Blerim Latifi: Filozofia dhe Kushtetuta Amerikane

Prof. Blerim Latifi:

I kam testuar personalisht në disa raste njerëz që derdhin lotë në Instagram e Facebook për viktimat në Gaza. I kam pyetur nëse mund të më tregojnë se kur ka ndodhur Masakra e Obrisë, Masakra e Mejës, Masakra e Vërbocit e të tjera, dhe sa shqiptarë janë vrarë në to.

Asnjëri nuk ka ditur të më japë një përgjigje të saktë.

Çfarë tregon kjo?

Tregon faktin se kemi të bëjmë me një gjeneratë – kryesisht të rinj – për të cilën vuajtjet dhe dhimbjet e popullit të tyre nuk kanë asnjë vlerë.

Një gjeneratë për të cilën varret e dëshmorëve dhe të masakruarve tanë, të para 26 viteve, janë thjesht  memoriale të parëndësishme, të cilat as nuk e dijnë se ku janë. Sepse kurrë nuk i kanë vizituar.

Një gjeneratë që ndjeshmërinë për Gazën nuk e ka prej ndonjë bindjeje humaniste universale, por prej infektimit me antisemitizëm, me salafizëm dhe me lleftizëm të tipit sovjetik ose jugosllav.

Sepse nuk mund të jetë ndryshe kur sheh se këta vajtues virtualë nuk shkruajnë kurrë asnjë fjalë për vuajtjet e kurdëve, të ujgurëve në Kinë apo të grave që masakrohen në burgjet e Iranit, vetëm pse kërkojnë të jenë të lira.

Edhe një gjë: prej një brezi që nuk di asgjë për historinë e vendit të vet, për vuajtjet e dhimbjet e saj, kurrë mos prisni punë e sakrifica në shërbim të lirisë. Prej tij veç një gjë keni të sigurt: dezertimin dhe ikjen. Dhe natyrisht edhe broçkulla të pacifizmit abstrakt për të justifikuar qyqarllëkun dhe tradhtinë e tij.

___________

Filozofia dhe Kushtetuta Amerikane

"Ne i mbajmë këto të vërteta si të vetëkuptueshme: se të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë; se ata janë të pajisur nga Krijuesi i tyre me disa të drejta të patjetërsueshme, ndër të cilat janë jeta, liria dhe ndjekja e lumturisë. — Se, për të siguruar këto të drejta, ndër njerëz formohen qeveri që marrin fuqinë e tyre të drejtë nga pëlqimi i të qeverisurve; — dhe se, sa herë që ndonjë formë qeverisjeje bëhet shkatërruese për këto qëllime, populli ka të drejtë ta ndryshojë ose ta përmbysë atë dhe të krijojë një qeveri të re, të bazuar në parime që ai i konsideron më të përshtatshme për të siguruar sigurinë dhe lumturinë e tij."

Çdo rend kushtetues mbështetet mbi një metafizikë. As Kushtetuta Amerikane nuk bën përjashtim. Teksti i mësipërm, i nxjerrë nga Deklarata e Pavarësisë, përbën themelin metafizik të saj. Ai është i frymëzuar drejtpërdrejt nga “Traktati i dytë mbi qeverisjen civile” i filozofit iluminist anglez Xhon Lokut.

Në të gjejmë pesë ide themelore:

1. Njerëzit lindin të barabartë.

2. Ata gëzojnë të drejta natyrore të lindura: jetën, lirinë dhe pronën.

3. Shteti krijohet për të mbrojtur këto të drejta.

4. Njerëzit kanë të drejtë natyrore të rebelohen kundër një shteti që devijon nga ky qëllim.

5. Legjitimiteti i qeverisë nuk buron nga Zoti, por nga pëlqimi kontraktual i të qeverisurve.

Këto pesë ide përmbajnë thelbin e programit politik të Iluminizmit – çelësin për të kuptuar dinamikën e historisë botërore gjatë 250 viteve të fundit, si dhe arsyen pse agjenda e lirisë, në kursin e historisë njerëzore, nuk bën dot pa Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Konstitucionalizmi perëndimor është përpunu në fushën e filozofisë, nga mendjet më gjeniale të saj, prandaj edhe fati i filozofisë është i lidhur me vetë fatin e Perëndimit.

___________

Dietrich Bonhoeffer (1906–1945) ka qenë teolog protestant dhe filozof gjerman. Ndër të paktit intelektualë gjermanë që iu kundërvu publikisht nazistëve, ai u arrestua, u torturua dhe u vra prej tyre në prag të kapitullimit të Rajhut të Tretë.

Mes të shkrimeve e tij të shkëlqyeshme mbi politikën dhe etikën, shquhen ato mbi diagnozën e budallallëkut si fenomen moral e social.

Ky është një fenomen që shpreh triumfin e manipulimit ideologjik e medial të masave dhe humbjen e shpresës për një shoqëri të lirë e të arsyeshme.

Bonhoeffer thotë se lufta kundër budallallëkut moral është shumë ma e vështirë se lufta kundër të keqes, sepse "e keqja mund të ekspozohet, të pengohet, të gjykohet. Por ndaj budallallëkut jemi të pafuqishëm. Ai nuk i përgjigjet argumentit, ai nuk bindet nga faktet, ai është imun ndaj çdo përpjekjeje për ta bindur".

Kush do ta besonte se 80 vjet pas vdekjes së tij tragjike, ky fenomen i diagnostifikuar nga Bonhoeffer do të merrte përmasa planetare dhe do të bëhej konsumi ditor medial.

___________

Në mbretninë e lajmeve e informacioneve të rreme, që ka shtri sovranitetin e saj absolut në rrjetet sociale, e gjejmë edhe një dukuri që ka marrë përmasa planetare: atribuimin e rremë të një mendimi, citati apo ideje këtij apo atij filozofi, shkrimtari a shkencëtari.

Kam përshtypjen se njeriu të cilit më së shumti i bëhen këto atribuime të rreme është Albert Ajnshtani.

Sa ta hapësh facebook-un, veç kur të shfaqen  "thëniet" e Ajnshtajnit mbi moralin, edukimin, kulturën, artin, muzikën, fenë, sportin, gjumin, ëndrrat  familjen, shoqërinë, dashurinë, urrejtjen, pra për krejt çështjet që e preokupojnë qenien njerëzore.

Me ta marrë mendja se Ajnshtajni nuk paska qenë një shkencëtar që jetën e tij e ka kalu në problemet e ndërlikuara të fizikës e kozmologjisë, po një kësi matrapazi i dokrrave të mendimit pozitiv a i psikologjive të suksesit.

___________

Në fillim të qershorit policia franceze arrestoi tre serbë, të cilët me urdhër të Rusisë kishin përlyer objekte hebraike në Paris. Ata kishin ndotur me bojë Muzeun e Holokaustit, fasadën e një restoranti të njohur hebre, si dhe muret e jashtme të tri sinagogave.

Ky veprim, siç u tha nga autoritetet e policisë franceze, kishte për qëllim që të nxiste klimën anti-semite në Francë.

Tri javë më herët, në Prishtinë, ishte vandalizuar shtatorja e Bill Klintonit me thirrje kundër Izraelit, të shkruara në bazamentin e saj.

I njëjti veprim ishte bërë në murin e një kishe katolike, ndërsa sot në rrjetet sociale dolën pamjet e dëmtimit të një tabele ku tregohej kisha katolike në Llapushnik.

Ngjashmëria mes ngjarjeve në Paris dhe këtyre në Kosovë është pothuajse e plotë. Kjo tregon se edhe urdhërdhënësi i tyre është i njëjtë, por zbatuesit ka fort gjasa që janë të ndryshëm: në Paris ishin serbë, ndërsa në Kosovë duhet të jenë shqiptarë që punojnë për Serbinë. Se si duken këta shqiptarë ( nëse ende mund t'u themi kështu), besoj se e keni fare të lehtë ta kuptoni. 

Këto janë shenjat e para të skenarëve të errët, prej të cilëve ky vend ka vuajtur dhe vazhdon të vuaj ende.

___________

Jean Sibelius (1865–1957) konsiderohet si një ndër kompozitorët më të rëndësishëm të muzikës klasike në Evropën veriore.

Në Finlandë ai është ikonë e identitetit kombëtar dhe ditëlindja e tij është festë shtetërore.

Fan Noli kishte njohje me të dhe në një këmbim letrash Sibelius i shkruante Nolit, pas leximit që i kishte bërë studimit të tij "Bethoveni dhe Revolucioni Francez":  "E lexova librin me interes shumë të madh. Mendoja se dija gjithçka rreth Bethovenit, por në librin tuaj kishte shumë gjëra që ishin të reja për mua". 

Të tillë ishin etërit e kombit shqiptar: mendje që komunikonin me nivelet më të larta të kulturës europiane. Pastaj erdhën haxhiqamilët e stalinistët dhe nuk e lanë kombin shqiptar të kapte ritmet politike e kulturore të  qytetërimit perëndimor.

___________

Kështu e ka jeta: disa fotografi që i kemi bërë dikur për një efekt çasti, vjen një ditë e kthehen në kujtime të vlefshme për tanë jetën, në kujtime të atyre ditëve e njerëzve të dashtun që nuk na kthehen kurrë më.

___________

Nostalgjia e zhegut të fushave: