët hyjnore: Hyji Zoti e Shqiptareqë nuk duhet harruar se është detyrim ndaj Vetvetes, ashtu siedhe ndaj  gjuhës shqipe, kodit fisnor kombëtar dhe gjeografisë së tokës e nënqiellit të vendit të vet. Andaj besoj që shqiptarët tashmë e kanë kuptuar, edhe pse ende dëgjohet ndonjë kërkesë ekstremiste, që prapa tyre shihet se po qëndrojnë satanët që po i joshin, po u japin me hangër nga jashta, apo jo?!

Njënjëshmëria e trinitetit endonimik si përftim brenda Shqiptarisë

në krahasim me trinitetin  e Pagëzimit krishtian

Si sfidë e dytë për lexuesit e studiuesit po e përmend faktin që gjatë studimit të gjuhës shqipe kam vërejtë ngjashmërinë e komponentëve të njënjëshmërisë së term-formulës së endonimit të Fe-Shqiptarisë: Hyji, Zoti, Shqiptari me formulën e Pagëzimit krishtian në shqip  “Ati, Biri e Shpirt-shenjti” dhe më shkoi mendja pse termi Baptizma të  greqishtes rit-ceremonie: zhytje pastrimit simbolik në ujë, është adaptuar nga baptizo pagëzoj, (*ba- pa + ptizo-gëzo) Pagëzim, në vend mbase sot edhe më me motivim shëlbimi i prosesit të krshtianizimit për prind-besimtarin nuk duhet të bëhet pa gëzim (homonim i shpifur), po me gëzim, prandaj edhe procesi i Baptizmës në shqipe do të kishte me qenë  më i përqafueshëm i në trajtën  Bagëzim-i  (bëj gëzim)  ose të quhet Përgëzim-i apo   Megëzim-i  që cila do nga trajtat do të ishte joshëse në  shqipen e sotme, mirëpo terminologjia e ngulitur fetare assesi nuk bën të preket nga jashtë, atëherë as që e përfolëm, ne fjalë: Pagëzimin, por u pëpuqëm me sjellë para lexuesit ngjashmerinë e ndërtim-kuptimit  me FeShqiptarinë, ku për mendmin tonë aty ndërlidhen po tri komponentet e trinitet- njënjëshmërisë nga  endonimet e shqipes “Hyji, Zoti dhe Shqiptari!, të krijuara sipas shembëllimit të Formulës së Pagëzimit (Bagëzimit, Përgëzimit apo Megëzimit) të Fesë krishtiane Së këtejmi  pasi fjala Shqiptaria, vjen si kriijim i natyrës letraro -artistike, ne duke menduar shqiparisht   arsyetojmë “licentiapoetikisht”shprtehjen: Shqiptarinë si fe të shqiptarit, me komponentet e trinitetit endonimik Hyji, Zoti, Shqiptari prej nga josh shprehja m e zgjeruar lapidare:  Shqiptaria do të vejë së mbari nga Hyji, Zoti dhe Shqiptari.

Për pëmbajtjen e këtij triniteti, i cili  për Shqiptarinë cilësohet si një dhuratë magjike që vetë perlë Njënjëshmëria e trinitetit: Hyj-Zot –Shqiptar e përgëzojnë Shqiptarinë, apo jo, siç veprohet në çdo fe, siç është edhe Shehadeti islam por që formula nuk quhet trinitet po Shehadet ku dalin tri komponente  HyllZoti -Pejgameri e Besimtari apo përdohet si një Hajmali, nëse në  tre këndet mund të lexohet  njënjnëshmërinë endonimike  Hyji Zoti Shqiptari, por kjo mund të quhet trinitet në konteks-sfondin që kam në shqyrtim, por edhe në këtë mënyrë  gjallohet  një realitet që mund të krahasohet poetikisht me një pemë amë-frutore imagjinare në shtat-trupin e kombëtares shpirtërore-gjuhësore  shqiptare e rinuar me degët të ngritura drejt kaltri-dritës qiellore dhe me rrënjëzim-forcimi në thesaret ushqyese të botës tokësore e mendore, ku do të vijojë jetën shëndetshëm arban-shqiptari, duke gëzuar kënaqësi tokësore e hyjnore nga  puna e vet e sukseshme. duke shfrytzuar dhantitë e të Madhërishmit:  vullnetin e vet të pathyeshëm, vetëdijen e lartë veprim-krjuese dhe kujtesën historike që lidh të kaluarën me të tashmen dhe me ecjen drejt së ardhmës dhe krejt kjo në të mirë të moralit të lartë fetaro-njerëzor  nën bekimin dhe  falenderimin  ndaj Hyll-Zot-Perëndisë.

Së këtejmi, duke u mbështetur guximtariisht në dhanti-mësimet e m të Madhit  po vazhdojmë shtjellimin e punimit tonë që ndrlidhet me  temën tonë të shqyrtim.

Rreth identitet-komponentimit të formulës së njënjëshmërisë së trinitetit

të endonimeve: Hyji- Zoti-Shqiptari  në gjuhën shqipe

Para se të ndalemi në veçoritë përbërëse të këtyre tre emrave të trinitetit endonimik Hyj, Zot e Shqiptar me që kërkohet të zbatohen në fenë e besimtarëve shqiptarë që u quajt Shqiptari, e shohim  të domosdoshme të themi dy fjalë  rreth konceptit të Shqiptarisë duke identifikuar  komponentët e brendshëm  që e përb[jnë:

E para,  Hyj, “esencë hyjnore, burimi i dritës dhe shpirtit”, si komponenet njënjëshmerie del i zhveshur nga konceptet e astronomisë yll e yllësi si dhe në anën tjetër nga fusha  emocionale letraro-artistike hyjni hyjneshë, hyjnizim, specifikime këto larg realitetit në kuadër të universalizmit semantik që fiton Hyji në trinitet. Së këndejmi, Hyji apo Ylli i  Shqiptarisë i trinitetit qëndron me krenari në truallin e vet semantik, duke pasur përball ngjashmërinë  me  barasvlerësin në gjuhët hamitosemite, emërtimin e arabishtes kuranore Allah (aL- LaH), përkatësisht të hebrahishtes Ilohim, (i-LoHim), tek të cilat hamito-semitisht më tepër u flasin konsonantet L-H se vokalet. Kështu studiuesit nuk gabojnë nëse kërkojnë fijet  këputura H-LL shqipe me me LL-H të atyre gjuhëve për fjalë-perlat më të më të larta hyjnore.

Gjithstiesi Hyji mbetet  fjalë ndër më të lashtat e gjuhës shqipe që shpreh qenien më të lartë hyjnore si Ati i Pagëzimit, term i ngulitur fetarisht, andaj ne për këtë arsye  frenuam guximin me përkthye fjalë- Pagëzimin me Bagëzim, Megëzim apo Përgëzimi. Sido që të jetë, Ylli i Shqiptarisë poetikisht qëndron në ballë të dritësimit magjik në universin e nënqiellit kaltërosh të Shqiptarisë.

E dyta, Zot-I, “autoritet moral, ligji e  urtie “, si komponent i dytë  i trinitetit zhvishet nga konceptet e hyjnive të së kaluarës edhe nga vetë Zeusi si kryezot  si dhe nga implikimi me botën njerëzore, kështu në njëfarë mënyre koncepti i Zotit hyjni tashti konceptisht në trinitet  konsiderohet  si krijues dhe mirëmbajtës i botës së gjallë bimore, shtazore e njerëzore që manipulon me njerëzit, të cilëve ua beson  pushtetimin tokësor në punë jetese  e veprimtari krijuese, nga të cilët kërkon përgjegjsi se si ata shfrytojnë dhantitë: ndërgjegjen, vullnetin dhe kujtesën historike.

Fjala Zot si fjalë shqipe tejkalon mitin për Zeusin, Thotin e hyjnitë e tjera, qëndron në barasvlerësi me Theos të ortodoksisë greke, Deus Unus të latinishtes, Bog të sllavishtes e të fjalë- emërtimeve të gjuhëve të popujve të tjerë. Në një farë mënyre në stilin e thjeshtë neutral elementisht mund të krahasohet me Birin nga triniteti i Pagëzimit.

E treta, Shqiptar -i “një thirrje e brendshme,  një kod i identitetit, një flamur i shpirtit”, si element përbërës i trinitetit në shqipe si njeri del i zhveshur nga urrejtja, por i pajisur me hieshi virtytesh shpirtërore-mendore,  bartës virtytesh të tilla që shprehen me e pa emocione në gjuhën e gojës dhee zemrës . ku si sprovëshembllimi e tregon veten  si qenie fizike, biologjike,  psikologjike, shoqërore politike dhe si njeri dallom nga  bota e kafshërisë  me  me punë krijuese planifikuese, me ndërgjegje të pastër,  me vullnet dhe me kujtes histirik edhe  për dështimet e tij eventuale nuk guxon me fajsue Hyj-Zot krjuesin, por vetëm vetveten, pse nuk paska qenë I zoti me krye detyrën dhe detyrimin ndaj vetvetes, duke u pajisur  me dije të mbare, me sigurues ushqim fizik e mendor në rrugë të pastër dhe përherë me u gjetë në levizje fizike e mendimore sipas mësimeve të Zotit. Po a mund të krahasohet shqiptari njeri si pjesë e identitetit endonimik të Shqiptarisë me shpirtin e shenjtë të trinitetit sipas Pagëzimit, nuk di, ngase  kjo është çështje shumë e ndërlikuar pr mua mbete enigmë, por megjithatë di që në krishtianizëm ekzistojnë verifikime para shpalljes së ndonjë njeriu Shenjt -Shenjtor, kurse në Islamizëm vetëm te imamët shiit dhe në arabishte tek e evlijaja ka elemnte të tilla të dallueshme, por atë e  vlerëson  LL-H-ja .

Kulti i Zotit të Shpisë dhe  Shqiptaria  e Triniteti i njënjëshmërisë

Shkiptaria  dhe kulti I Zotshpisë ndërlidhen me fjalën Zot  që e shpreh shqiptari me  gjuhën e vete që e ka dhuratë nga vetë Zoti. Përisht te te kulti i zotshpisë ndërthuretn tradita, besimi dhe identiteti. Në kohën tonë dhe të ardhme është vështirë të ruhet autoriteti  Zotshpisëë si kult, si pushtet familjar traadicional kalonte trashëdimisht prej bezit në bez, sidomos te familjet e mëdha. Zotshpia ballafaqohej me të gjitha të mirat e të këqiat që përjetonte familjna shqiptare. Ky nuk ishte vetëm formal kryefamiljari, por autoritet profesional që e drejtonte.familjen drejt perspektivës. Ndonëse në shoqërinë shqiptare si edhe në të tjera kishte propagandime  ideologji të ndryshme edhe fetare që imponoheshin  shlirë,  zoti i shpisë  duhet t’i vlesonte, kullonte me kriterin  e përgjegjësisë, shprehur me mësimet e Zotit që i fliste vetja, duke pasur parasysh  kriterin e besës e të burrnisë si dhanti e mësim i edukates kombëtare të trashëguara më tepër jashtë  mësimeve që rekomandonin regjimet nga fetë e importuara, greke, latine, turko-arabeSipas  kultit të Zotshpisë dhe me fjalë-termat  e paqarta ende mbetet fjala e autotetit  e fisit, bashkësisë folëse e në veçanti vetëvendosja në formë bashkëpunimi mes zotshpive shpianikëve, ku domosdo  vlerësohej gjuha, me  atributet dokësore: besa, burrnia, dëgjueshmëria, trimëria, deri edhe te disiplinimi i shkip-shkopit (shqiptarit!), si lavdim apo ndëshkim.

Një gjë kemi vënë re nga   emigracioini ynë familar. Në ato familje ku autriteti Zotshpis ishte  bashkëhor ruhet e kultivohet gjuha shqipe, ndërsa te familjet ku atoritzeti Zotshpisë ka rënie, asimilimi, poshtrimet e e tragjeditë janë më të dukshme.

Së këtejmi, e thamë se konceptit të Shqiptarisë i shërbenin edhe  Hyji ashtu edhe Zoti,  dhe vetë komcepti i shqiptarit, i cili  pikërisht në trinitet ndërlidh  historinë e jetën e sotme  të gjuhës sonë me pjesën hyjnore si monumentt realiteti i shkrirë në trinitetin si njënjëshmëri e këtyre tre fjalë-emrave endonimik që si formulë mësim-zbëthimi do të formatizohet më në hollësi në vazhdim po të kësaj analize.

RikujtojA rreth ekzistimit të fjaës së mëhershme:

skiptar shqiptar nDaj alban e arban

Rikujtojmë se çdo fjalë që hyn e përdoret në gjuhë ka  arsyen e vet që arsyetohet me konceptin që mbulon brenda sistem-satrukturës përkatëse. Kështu ka ngjarë dhe me  fjalët  skiptar, shqiptar; alban e arban (arbër) që do të përpiqemi t’i zbërthejmë paksa në pikëpamje: fjalëformimi, fjalëshqiptimi e përdorimi në aspektin historik e aktualnë në këto katër pika:

a) Rreth fjalës skip skiptar /shqip shqiptar,

b) Rreth fjalës alban,

c) Rreth fjalës arban (arbër) dhe

ç) Dy vëreja në raport me emërtimin shqiptar.

Rreth fjalës skip skiptar/ shqip shqiptar

Zbërthim-sqarimet po e bëjmë në tri pika:

E para, nga zbërthim-sqarimet e dritashme rreth emrit skiptar shqiptar, siç kemi konstatuar kjo fjalë që nga zanafilla etimologjikisht nuk vjen as nga greqishtja spektron as nga latinishtja skeptrum, por vjen nga parashqipja e fjalës skip (shqip) skiptar (shqiptar) dhe shpjegohet fillimisht si emërtim  i një gjësendi nga bota drunore, pjesë e përpunuar e një skipi (shkipi)  apo shkopi, po ndërkohë me prapashtesën -tar shkip-TAR merr edhe kuptime të tjera. Konsiderohet si fjalë e shqipes homeriane,traditës gojorer pellazgjike (Aref), por me kuptim figurativ në trajtën skiptar sibarasvlerës me skeptron të greqishtes, sceptrum të latinishtes shpreh nocionin e shkopit magjik tl Zot-Zeusit dhe pastaj me zgjerim kuptimi në vazhdë nënkuptonte apo fitoi atributet: fuqi, drejtësi, karrierë, forcë e nderim; pushtetim, pronëzotërim, dinjitet e nderim që i arrin vepruesi (hyjni apo njeri) përkatës me atë gjësend (me shkip apo shkop. Pra kemi të bëjmë me një emër, me prejardhje shqipe, shkipe e gatuar në magjen e gjuhës popullore parakombëtare iliro-pellazge, e shqiptuar, qoftë nga vetë shqiptarët  si vegël mjet, qoftë nga të huajt i quajtën bartësist me emrin e atij mjeti, dhe kështfu njeriu me shkip (shqip) quhej shkiptar (shqiptar) dhe si rrjedhojë: shqiptari me shqyt, me shpatë, me pushkë, me plis  e kështu me radhë quhej shqiptar dhe ky emër-emërtim do të jetë pjekur me shekuj në pjekurishtën e sistemit të formëzuar të gjuhës shqipe nga folja  shqip me shqipë, ku i folte apo i ligjëronte shkip- shkopi si nga  goja ashtu edhe dora, nga veprimi dhe së këtejmi  duke u  shoqëruar edhe nga folje të tjera si shqipoj me shqipue, shprehte, siç shpreh edhe sot, nocionin  e  shqipimit, të veprimit të shqiptarit vepruesdhe me kohë e ndërkohë fjala shqiptar, gjuha shqipe dhe atdheu Amë-Shqipëria  u bënë fjalë të shenjta për zog shqiptarin dhe për miq e armiq për më fort u specifikua si apelativ etnonimi che u sndërrua si endonim dhe kështu gëzohet si simbol  i shqiptarsisë, fjalë kjo që siç u tha u quajt në emër të  fjalës së gjësend-shkipit. Shkip e shkiptar u quajt pronanari apo manipuluesi i atij gjësenedi karakteristik dhe së këndejmi u ruajt, u respektua dhe u trashëgua, brez pas brezi  duke u  përligjur dhe vazhdon të përligjet si endonim i veçantë nga vetë shqipfolësit.

E dyta, trajta skiptar me S-nistore po na imponohet nga sherbo-shqipja vetëm me koncept  gjesendesh me konotacion simbol atributesh të veçantë, ndërsa me SH- nistore u specializua ndërkohë vetm në si emërtime thesar-shenjta: shqiptar, gjuha shqipe dhe atdheu Shqipni (Shqipri) dhe po vazhdon me të drejtë  me u përforcua me plot dinjitet si endonim vetëm për përdorim të brendshëm shqiptar.

E treta, edhe pse lidhur me kontatimin e pikës paraprake kërkohet dhe pritet përgjigje nga specialistët, pse në burimin e fundit në serbishte emërtimi etnik i komunitetit apo i një organizmi shoqërorë politik sherboshqiptar ishte shënuar jo me Sh- nistore, si një përdorim normal siç përdorej dhe përdoret nga shqiptarët apo shumica nga populli shumetnik, po me  S- nistore, formë kjo që paraprakisht ishte zënë për shënim-formimin e skiptarit si imbol koncept i një gjësendi si atrubut në dorën e vepruesit.

Ne edhe pse kërkojmë sqarime lidhur me këtë, megjithatë, pasi të trajtojmë fjalë-emrat  Alban e Arban (Arbër), guximtarisht,  do t’i kthehemi vazhdim-trajtimit rreth emrit shqiptar që është bosht i kësaj teme.

b) Rreth fjalës Alban

Siç dihet/ shkip shkiptarët për hir të fatit historik që përjetuan më parë si komunitet etni ndërkohë u idenfikuan edhe në emrat të tjerë ndër ta edhe me emrin alban. Rrënja  etimoloigjike e fjalës Alban vjen nga  latinishtja Alb- + prapashtesa -AN, por në analizë version të përimtruar kemi: albhe albus (bardh, bardhësi) ndërsa  alb (kodër, mal), alp -(kullosa të Alpeve), Alp +ban banor i alpeve , alp- tëban (banim  banor alpesh (!),  zbërthime këto që nuk kontestohen, por trajta e fundit Alp+Ban apo Alp-Tëban do të përzbërthehet të vijim, bashkë me fjalën Arban. Lexuesi I nderuar le të vërejë shkallën e zhvillimit të shoqërisë njerëzore nga fjalët Shkip, shkopi i blegtorisë (i bariut)te Alpban, Ban (tbani banesa e barinjve).

Sidoftë  një sbërthim I tillë nxjerr në shesh edhe një mister nga Siujdhesas Ilirike. Ashtu siç ndodhi  hershmëria e kasollja mbi hunj-shtylla druri në Liqenin e Ohrit, po tash kemi të bëjmë me fjalë emërtimin e vendbanesat e para të barinjve në Alpet Shqiptare(!). me semantikën e  fjalës së vjetër shqipe  banet a tëbanet,   po si me thënë, tani nën hijen e huazimit sllav stan. Së këtejmi trajtën  ban,  (nga folja me ba  bërë) ne e shohim si fjalë-emër të hershëm, jo thjesht banor por si veprues, formues i banave (tëbanave), tëbanishtave, të shtëpive të barinjve, apo  të  vendbanimeve të para të malsorëve të Siujdhesës Ilirike. Sa ka të bëjë kjo me përgjasim a kontaminim të fjalës alb me arb le të vlerësohet, sepse rrënja Arb- është konsideruar edhe si version i asaj alb- (kodër) ku ka prekur latinishtja, por  përimtuesit  logjkishpor për këtë më në hoëë[si në vijim. e shpjegojnë  si një kompozitë të rregullt popullore shqiptare: arë+ban  arban (me ba arë ose fushë-bërës),  por sido që të ketë q\enë fjalë emri Alban  si ai Shqip e ai Arban  do të ketë qenë po aq të vjetër, ndërkaq, sa i përket ndërtim-kuptimit  të fjalës Arban më në hollësi në vijim

Rreth fjalës Arban  (Arbër)

Fjalë-termi Arban ndaj Alban  prej kah asociacionon  fjala *ban -i  (bërës)  geg nga folja me bA n (me bë, bërë tani gjen zbërthim me elemente të gjuhës shqipe: ar+ban, (ar(ë)+ban), kompozitë e në një shkallë më e naltë e zhvillimit të njerëzimit  në krahasim më Alpban apo alp+tëbanash, përkatësisht nga shkipi shkopi i blegtorisë (i bariut i tëbanave  shtëpive të barijve që sot ende gjallon si emër asnjanës  tëbanat te  Ban-I apo tbani  banesë e   barijve do të arrijë në emërtimin  banës i botës bujqësore: arban , një emër kompozitë të mundshm dhe nga  arban ka kalkomunitetl, uar bërës  a pronar tëbanash, e së andejmi  në nënfusha të tjera polisemntike, duke formuar çerdhe fjalësh të reja si folja: banoj me banue,, banor, banim, banes, Banush, pastaj bama (vepra heroike) e bana, e bëma, që pse jo mund të lidhet edhe me  emër titullin Ban në banovina etj.  emri Ban është i përftuar në ligjërimet tona edhe sot e gjuth ditën  që  ndoshta edhe  emër titulli Ban, banovina, ndërkombëtarizma  që sugjerohej se nga iliro-shqipja do të jetë përhapur në gjnuhë të huaja.  Ne e sollëm në tryezën e diskutimeve si  jfalë anase si edhe trajtat gr. Arvanit-, turq. Arnaut që  gjithë tregojnë etni shqiptare, po asnjeri sa përket fushës që ngërthejnë nuk kanë barasvlerësi kuptmore me shqishojnë  madje asnjëri nuk mund të përfaqësojë emërtimin e fushës së plotë semantike që mbulon fjala  shqiptar. Së këndejmi, vetëm emri shqiptar në gamën e vet kuptimore përfshin konceptet e të gjitha emërtrajtave të tilla sinonimike  si, arb/ën, i cili reflektohej e përvetësohej si emërtim nga të tjerë duke ruajtur pakashumë formën alb- albanez ndikim gjuhës perëndimori dhe Ar- arbanas, arvanit, arnaut, ndikim i atyre lindore.Arnaut ndrlidhet vetë me shqiptara  jo me arnanas, arbën arbër, arben, arvanit, arnaut arbër, arbnesh, arbëresh .

Kështu në kuadër të emërtimit shqiptar përshihe: albanët, arvanasitt arvanitët, arnautët, apo jo? Arnautëtë më tepër se arbër, arbanans  arvcanitas  me fjaën arnaut të cilët  njihen   nga osmanët e gjithandej. siç dihet, por të gjithë këta në krahasim me njerë tjetrin  sipas fushave srmantike që mbulojnl nuk përkojknë njerei mew tjetzrin.

ç) Dy vëreja në raport me emërtimin shqiptar

Së këtejmi  dalin edhe këto dy vëreja rreth emërtimit  shqiptar:

E para, nga  zbërthimi i lirë del krahasimi Alban, alb- trajtë, ndikim i gjuhës latine:  albus – bardhë badhësi), kuptimisht mbulon konceptin, banor t Albanisë apo alp +ban, ban/ ës (bërës) kallosave të Alpeve (!), mirëpo siç kanë konstatuar  studiuesit, andaj Alb+ Alban nuk duhet njëjtësuar. Nga ndërtimisht kanë formikm zbërthim të ndryshëm.  Madje të jemi më të qartë. Thuhet se qenka zbuluar një komunitet përtej Karpateve me emrin Alban, atëherë alergjiklët  nxituan  ta iden ifikojnç emrin  e tillë  alban me emrtiminm shqiptar dhe arban,  të popullit tonë dhe kështu  të argumentonin  vendsosjen  shumë të vonshme të shqiptarëve  këndej si në Kosovë. Shrllatanizmi I tyre qënmdron se nme vërtetojmë lashtësisnë e amrit shqiptar e arban që zb ëthehen në gjuhën shqipe e jo alban që zbëthtehet nga latinishtja.Të hysh në diskutime të tilla për simbolimin e popull-kolmbit shqiptar me tratën alban të latinishtës vërtet është sharlatanizëm.

E dyta, sfidon rasti, për studiuesit tanë, lidhur me mendim-kontatimin tonë rreth për njënjëshmërisë së formulës  së trinitetit  nga endonimet: Hyj, Zot dhe Shqiptar, për me u shpëtue polemikave të doktrinave fetare më tepër u mbështetëm në të drejtën  që jep stili poetiko letrar (licentis portica), sepse FeShqiptaria mund të konstatohet  si një përftim i frymëzimeve poetike, por është një realitet i shoqërissë shqiptare që nuk shkon në konfrontim me universalizmit që predikojnë doktribat e feve të njohura. Kështu ne motoformulën: Fe që Zotynë e bekon -Shqiparia feja jonë,  ashtu sistrofën e artë nga  Nikollë Keta që i prin Naim Frashëritit:

Na i lutemi TënZoti

Me gjuhën që na e dha;

Si i lutej Kastrioti

Me gjin(d)en nga rrjedhim na.

të përpunuar paksa  prej nesh, por ende të paverifikuar, por ne po e plasojmë sepse vargjet e tilla  ilustrojnë më së miri  formulën e FeShqptiarisë, endonimit i Zotit (Hyjit) tonë me gjuhën si mjet hyjnor që ia dha Shqiptarisë që e trashëgoi kjo Atme me kultin e Birit  të vet Kastriotit,  dhe kështu vazhdon rrjedha historike e Shqiptarisë sipas Trinitetit të njënjëshmërisë endonimike Hyj Zot Shqiptar.

Së këndejmi, po përsërisim se ne me Fe-Shqiptari nuk kuptojmë vetëm tri besimet  kryesore të zyrtzarëzuara katolike, ortodokse e muslimane, por edhe sektet e tarikatet apo ideologjitë përkatëse të natyrës fetare, të cilët në vendin e fjalës  feshqiptaria, mund ta shqiptojnë  emërtimin e besimit që e kanë për zemër ose të imponuar, po assesi kurr nuk duhet ta heqin nga mendja, zemra e shpirti trinitetin e njënjëshmërisë endonimike Hyji, Zoti, Shqiptari, ku mbështetet Shqiptaria, feja e  shqiptarit.

(3) Imponimi i  rishikim -korrigjimit të disa Konstatimeve

lidhur me  përdorimin e emrave shqiptar e arban

Deri e PAS  LUFTËS austo-OSMANE shek. 18

Ne nuk kemi kompetencë zyrtare, as pozitë titullari shoqëror pushtetor t’u rekomandojmë akademive dhe institutucioneve tona të bëjnë rishikim-korrigjimet e deritashme të dëmshme lidhur me disa konstatim-ne shohim formulën e përbashkimit kombëtarlajthitje të përdorura që ende figurojnë si të  tilla në burimet e shqipes të quajtur standarde, që ne i patëm konstatuam që vërtet duhej, por disa vërejtje ashtu  të pa korrigjuara aq keq  figurojnë  në programet mësimore shkollore e akademike, siç ishte anashkalimi i paskajorjes së  mirëfilltë, e cila u soll buzë zhdukjes arbitrarisht  me rregulla nga standardi, ashtu si edhe çështja e asnjanësit, për pasivizimin e të cilit është thënë po arbitrarisht se po vjen duke u  pasivizuar dhe zhdukur nga shqipja, duke u bazuar në gjuhë të huaja, pa e ditur të vërtetën që në gjuhën tonë  kemi në përdorim normal, jo një, po katër tipa asnjanësish, madje ka pa rregullsi e mjegulli konstatimesh në interpretime e përkufizime të shumta edhe sa i përket historisë së gjuhës shqipe dhe të vet etimologjisë së prejardhjes së emrave  shqip shqiptar  e arbën, arbnor, fjalë për të cilat në burimet tona ende nuk është dhënë e thënë e merituara,  prandaj pikërishtt rreth kësaj çështjeje, po japim mendim-kontatimin e  prof. Eqerem Çabejt, i cili karshi të tjerëve që mohonin emrin shqiptar, është më i kapshmi, po jo i plotë, sepse sipas tij:

“Te dy emrat (shqiptar e arben) do të kenë luftuar shekuj me radhë me shoqi-shojnë gjersa nga       fundi i shekullit XVIII emri i ri  (shqiptar) doli fitues, shkas i kanë dhënë ndofta shtektimet e shumta              të fiseve shqiptare të kohës së mesme  dhe formimet e fiseve të reja dhe dyndjet osmane” .

Mendim-kontatim ky rreth qasjes së këtyre dy emrave shqiptar e arbër, ishte vërtet më i pranueshëm ndaj hamendësve  të tjerë të  asaj kohe, megjthatë, në bazë të të dhënave të reja që ndeshëm konstatimi i profesorit të nderuar ka nevojë për rishikim e më shumë për sqarim e plotësim, ashtu si edhe mendim-kontatimi ynë dhe për këtë do të bëjmë fjalë tash fill në tri pika:

Së pari, për  të dhënat e para orientuese rreth lashtësisë dhe shtrirjes së përdorimit të  termave Shqiptar  e Arbën,

së dyti sjellim mendim kënstatime të tjera që kontribuojnë në njohje-ndriçimin e së vërtetës rreth  specifikim-përdorimit të fjalë-termave shqiptar e arbanas edhe më mirë do të  qartësohen në pikën vijuese.

Të dhëna orientuese me anim politiko-fetar rreth mashtrimit të madh lidhur mengatërrim-përdorimin e fjalëtermave Shqiptar e Arbën

Sa për orinetim para se të përballemi me problemin që po trajtojmë mund të themi se asnjëri nga mendim-konstatimet e derisotme mbi këtë çështje, në bazë të të dhënave të reja që ndeshëm, nuk mund të themi se është i plotë, andaj ka nevojë për rishikim  e korrigjim,

E para, term-apelativi Arban (arbën/arbër) është përftuar po nga gjuha shqipe relativisht më vonë mbase pas trajtës Alban  (Albanopolis  Ptolomeu, shek. IX), por edhe ky i takon kohës së mesme, ashtu si edhe trajta Arvanitas (grekish) dhe Arnaut (osmano-turkisht), trajta këto me prejardhje rrënjëshqipe, të përftuar jo sipas shembëllit shqip shqiptar, dhe as plotësishst nga ai Alban me preardhje rrënjëlatine (perëndimore), po në këtë vazhdë u ndoq rrugë vetjake, po në trajtë versione si  Ra/ban  Raban, (mbi bazë të të sherbolashtoshqipes) si dhe Arbanas (krijim edhe më i vonshëm nga shqiposherbosllavët. Në të vërtetë, me fjalën  arbanas në shqipo-serbishten e kohës emërtoheshin vetëm besimtarët  katolikë shqiptarë, kur u ndanë nga ortodoksizmi sherboshqiptar pas Shkizmës së Madhe kristiane, paria  e së cilës quhesj skiptari (shqiptarë).  Meqë këtu qëndron ajo xixa  e zjarrit në hinin e pashpruhur deri sot dhe masha për shprushjen e atij hini e ndodhej si edhe sot në dorën e Serbopravosllaves. Ky është shkaku që deri tash nuk është ditur, për shumë gjëra, madje nga ajo që thamë  na është zbuluar  rastësishbt si e kemi shpjeguar në pjesën  paraprake të këtij punimi. Kështu nga ky hi  I papëprpushur  në arkivin e Serbopravosllavës, përsëri u fsheh e dhëna  që nuk njihnim më parë që paria fetare e shqiposherboortodoksëve  quhej shqiptare ndërsa katolikët që u ndanë prej tyre  duke kaluar apo vazhduar ritin romano-latin, feja e tyre quhej Arbanashka Vera (Feja arbanase), që nënkupton që përkatësisht termi arben (arbër) në fakt përfaqësonte vetëm shqipfolëlsit e ritit roman, përkatësisht vetëm besimtarët e Fesë katolike që mësim qendërdrejtimin  e kishin andej nga Roma (Papati).

E dyta, së këndejmi del edhe ai mashtrimi i madh ndër shqiptarë shqipfolës,  Arbanashka vera, -e përkthyer prej nesh  Feja arbanase, pa u analizua u njajtësua me Feja shqiptare, duke u anashkaluar feja e shqiptarëve  sepse në serbishte dilte paralelja Srpska vera. Këtë Mashtrim të madh (serb. Velika zabluda)  po e sqarojmë, sado edhe pak:

Feja arbanase (Arbanashka vera) se vërtet ishte e fe e të gjithë shqiptarëve, duke u barazua  konceptete  arbanas – shqiptar vërtet ishte gabim (mashtrim)  shumë i madh vetëm të mendohet e jo më të besuhet se ishte fe e të gjithë shqipfolësve kristianë. Arbanas ishin vetëm ata  me fe katolike, ndërsa të gjithë ortodoksët që si gjuhë sakrale kishin gjuhën e vjetër sisllave të qirilometodit nuk ishin sllavishtfolës po shumica ishin shqipfolës, megjiatë fen mund ta kenë quajtur  Srpska vera (Feja serbe), ngase  fjala srpska (serbe) ende e bartte konceptin e shumë etnisë, emëtimi ky i trashëguar  me etimologji greko-latine servus (sherbëtor shërbyes). Këtë fakt edhe më të qartë na bëri  burimi serb,  ku thuhet se “E gjithë paria e fesë ortodokse quhej shqiptare (Svi poglavari srpske crkva su se zvali skiptari).  Nga kjo kuptojmë se fjala shqipe si kuptim etnie njihej në vazhdimësi që nga parashqiptarët iliro-pellazgo shqifolësit, kurse fetarishst këtë rast përfaqësonte shqiptarët ortodoks, që ishin shumicë,  por të përzier me sherbosllavishtfolës. Ndërsa për kohën kur po flasim  edhe pse  katolikët ndarë nga ortodosët, kishin emërtimin  arbanas, ata si popull gjuhësisht nuk ishin të ndarë nga  ortodoksët e muslimanët shqipfolës që mund të quheshin ashtu përkatsisht serboshqiptarët apo edhe islamoshqiptarët.

E treta, kështu, ndërsa termi  shqip shqiptar në Siujdhese Ilirike ishte përvetësuar në masë nga shqiptarë, para e pas Shkizmaë së Madhe tani në Siujdhesën  Ilirike, Ortodoksizmi kishte shtrirje e përkrahje politiko shtetërore më të madhe dominuese se Katolikizmi, që varej nga Roma (Vatrikani), sepse ortodoksizmi ndëlidhej me autoqefalitë përkatëse ndërvarej nga Konstantinopoja (Patrikana), madje kishte përkrahje më të madhe edhe nga Osmanët e shteti i tyre.

E katërta,  nuk është aq problem  hershmëria e lindje-përftimit të emrit përkatës në parashqipe e shqipe mesjetare: skip skiptar apo shkip shkiptar (shqip shqiptar) ndaj atij alban, arban  (arbër, arben, arbnesh arbresh arbëresh ), që secila trajtë mund të diskutohet. Së këtejmi fjalën skip (shkip) si mjet pune e njihte gjuha e Homerit (Aristidh Kola), me zgjerim kuptimi po me atë fjalë u quajtën  bartësit apo veprues-manipuluesit si shfrytëzues të atij gjësendi apo atij mjeti, e cila fillimisht mbulonte konceptin e një mjet të përpunuar nga bota drunore po si mjet, kaloi në shqyt, shpatë e pushkë, që këto mjete  në gjuhët, përkatëse(italishst) . Kështu gjësendi si një  skip shkip  sishkop, që njihet nga bota blegtorale (shkopi i bariut)  por që do të përdoret edhe si mjet pune, mbrojtjeje,  mjet sulmi dhe dhe shtrirje përdorimi e sundimi, por edhe nderimi (shkopi  jerineit). Po kjo fjalë  Skiptar (Shqiptar) në kohë të caktuara emërtonte shkopin magjik imagjinar i Zot Zeusit. Madje po kjo fjalë, shqip e shqiptar, do të marrë zhvillim eptimor e zgjerim kuptimi polisemantik, metonomiko-metaforik, qoftë në funksion të një fjale me koncept gjësendi, qoftë me kuptim abstrakt e figurativ, por gjithsesi do të qëndrojë e trashëgohet si fjalë aktive e fondit të gjuhës iliro-shqipe, madje do të arrijë të specio-specifikohet si emërtim apelativi etnik, dhe në funksion të gjuhës së komunitetit sherbo- shqiptar, pë t’u specializuar si endonim, vetëm në gojë-gjuhën e komb-shtetit të vet shqiptar.

Mendim konstatime të tjera kontributdhënëse,  korrigjim-zgjidhja e disa sienigmave rreth emërtimpërdorimit të termave  Shqiptar e Arbën

Në këtë pjesë në vazhdë të analizës, lexuesi i vëmendshëm mund të vërejë që kemi të bëjmë jo vetëm me rishikim-plotësism, por edhe me korigjime të mendim-konstatimeve të mëparshme, por edhe me zbulim-zgjidhje të disa sienigmave të mbetura pa përgjigje në qëmtimet e deritashme:

E para, parimisht fjala shqiptar si fjalë nga koncepti që mbulonte një gjësend  të zakonshëm drunor të përpunuar si atribut-veprim në varësinë e  vepruesit, me zgjerim kuptimi arriti  të kalojë edhe si emër abstrakt, madje edhe si fjalë emërtim i gjuhes kombëtare dhe të vetë emërtimit  të kombit. Kështu bashkë me fjalën Zot, fjala shqip e shqiptar qysh nga mesjeta zë vend nderi në  gojën, mendjen e zemrën e çdo shqipfolësi. Së këndejmi, emri Zot që ndërlidhej me zot Zeusin, tash pa të, ka marrë tipare ideo-fetare të monoteizmit si është mishëruar thellë në kujtesë-ndërgjegjen e  popullit tonë, ku edhe ruhet, njomet e kultivohet edhe me fjalën Shqiptar.  Gjithsesi,  fjala Shqiptar gjatë shekujve nën hije-dritën e fjalës Zot, është pajisur konceptisht me të gjitha tiparet e një komuniteti komb modern  me gjuhë, zakone e kode. Së këndejmi,  përftim-shfaqja e  termit Arbën, Arbnor,  në të njëjtën bashkësi të gjerë folëse duhet të kuptohet jo si antonim apo reaksion rivaliteti arben-shqiptar, po vetëm si rritje-pasurim  në sfond fjalësor me zgjerim nuancimesh koloritesh kuptimore që vjen simozaik-rrjedhojë specifikimi të fjaleve sinonimike të emërtimit shqiptar që ndodhi si nevojë në kohëhapësirën përkatëse bashkë me rriten e botës mendore-kulturore shqiptare. Si përfundim po vijmë te përgjigja  madje edhe mbi bazë mendim-konstatimit të shprehur nga prof. Çabej, sepse: mes fjalëve  arben e shqiptar nuk pati luftë për dominim, por kryesisht sinonim-specifikimi me përputhje e dallime të natyrshme të natyrës fetare siç impononte koha.

E dyta, nga analiza del se ky dallim /përkim sinonimie shqiptar/ arbën u shfaq pas Shkizmës së Madhe të Kristianizmi (1054), ndarja në dy rite që do të shndërrohen në dy fe, që njihen sipas  qendrave  politiko-fetare që dihen. Roma, riti i të cilës quhej Katolikizëm, ndërkaq Konstantinopoja me ritin që quhej  Ortodoksizëm. Meqë shqipfolësit, gjegrafikisht Kosovë-Maqedonia apo Servi-Dardania e gjithkëndej e gjithandej në Shqiprinë e sotme  të mesme e jugore u ndodhën  në trevën  e Ortodoksisë, ata vazhduan të quhen të krishtenë me atributin ortodoksë, fjalën shqiptar e ruanin në vetvete edhe arvanitët e arnautët e islamizuar,  por jo aq haptazi e dinjitetshëm. Ndërkaq, një pjesë e shqipfolësve të Albanisë Veriore që ishte nën ndikimin e Romës ata pa e larguan fjalën shqiptar nga ligjërimi i rëndomtë nga gjuha e përbashkët e trashëguar,  përkrahën nga nevoja një emërtim të ri, që e specifikuan me fjalën arban andaj serbisht feja katolike u quajt fe arbanasve “arbanashka vera”.

Nuk dimë arsyen e kësaj alergjie pse e quajtën kështu fenë katolike ortodoksët, për t’i ndarë nga vetja apo këtë fjalë vetë e deshën katoilikët, të cilët bënë kështu, siç u rekomandohej nga Roma apo edhe Vjena. Sido që të ketë qenë  me sa dimë, ngase ashtu  na mëson Shqiptaria, epiroti Skëndbe nuk përbuzte as fenë islame as ortodoksizmin, që thuhet se i kishte nga të lindurit. Ai u rrit e u madhua me islaizëm, por për arsye politike anoi më fort drejt katolikizmit. Kështu Skënderbeut i ka hije të jetë  bir, luftëtra, shenjtor i Fe-Shqiptarisë, ku respektohet triniteti endonimik i komponentimit  të shqiptarit, prandaj kushdo që përpiqet me forcë  t’ia ngallmojë një feje apo ideologjisë të importuar sipas dëshirës vetjake, gabon shqiptaro-atdhetarisht. Kështu Atë e njeh muza shqiptare dhe kështu duhet ta kuptojmë.  Dimë gjithashtu se Pagëzimi në shqip mbeti si amanet e detyrim nga epoka e tij, andaj dihet që ky Punkt katolik nuk do të zhgënjejë idenë e Skënderbeut do ta zbatojë, madje shoqëruar edhe me shkrim-përkthime biblike në gjuhën arbneshe (shqipe), disa vite pas reformave që mori Martin Luteri, por ishte minus i kohës që shkrimtarët katolikë të veriut deri edhe Kritoforidhi protestant jugor, shqiptarët ortodoksë nga Serbia, Bullgaria e  Greqia nuk kanë përkrahur, madje skizmatikët as që i kanë quajtur arbanë dhe kështu kanë ndikuar në asimilimin e tyre, andaj lidhur me këtë janë të nevojshme sqarime albaniapressplotësuese.

E treta, dhe vërtet ai punkt shqiptar i ritit perëndimor katolik nuk kishte mbetur si qendër burimi e mbyllur vetëm në një pjesë të Albanisë Veriore, por kishte orvatje shtrirjeje edhepse të shkrifta  në familje të përziera, që tashmë ndërkohë në vise të caktuara  vazhdon gjithnjë e më sukseshshëm edhe bashkëpunimi me islamoshqiptarët, Andaj, katolikët si banor vendi edhe pse gjeten zgjidhje  në emërtimin etnik arbën nuk e kishin të huaj as emërtimin  shqip shqiptar si emërtim gjuhe e etnie, ngase e kishin të përbashkët para Shkizmëzimit të Madh Kristian, por siç rezulton  e shqiposhqiptuar në Fjalorin e Bardhit (1635)  ndeshim të identifikuart dy fjalë-termat: Shklavonia (shkja) dhe Shkienia (shkie). Ishte kohë e kaluar kjo kur ortodoksët shqipfolës krishtianë në Kosovë-Serbi-Dardani-Maqedon, emërtimin  shkip shqip shkiptar shqiptar  e kiisahin të përvetësuara si atribut e vazhdonin ta përdornin në të njëjtë masë, madje i dhanë ngjyrim semantik të ritit  ortodoks. Gjithsesi ortodoksia e këtyre viseve ishte  e përzier  edhe me klerikë e besimtarë sllavishtfolës që kishin përkrahjen  pushtetore  të aleatit zyrtar osman, madje emri l trashëguara skiptar (shqiptar) ishte përkrahur edhe si termi kryeparisë ortodokse  serbopravosllave, kur gjuha sakrale ortodokse ishte ajo  sllavishtja e vjetër turvalle e qirilometodit. Së këndejmi, kanë lënë ndonjë shenjë skiptaria krenët ortodokas tqë[ quheshin skiptari të asaj e para asaj periudhe gjasat janë të mëdhas, andaj  duhet hulumtuar në arkivat  Kishës së Pravosllavës Serbe dhe për këtë me dashtë Serbopravosllavja  ndihmon shumë.

E katërta andaj termi arben (arban, arbër) nuk ishte kundër termit shqiptar në konotacion të gjuhes së marrlveshjes, madje fjala arben as që trondit fjalën shqip shqiptar në stilin e përgjithshëm, po paksa në stilin fetar, sepse ai u specifikua vetëm për t’u dalluar nga shkizmatikët me të cilët vetëm sa i përket gjuhës sakrale dallonin nga katolikët , të cilët  lutjet i kishin në gjuhën latine. Nuk ishte  pra term rival për të njëjtin koncept, sepse fjala shkip shkiptar në gjuhën e shqiptarëve kishte histori trashëgimie që nga antika. Kështu nga  koncept shkopi (shkipi) i rëndomtë, kaloi në shkop bariu, në shkop mitiko-magjik  i  Zot - Zeusit që do të jetësohet  simbolikisht në veprimet e  sundimtarëve  gjoja me fuqi magjike sundimi, zotërimi e nderimi, por do të shtrihet edhe is koncept gjuhe, por edhe si emërtim etnie për iliro-shqipfolësit nga Servia (Serbia). siç e kishin e përvetësuar kryeparia sherbo-shqifolësve e Kosovë-Dardanisë që quhej Sherbi popullorqe, Servi (Serbi) zyrtarisht. S’ka mëdyshje që edhe para Shkizmës së Madhe Kristiane sherboshqipodardanët ishin të pandarë fetarisht, madje në njëfarë mënyre  fjala shqiptar ishte e pranishme edhe pranueshme edhe për shqiptarët para edhe pas shkizmës, përkatësishst edhe para  e pas konvertimit në islam të përqindjes së kërkuar nga osmanët okupues, të cilët  që me rastin e konvertimit të parë formalisht i konvertonin të nënshtruarait deklarativishst në  islam, duke i joshur me poste në administratë, e me privilegje të tjera. Dihet që shqipfolësit në osmanishte do të quhen  arnautë, por ndërkohë edhe poturë me fe paksa “të rrudhur” e cila do të përdoret  si për emërtimin ortodoks shqiptar ashtu edhe për atë latinokatolikët arbenë., ngase vetëm individët mund të krekosen, por populli shqiptar nuk është fanatik në asnjë fe të  importuara, ngase e ka feshqiptarinë  ngas triniteti endonimik  Hyj Zot Shqiptar të ngulitur thellë në shpirtin e tij njerëzor,

E pesta, sido që të ketë qenë, edhe pse emërtimi shqiptar trashëgimisht mbeti përgjithësishst pronë e e mbarë masës shqipfolëse pa marrë parasysh fetë: pagane, ortodokse, islame e katolike, shkrimtarët katolikë  nga Punkti i  Qendrës katolike nga Shqipëria (Albania) e Veriut, duke qenë besimtarë deklaritivisht të romano-katolikizmit (mbase u detyruan) të vepronin fanatikisht sipas dirigjimit nga Roma, andaj vetvetiu në shkrimet e tyre, siç u cek, ndaj emërtimit  shqip shqiptar që ishte shumicë shqipfolëse u shfaq njëfarë alergjie, dhe kjo ishte krejt e natyrshme, madje ishte avancuese për kohën ku katolikja e ortodoksja ishin në armiqësi.   Mirëpo, së këtejmi  studiuesit tanë bazuar lidhur me shqipfolësit ortodoks, gjithandej  në Sherbi, Bullgari e Greki, ngase  në shkrimet e tyre pa e ditur shkakun e alergjisë  bënë lajthitje në mendim qendrimet  rreth kësaj pike, siç figurojnë deri tekstet tona akademike për këto shkaqe:

Së pari, gjoja emri shqip shqiptar deri në shek 18 nuk njihej në gjjuhën shqipe (arbane), pasi në veprën e  Buzukut përmendet vetëm një herë dhe ajo një ndajfolje, ndërsa  te arbreshët e shpërnmgulur në Itali  në shkrimet e tyre fillimishte nuk e përdore fare si emërtim gjuhe e etnie, pos  trajtës skip si emërtim gjësendi,  andaj mjerisht mbiksundoi mendimimi se emri shqip për gjuhën  dhe  ai shqiptar për etninë nuk paska ekzistuar as në gjuhën e vendit prej nga emigruan, ansdaj tek ta kemi emërtimet  gjuhë arbëreshe arbër arbëror (!).

Së dyti, në këtë mbështjellim hipotezash rreth prejardhjes së fjalës shqip shqiptar mendim-sugjerimi i  Gustav Majerit, i cili hamendësoi se fjala shqip shqiptar do të ketë prejardhjen nga fjalë-folja  latine  excipio excipere (ek/skip, lexo: skip), ku S-_ja nistore, qysh mç parë përdorej  me  Sh- nistore (shekulli18-19) përdorej  emrtimi shqip shqiptar  ashtu si edhe K ndaj Q. Ky sugjerim, rreth ndikimit të kësaj folje, ndonëse ishte kritikuar nga prof. Çabej,  deri edhe nga Gjergj Fishta e të tjerë sepse ajo fjalë nuk e ka aq të qartë atë kuptim as në latinishte, kjo hipotezë e Majerit me konceptin shqip nga Majerit ende  në burime zyrtare akademike del si më e përkapshmja. Madje  pothuaj ngjitas me të në të njëjtin tekst akademik, jepet mendim-konstatimi tjetër që logjkisht e demanton hipotezën e fjalës latine excipio,  ngase se fjala shqip shqiptar qenka përqafuar masivisht e me shpejtësi  marramendëse nga shpfolësit e islamizuar në shek 17-18 çka nuk mohohet kjo e vërtetë, por si duket  deri më sot nuk e ka pasur përgjigjen e duhur. Konfuzioni vjen logjikisht ngase përqafimin e tillë aq furishën si e kanë përvetësuar vërtet shqipfolësit e sapokonvertuar në shqipomusliman e pse mos të jetë  e përqafuar më parë  nga vetg arbeno latino-katolikët, apo jo?!

Së treti, atëherë përgjigjja është shumë e thjestë. Pasi fjala shqip shqiptar ekzistonte në mbarë gjuhën e shqiptarëve, shqiportodoksët vazhduan ta përdornin edhe pas krishtduke ia përshtat doktrinës së vet fetare, për çka katolikët, siç u tha, specifikuan termin tjetër arban që e zgjodhën vet apo ia dhuruan ortodoksët që gjithnjë e më shumë u msahonte propaganda serbosllavoruse e përkrahur edhe nga austro-hungariatë cilt kërkonin kërkonte shuarjen e emërtimit shqip shqiptar e në vend të tij të përdoret emërtimi serbopravosllav, atëherë si reaksion ngjau konvertimi shqipofolëse ortodoksë në Islam. Të konvertuaritau shqipfolës fjalën shqip shqiptar e rezervuan edhe më forcë për vete, po ajo nuk ishte e panjohur edh nga të islamizuarit e mëprshom. Së këtejmi pse të Buzuku katolik del vetëm ndajfolja shqip, kurse te pse tek arbëreshit  në shkrimet e tyre fillimishte  fjala shqip del  me kuptim gësendi, po jo me kuptim etnie? Përgjigjja del shumë e thjeshtë:

E para, Buzuku si katolik i devotshëm, edhe psae e kishte në fondin e tij ligjërimor nga trashëgimia  emrin shqip shqiptar, por meqë ajo fjalë kishte konotacion rival ndaj atij arban, andaj ishte krejt normale që katoliku të kishte alergji ndaj emrit shqiptar, të përvetësuara nga feja tjetër Këtu qëndron e vërteta që tek të gjithl shbkrimtar[ët e vjetër  katolikë  shfaqet emri shqip, po përparësia si emërtim etnik i takon emrit arban.

E dyta, e njëjta përgjigjhe vlen edhe për rastin pse  arbëreshët unitë, të cilët nga zori u larguan nga Italia, në shkrimet e tyre të para nuk përmendin fjalën shqiptar me koncept shqipo-kombëtar, por vetëm me koncept të një gjësendi, sepse edhe në në Greqi për arsye rivaliteti autoqefalsh, përbuzej emërtimi skiptar dhe fundi i fundit arblreshohelenët ikën  në Itali  si hallexhinj, me shpëtue kryet e nuk ishte e pëqyeshme  që në truallin e katolicizmit ta  përdornin emërtimin shnqip shqiptar që ishte  simbol  një feje rivale armike, apo jo?!

Së katërtë ndërsa sa  përket shtrirje përdorimit të fjalës shqip Shqiptar nga ortodoksët  shqipfolësit e konvertuar (formalisht në islam), do ta kemi më të qartë pas analizës që pason.

(4) PAS SHKIZMËS SË MADHE DHE LUFTËS AUSTRO-OSMANE SI U PËRJETUA NGA SHERBOSHQIPTARËT SHKIZMA E RE NGA KONVERTIMET DYVIJASHE

Lufta Austrohungareze-Turqi Osmane shkak Shpërngulja dhe Shkizma e madhe me konvertim dyvijash i sherbo-shqipoortodoksëve, sa ishte  kob e sa shpëtim për shtet-kombin sllavoserb e atë islamo-shqiptar deri në ditët e sotme. Po e shtjellojmë në tri pika: a) Implikime të thella tek arbanët dhe sidomos tek sherboshqiptarët ortodoksë, b) Formimi i Pashallëkut të Beogradt,  shkak i dyvijave të kundërta të konvertimit dhe c) Konvertimi masiv masiv i sherboshqipfolësve  në dy vijat  e kundërta sa ishte kob e sa shpëtim.

1. Implikime të thella nga konvertimet e dy vijave tek arbanët dhe sidomos tek sherboshqiptarët ortodoksë

pas luftave  Austrohungareze-Turko Osmane të shek. 17-18

Pas sukseseve fillimishte që korri ushtria austrohungareze në dy luftat kundër ushtisë osmane, së pari, në  fund të shekullit 17 dhe së  dyti, pas afro 40 vitesh, në gjysmën e parë të shekujllit 18, në mentalitetin  e popullin tonë e përgjithsishst sollën ndyshime të qenësishme. Në të vërtetë, herën e parë me forcën e vet dhe me përkrahjen shqiptarëve të konfesionit ortodoks, por aq më tepër të atij katolik (në krye me Pjetër Bogdanin), ushtria austrohungareze kishte arritur të depërtonte deri në Malësi e Rrafshin e Dukagjinit, ndërkaq me rastin e dytë ishte futur thellë në trevën e Kosovës dhe të një pjese të Maqedonisë së sotme (tërë ish-Dardania), mirëpo, në  të dyja  rastet pas debaklit që pësoi nga ushtria osmane, një pjesë e popullsisë ortodokse e katolike  shqipfolëse e sherbosllave që përkrahën invadimin, u detyrua me u shpërngulë përtej Savës e Danubit, në Vojvodinë e gjithandej. Edhe pse Turqia shpalli amnesti, ata nuk u kthyen, sepse Austria dhe tani Rusia e sapo e forcëlindur filloi me manipulue me ta. Për çudi këto shtete të shpërngulurit i njohën jo si shqiptarë që në realitet shumë, edhe sipas prejardhjes po  si  popullsi sllavoserbe dhe i morën nën përkujdesje me të cilët do të manipulojnë politikisht. Ky ishte degradim i madh për shqiptaro-ortodoksët që e ndjenin veten shqiptarë e atje i quanin  serbosllavë, ashtu si edhe katolikët shqiptarë që quheshin arbën, atje do të asimilohen plotësisht.

Në të vërtetë, këto lufta asnjë të mirë nuk i sollën as katolikizmit shqiptaro-kosovar e përgjithësisht, ngase pas përkrahjes që i dhanë serbosllavës Austria e Rusia, po edhe Vatikani me anë të  prelatëve arbanas me shkrimet e tyre në gjuhën shqipe që ishte aktiv nga Buzuku te Bogdani e Kazazi, do të shuhen po nuk do të shuhet apo anashkalohet fjala shqip dhe me këtë  çështja katoliko-shqiptare do të pësojë. U shuan sepse ato pak kushte që kishin qenë  për  shkrim-botime  në gjuhën shqipe-arbnishte, tashti u hapen  për shkruesit sllavoserbë.

Madje përveç katolikëve që humbën dinjitetin nga kjo shpërngulje atje dhe shuarjen e aktivitetit kulturogjuhësor këndej,  edhe më keq pësuan shqipfolësitt ortodoksë, emërtimi shqiptar që e kishte të përvetësuar si ortodoksi jo vetëm te ta, por edhe në trojet e tyre  nga kishin ikur. Kështu aty ku arrite propaganda e serbopravosllavës e selitur tabi nga Rusia, pornë hijen e Austrohungarisë, ishte presion që kërkohej haptazi shuarjas e emërtimit shqiptar dhe përqafimin e emërtimi serbosllav që u përhap sidomos në Pashallëkun e Beogradit, i cili ishte i lirë të kontaktonte me pjesën përtej Savës e Danubit, duke joshur që të ktheheshin në sundimin e butë të Sanxhakbej (Mihailoglu) Gazi Ali Bej, me origjinë nga Bullgaria. Ky ishte shkaku që tek kryeparia e ortodoksisë së pashpërngulur shqiptare, do të ndryshojë qëndrim-bindja ndaj politikës së parisë së pjesës së kishës serbo-ortodokse të shpërngulur që rrezatonte nga Vojvodina (autro-hungareze).  Së këtejmi, vjen në shprehje pushteti  i ndërgjegjësisë i bekuar nga Hyji, apo i ashtuquajturi Ylli Shqiptarisë apo nga aktiviteti vetë Zotit me mendje  e shpirt Shqiptarie, e cila nuk, u shua nga shqiptarët mendjendritur ortodoksë e katolikë që u bashkuan me  shqiptaro-muslimanë  t me emer të Zotrit e në emër të Shqiptarisë  në përpçuthje me trinitetitin endonimik  Hyj- Zot -Shqiptar, duke menduar  me logjikën e shnëndoshë të kthjelluar dhe sipas motos: “Lejohet një mëkat i vogël për një sevap apo mirënikapje të madhe”, andaj për hir të ruajtjes së identitetit unikal historiko gjeografik vendas në konsultim me krenët e  pleqnarët e fiseve malësore edhe me pëlqimin e ndonjë pashe shqipo-arnaut, u vendos që mos të lejonin shtrirjen e ideve  të Pashallëkut të Beogradite përtej tij, dhe kështu zgjjeidhje-shpëtimin e bënë paqësorisht: Konvertimi në Shqiptaro-Islam, gjithsesi: Jo turko islam po Shqipo-Islam, siç e vërtetoi e ardhmja, që fetarishst mbase  mëkatnohej pak, por veprimik shpërblehej me sevap të madh, sepse  ruhej gjuha, zakonet, prona, pëkatësishst ruhej tërësia e thesarit historiko-gjeografik nga e kaluara iliro-shqiptare. Dhe siç u fitua në kohë që shqiptarët u poqen sa me i kuptui intrigat  e kokës së Rusisë, të cilat ende nuk i kuptonte mirë  Austria, e cila e viktimizoi Vojvodinën pa pasur kurrfarë fitimi nga ngritja, krjimi dhe formëzimi i Kishës, përkatësisht komb-shtetit serbosllav.

Për konvertimin sherboshqipfolësve në shqipo-islam, nuk ishte aq e interesuar në atë kohë kasta sulltanore, ngase si dihet historikisht shteti qendror osman ideologjikisht ishin muslimanë sunit, por gjatë invadimit, rritës e pushtetim-sundimit të Perandorisë më tepër u interesonte lojaliteti, pagesa e taksave si dhe detyrimi në ndihma ushtarake e jo ndërrimi i fesë apo i traditave. Osmanët (pa marrë parasysh përjashtimet) thuhet që kishin sukses gjatë luftave mbrojtje e sidomos invaduese të tyre sepse  vepronin sipas emer-urdhëresës  kuranore  Jo dhunë në fe (la ikraha fid-din), nmgase edhe pa dhunë, që në çastin e pushtimit,  një përqindje e asaj popullsie islamizohej pothuaj përnjëhershmërish vullnetarisht, sepse loshej  islamisht: me karrierë e privilegje, me shërbime fitmprurëse administrativo-shtetërore, me fitim-marrje ofiqesh , ruajtjen e familjes etj,  Është e vërtetë që edhe pas ripushtimit të Shqipërisë pas vdekjes së Skënderbeut u shpërnmgulën në Itali shumë familje fisnike, të cilat u asmiluan, por te disa familje shumë të njohura u ruajt substanca, prona e pozita shoqërore e tyre, duke pranuar që dikush nga pinjujt e tyre e pranonte islamin dhe ofiqin e ri dhe kështu  shpëtonte pasurinë, por shpëtonte nga zhdukja edhe trashëgiminë  familjare të tyre.  Sido që të ketë qenë edhe tani kishte arnautë (shqiptarë) që kishin arritur në pozita poste e grada të larta në shoqërinë osmane si agallarë, beglerë e pashallarë, deri edhe vezirë e kryevezirë (kryeminstra) në Qevernë Osmane, siç ishin edhe Qupërlinjtë, më origjinë kosovare (drenicase), të cilët ishin konvertuar për interesa karrieriste, por familjet e tyre me kuptim të gjerë kshin mbetur mikste shqiptaro ortodokse a katolike, të cilat u keqtrajtuan nga ushtria invaduese austriake e militaro-ortodokse pansllaviste. Pikërisht këtë dukuri kovertimesh në raporttin sherbo-shqiptaro-serb ndaj sherboshqiptaroislamoosman do ta trajtojmë në vijim pas formimit të Pashallëkut të Beogradit, sipas të të dhënave  që na janë ofruar.

2. Formimi i Pashallëkut të Beogradt,  shkak  i  dy vijave të kundërta të konvertimit

Pas fitores së Osmanëve dhe formimit të Pashallëkut të Beogradit, ku shteti osman toleroi më shumë të drejta se në çdo pashallëk e sanxhak tjetër, knjazët dhe paria e serbopravosllavës do të serbizonin në total sherboshqipfolësit ortodoksë, dhe do të dëbojnë se andejmi joortodoksët, dukuri kjo që ndjehej edhe gjithkëndej në viset e Kosovës e të Maqedonisë, u prit me reaksion e kundërshti të ndjeshme dhe si rezultat ndodhi kënvertimi po ashtu masiv në islam. Së këndejmi ne këtë përçarje brenda shqipfolësveo ortodokse ne e quajtëm Shkizmë e madhe brenda shqiptare, që së pari ndodhi konvertimi apo sllavoserbizimi i shqipfolësve ortuooksë dhiuthandej në Pashallëkun e Beogradit , dhe se dyti, ndodhi  gjithkëndej knvertimi masiv i shqipfolësve ortodoksë në islam, sidomos në Kosovë e Maqedsoni. Ndërkaq për ata që vazhduan të mbesin ortodoksë në viset shqifolëse nën Turqiuë u riaktivizua termi lat. sklav (sclavus) shqiptimi ikohës (shqip): shka shkie (kontanimim me dukurinë e fjalës shkizmë), ndërsa të konvertuarit për vete e sforcuan emërtimin nga tradita: shqip shqiptar (Nuk ua lanë më shkieve emnin shqiptar). Kështu kjo ndarje e komunitetit ortodoks shqipfolës në serboserbjanë andej dhe shkie serbjanë këndej ishin në vijë të kundërt me ortodoksët shqipfolës që do të konvertohen në fenë islame, konvertim masiv ky që ka hije të[ quhet  shqiptaro-islam në shembëllim  me parullën arbano katolike  fe e atdhe, ose Atme e Fe , ndërmarrje kjo që  ndihmoi afriminn ndër shqipfolës. Në t[ë kuptuarit e FeShqiptarisë. Kujto veprtimet e popullit tonë pa dallim feje, të  rilindësve tanë, dhe sidomos atyre muslimanë para e gjatë Lidhjes së Prizrenit, kur edhe arbanët atdhetarë katolikët e mençur kthyen parësorisht emrin shqiptarë.

Në Lidhjes së Preirenit, u bënë bashkë katolikoshqiptarët, ortodoksoshqiptarët dhe në vepanti  islamoshqiptarët dhe ky përbashkim shqiptarë pa dallim feje po me synim një ideje shqiptarie gjatë Lidhjes shqiptarse të Prizrenit  arriti të sfidojë Fuqitë më të fuqishme ushtarako-politike botërore të asaj kohe. Shuarja e Lidhjes  nga renegati  Dërvish Pasha, djalë i një popi bullgar, ishte vetëvrasje e Turqisë osmane e tragjedi e popullit shqiptar. Në të vërtetë, kjo dukuri autonomiate e shqiptarëve edhe pse e mundur në luftë doli me fitore për vijëzimin e synimeve drejt aspiratave kombëtarie, sepse jo vetëm te sherbo-shqipfolësit, greko-shqipfolësit, bullgaro-shqipfolësit, por edhe nga shqiptaroturqelitë u kuptua se nuk ishte përbuzje të qenët shqiptar. Pra vetë koncepti se shqiptarët u distancuan nga shpirtrobët e deriatëheshëm: shqipotaroserbjanë, shqipobullgarët, shqipogrekët po edhe shqipoturqelitë naivë, tregoi shkallë të lartë jo vetëm inistikt-intuite, por edhe vetëdijësim në escje-ngritje drejt kauzës së pavarësisë kombëtare shqiptare.

Ç’është e vërteta siç tregojnë burimet serbe, shqipfolësit edhe edhe para e pas Shkizmës së Madhe Kristiane quheshin  skip skiptar shqiptarë, madje ashtu quheshin edhe katolikët shqipfolës, të cilët  u distancuan për shkak feje me emrin arban, pa e shuar nga sfondi ligjërimimor fjalën shqip shqiptar, të cilës besimtarët jo katolikë sherboshqipfolës i dhanë vend nderi si emërtim i parisë së fetare të ritit ortodoks, gjë që tregoi pothuaj  konvertimi i tyre i organizuar.

Si përfundim në Pashallëkun e Beogradit emri skiptar shqiptar pësoi goditje  nga  shqiptaroserbizimi ishqipfolësve ortodokës, ndërsa  te viset e tjera të Perandorisë Osmane fjalë-atributi serb, pravosllavoserb, pësoi fjsko t[ r[ndë, pasi  ndodhi  procesi i Islamo-shqiptarizimi në masë e ortodoksëve shqipfolës,  rreth sqarimit të kësaj dukurie dyvijashe  konvertimi, sa ishte kob e sa shpëtim,  më në hollësi në vijim

3. Konvertimi  masiv i sherboshqiptarëve  ortodoksë në dy vijat  e kundërta,

sa ishte kob e sa shpëtim në të mirë të komb-shtetit përkatës:

Serb e atij Shqiptar

Ndërlidhur me sa  më lart në tri nënpika po përgjigjemi  në pyetjen e shtruar lidhur me konvertimet nga Shkizma e Madhe brenda sshqiptare sa ishte kob e sa shpëtim sipas interesit të komb-shtetit kombëtar të palëve përkatëse që u konfrontuan ndërkohë në lufta të pëgjakshme: serbë Serbi në njërën anë dhe shqiptarë Shqipri (e përdëshiruar) në anë tjetër:

Për palën  serbe

Ortodoksët sherboshqipfolës në Pashallëkun e Beogradit iu nënshtruan konvertimit apo asimilimit nga  sherboshqiptarë në sllavoserbë, ndërsa fetarisht nga nënriti zakonisht gjuha liturgjike sllaveishte e vjetër qirilometode apo greke dhe në raste latine (katolikët) tashti u fortfifikuan në fenë serbopravosllave, duke e humbur kështu gjuhën shqipe, traditat shoqërore historiko–gjeografike, kërkesa, këto që në emër të  kishës serbopravosllave duhet të bartëshin  e zbatoheshin tek të gjithë ortodoksët e Siujdhesës Ilirike, në pashallëqe e sanxhake të tjerë që ishin nën pushtetin e dobësuar të Perandorisë Osmane. Një kërkesë e tillë e ngjashme me presione jo më të lehta  szhvillhej  ndaj ortodoksëve shqiptarofolës edhe nga Grqia e Bullgaria. Këto presione autoqefalisht bëheshin, si të thuasj edhe me bekimin e Patrikanës së Stambollit.

Së këndejmi, sipas palës serbe Shpëtim (Spas) ishte kur ortodoksët sherboshqipfolës nga Pashallëku  iu nështruan  pa  rezervë  nënritit  serbopravosllav, fetarisht e gjuhësisht dhe kështu nga asimilimi i tyre u mundësua lindja dhe  formimi I kom-shtetit serb, por nuk u ndalen aty, por nën hegjemonizmin serb shtuan orekin  për gllabërimin edhe të viseve të tjera, ku kishte apo edhe mos të ishte edhe një sherboortodoks, apo jo?!

Ndërkaq, Kob (ogur zi) për shqiptarët nuk ishte aq pse sherboshqipfolës ortodoks u konvertuara në serbë  në Pashallëkun e Beogradit, po pse kishte presison për shkiezimin në serb edhe të sherbëkatolikëve dhe në veçanti të sherbomuslimanëve autoktonë, të cilët nëse nuk konvertoheshin në serbopravosllavje  masakroheshin dhe masivisht dëboheshin, nën  termin e kamufluar turko-muslimano-arnaut edhe pse edhe kishin të bënin Islamo-ose katoliko Shqiptarë. Dihet se ngase nga hegjeminizmi serb ishte planifikuar  spastrimi  i kësaj hapësirave e gjeografike nga  komunitet e kombësitë joserbopravosllave.

Për palën shqiptare

Ndërkaq ndaj këtyre presioneve serbopravosllave, që prapa tyre qëndronte Rusia e Asrohungaria dhe tani në mënyrë të veçantë Franca,  armike të Perandorisë Osmane, reaguan dhe u bënë ballë sherboshqiptarët në viset e e Ballkanit të Turqisë Osmane me lidhje të fortë në trinitetin endonimik Hyj-Zot-Shqiptar, duke shfrytëzuar veç mënyrave të tjera edhe me të konvertuarit e tyre në islam që e kishin të vetmën  rrugëshpëtimi në atë  fazë kohore.  Dhe këtë e bënë jo nga bindja fetare, por për hir të ruatjes së substasncës ekzistenciale për fuqizimin e gjuhës, të pronës e të dokeve dhe të botës shpirtërora në vazhdë të trashëgimisë mija vjeçare nën ndkimin  e Feshqiptaris  që e kishin  ne  vetvete rinitetin endonimik të lënbduaar, por jo të shuar Kështu ortodoksët shqipfolës të quajtur shkiptar (shqiptar) në Kosovë Maqedoni e përgjithësisht në territorin e Siujdhesës Ilirike kërkesat për sebizim të formuluara nga Pashallëku i Beogradit e përtej tij që ishin tejet  provokuese dhe shumë të dëmshme, dhe aq më keq e kishin bekimin e tël gjitha autoqefalive dhe të vet Patrikanës, por të pekrahura nga fuqitë e mëdha ushtarko-shtetërore-ushtarake të kohës mëdha të kohës, i hodhën poshtë  me të konvertuarit në islam, sepse me një  veprim të tillë nuk humbnin asgjë si dhqifols, po fitonin shumë, mund të ruanin gjuhën shqipe, pronën, tërë pasurinë historiko-gjeografike, madje edhe fetarisht, nuk humbnin botën tjetër, sepse në gjuhën e tyre variantin  e trinitetin e njënjëshmërisë monoteiste fetarisht: Hyj, Zot e Shqiptar heshtazim  njiheshin si FeShqiptarie. Fundi i fundit,  siç dihet Ortodoksja e Fanarit të Stambollit dhe Islamja e  Sulltanit ishin në aleancë të kahershme  edhe si fe, ngase  siç propagandohej atëherë feja islame  me atë ortodokse kishin aq ngjashmeri, sa që i ndante një tis shumë i hollë sa maza e qepës,  dhe vërtetë, dhjetë kushtet e Hyjbesimit i kanë të ngjashme të tri fetë (katolike, ortodokse e islame). Lexuesi i nderuar mbase e di që nuk është musliman ai që përbuz profetët (pejgamberët) e ndër ta edheJezuin  (Isën) e Ungjillin. Madje sipas rrethanave ekzistuese as  që kishin  rrugëzgjidhje të lejnmueshme apo më të[ lehtë pranueshme se Konvertimi në iaslam, ngase katolicizëm, e vetë arbanët ishin me halle të veta, sepse ishin implikuar në këtë luftë kundër shqiptaree propagandohejk kundër Turqisë Osmane, ew fesë së tyre islame..

S ktejmi, kuptohet pse për shqiptarët ishte  shpëtim konvertimi në islam, sepse vetëm kështu në atë kohë pa kohë për një kohbë, shpëtonte Shqipria, e ndrëlidhur me forcat arnauto- osmane e me turqelitë e kthjelluar. Dhe kështu kjo forcë më fort shqiptare  pak ose aspak turke të cilët iu bashkuan arbanoshqiptarët katolikë dhe  dhshqiptarët ortodoksë jashtë Pashallëkut të Beogradit dhe kjështu në viset shqiptare  do të arrijë të fomëzohet pakashumë identeti  gjithnjë më të qartësur kombëtarisht, i cili përkundër kundërshtimeve të shumta ravijëzohet në fillet e komb-shtetit shqiptar në shekullin shekullin 18, por do të reflektojë botërisht me Lidhjen e Prizrenit, shek 19 ku Islamo-shqiptarët  në bashkëpunim me katolikë e  ortodoksë do ta tregojnë vetveten, brenda Trinitetit të endonimeve të Shqiptarisë, ndnjë intuitive kjo zgjuar nga thellësit e e shpirtit të gjuhës shqipe që do të reflektojë te Shqiptarët deri në ditët e sotme, me përshëndetjen shqiptarishte  që më doli nga thellësi e shpirtit  Për të mirë e Gëzuar: Shqiptaria e bashkuar.

Për të dyja  palët

Për të dyja palët  sipas  kretereve të logjikës së shëndoshë  të kohës së sotme, kob ogurzi  (zla kob) duhet të quhen të gjitha veprimet  hegjemoniste sllavoserbe të bekuara nga Kisha Serbopravosllave, dhe për këtë përjetuan masakra  të përgjashkshme të përbashkëta në plojën që quhet Qelekulla 1809 dhe pastaj Kob  (Zla kob)  luftat  pushtuese të serbëve kundër shqiptarëve  siç ishte dënbimi i shqiptarëve nga Pashallëku i Beogradit, konvertimi me dhunë në sllavoserbë. Dëbimet e masakrinet  në vitet:  1877-1878, 1912, 1918, 1944 dhr më 1999, kur u ndërpre agresiviteti i Ushtrisë serbe kundër shqiptarëve. Të gjithe sot e kanë të qartë që luftat e tilla hegjemoniste, tragjedi shqiptare,  kurrnjë të mirë nuk i kanë sjellë as Serbisë e popullit liridasës serb.

Ndërkaq  Shpëtim (Spas) për të dyja palët është vendosja e vertetë e paqes, duke u kuptua e vërteta, rreth keqbërjes, siç edhe po e japim në vijim si mesazh propozim zgjidhjen që me një potez armiqsia mundet me u kthye në miqësi.

(5) pRopozimzgjidhja e armiqësisë serbo-shqiptare ME NJË POTEZ:     në deçan MESHë E PËRBASHKËT e KRISHTNGJALLJES djejtuar                                        nGA  DY KRYEPESHKOPËT:  serb e shqip0tar

E para, pripozojmë që me lejen e Qeverisë së Kosovës, Patriku i Kishës Pravosllave Serbe  z. Porfirije Periq dhe Kryepeshkopi i Kishës Ortodokse Shqiptare z, Joan (al. Fatmir) Peleshi, vitin e ardhshëm, le ta organizojnë një meshë solemne të përbashkët kushtuar Rimgjalljes së Krishtit, përkatësisht paqetimit të popullit shqiptar e serb, pikërisht para festës popullore Shëngjergji, ku të duan në Kishat ortrodokse të Kosovës, po ne propozojmë Kishën e Deçanit, ku paraprakisht, kishte me qenë e arritur marrëveshje që Kisha ortodokse nuk pengon ndërtimin e rrugë-austradës Prizren –Podgoricë nëpër pronën e saj dhe njëherazi Kisha pallate-pushimoret “Te Pishat e Deçanit” lë në dispozicin  bëmirësie  për fëmijë e pleq e për turizëm.

E dyta, në  këtë solemnitet i fortlumturi  Porfirije, do të rrezatojë si herën e parë, kur ishte për vizitë Kosovës si  kryepeshkop, kur, si m’u duket mua (nëse nuk gabohem) e pati korrigjuar Patrikun e ndjerë Irinej, i cili e la Kosovën në gjendje lufte, po megjithatë, nuk dëshironte me u  përbaltë me shiptarët e egër (necemo da se kaçimo sa divljim shiptarima), të cilët gjoja ia kishin uzurpuar kishat, ndërsa Patriku i ri Porfirije, si e ndjeva, falenderoi shqiptarët për ruajtjen “këtyre thesareve serbe”(Nashe Srpske riznice),/ Ne e pritnin ta shpjegonte atributin nashe (tona  serbe). Këtu pyesim e kishte me kuptim “tona” ngase ashtu serbo-shqiptare ishin nga lashtësia, apo e  kishte  “tona” vetëm serbe? Pra, kishat ishin thesare të përbashkëta të besimtarëve sherboshqiptarë dhe siç ka mbetur në kujtesën e masës, kur Kryeparia ortodokse  (Poglavari pravoslavlja) quhej skiptare (shqiptare). Madje duhet të thuhet botërisht që në Prizren e sidomos në Drenicë, kishat udhëhiqeshin nga klerikë vendës, me prejardhje shqiptare. Në të vërtetëë, atëherë pothuaj e gjithë popollata këndej ishte shqipfolëse. Këtë që e thamë mund ta dësshmoj edhe vetë. Kam bindjen që zotnia i përndritur ka mundësi me i dijtë më mirë se ne edhe për provë-dokumentat që po mbahen mbyllur në arkivat e serbopravisllavës, andaj presim të reflektojë i  nderuari. Për t mirë, Megjithatë, ndaj veprimtarisë së Fortlimturisë së Tij kemi dy vëreja:

Së pari  kur urdhëroi Vuçiçin në emër të Kishës serbe që assesi nuk guxon me nënshkrue Mëvtësin e Kosovës (Ne sme da potpishe nezavisnosst Kosova)  dhe

Së dyti, jo pse shkoi në Moskë, po pse prej andej kërkoi nga vëllai i madh Rusia (Putini) të pëlrpiqet për Kthimin e Kosovës Serbisë.

Nga  të dyja këto kërkesa luftënxitëse nuk përmendet “uzurpimi i kishave nga shiptarët”, po  kërkohet me çdso kusht Kosova t’i kthehet si koloni Serbisë. Për këtë apel lufte duhen të njoftohen shërbimet ndërkombëtare dhe të merren masa penale, sepse çdo luftë ekspansioniste e serbëve paraprakisht ka marrë bekimin nga Kisha Ortodokse Serbe.

E treta,  propozimi ynë  nuk është utopi, por shpëtim shpirtëror edhe për vetë Patrikun e nderuar, sepse këto dy kërkesa, siç besoj unë, nuk janë nga shpirti i tij apostolik, po këekesa që ia kanë ngallmuar qarqet satane të ekspansionizmit serb, andaj  ne kërkojmë që zoti Porfirije së bashku me Patrikun shqiptar  Joan  të paqetojnë me një meshë potez tëdy popujt tanë serb e shqiptar. Pra, ta mbajnë një meshë të përbashkët paqetimi në Kosovë në të dyja gjuhët, pra, pikërisht në Kishën e Deçanit, me rastin e Festës së Krishtngjalljes. Kemi bindjen që nëse dy kryepatrikët dëshmojnë se ishte Mashhtrim i madh (Velika zabluda) sajimi nga ekpansionizmi serbomadhi shek.19, që gjoja shqiptarët i kanë uzurpuar kishat serbe në Kosovë që në të vërtetë këto  thesare janë vepra historike të përbashkëta, andaj edhe duhet t’i gëzojnë së bashku në paqe. Ato respektohet edhe duke u lutur në to edhe duke I ruajtur e dashur si thesave të veta.

Kështu, nëse pushon urrejtja e sajuar pa shkak dhe të mbretërojë paqja e mirëkuptimi, do të zgjidhet edhe çështja e Kishë-kenotafit milosheviçjan mes Prishtinës si ka hije dhe së këndejmi të dy popujt serb e shqiptar në bazë të resurseve që kanë, për pak vite, me standard mund t’i arrijnë e t’ua kalojnë edhe shteteve të Perëndimit. Kjo nuk është utopi, po është zëri i arsyes, është mësimi i vetë Perëndisë.

Siqo që ka me qenë, po përfuindojmë me shkrim-konstatimin e ballinës së këtij  cikli  punimesh:

/Ja pse Serbopravosllavja e populli serb në svidim katarsisi duhet t’i respektojë  e t’u kërkojë falje                 shqiptarëve për ekspansionizmin e deritashëm, sepse në kurriz dhe me kontributin e tyre është rritur,    madhuar e selitur fetarisht, kombëtarisht e shtetërisht./