Marenglen Spiro: Ide nga Frashëri dhe një mesazh kombëtar

Ide nga Frashëri dhe një mesazh kombëtar

Nga Marenglen SPIRO - Sekretar Shkencor i Akademisë Shqiptare të Arteve dhe Shkencave

Cilido që gjendet në Frashër të Përmetit, përjeton përfytyrime dhe imagjinata të shumëllojta, frymëzime kombëtare, gjithashtu poetike e patriotike. Frashër – emër fshati (“fshati im - qytet i vogël” në  përfytyrimin e Sami Frashërit në shekullin e XIX), por, mbi të tëra, emër i një familje të atyre që kanë zgjuar e gjallëruar ndërgjegjen kombëtare shqiptare, që kanë shpëtuar gjuhën shqipe nga zvetënimi, që i kanë lënë Shqipërisë dhe kulturës e shkollës kombëtare vepra madhore, që kanë paraparë e e mbështetur shpresën e një populli të tërë për ringjalljen e Shqipërisë, mëvetësinë e përjetëshme dhe përparimin e saj, tre korifej të gjuhës letrare shqipe, kulturës shqiptare dhe mendimit politik shqiptar. Aktiviteti përkoi dhe me ditën e lindje së Naim Frashërit.

Përpos që njeriu përjeton, atje, një natyrë të veçantë, me bukuri, hijeshi, ngjyra e jetë, mes refleksionesh e kujtimesh, lidhur ngushtë me historinë e dinjitetin kombëtar. Dhe ndodhet në lirishten e mrekullueshme ku spikasin bustet e të paharruarve vëllezërve Frashëri; ndodhet përballë shtëpisë së tyre (ngritur më 1974 mbi themelet e shtëpisë së herëshme, ku kanë lindur frashërllinjtë e përmendur); por, kur hyn brenda “ngrin” nga pamja e mosmirëmbajtjes e mungesës së plotë të kujdesit, sheh një mjedis banimi, thuajse, të rënuar, vetëm me gjurmë të mbetura nga një shtëpi – muze e dikurshme … Që nga viti 1978, kur u përkujtua 100 vjetori i Lidhjes së Prizrenit, për të cilën Abdyl Frashëri ishte ideologu qendror dhe organizatori i përkryer, në atë shtëpi nuk është realizuar asnjë aktivitet i rëndësishëm; edhe vizitorë të apasionuar, nuk gjejnë pritjen e duhur, veçse të kërkojnë çelësin e shtëpisë tek banorët e pakët vendas, që kanë mbetur atje.

Mbi gjithë këto refleksione e përshtypje të përmbledhura e shumëdiskutuara, Akademia Shqiptare e Arteve dhe Shkencave, zgjoi në vetvete, me vullnetin e shprehur të gjithë anëtarëve të saj, motivacionin dhe angazhimin për një veprimtari, në bazë shkencore, por edhe sensibilizuese për opinion gjithëshqiptar dhe ngacmuese e vërejtëse për strukturat qeverisëse të vendit, emocionuar, njëkohësisht, nga gjurmët e pashlyeshme, që ai bart, të patriotëve më në zë të lëvizjes sonë kombëtare, të vëllezërve Frashëri, si stoli të përjetëshme ….. A do të mund të ripërtërijmë këtë qendër të kujtesës patriotike e të vlerësimit njerëzor e kombëtar të veprimtarisë së vëllezërve Frashëri në Shqipëri?

Forumi i Akademisë “Idetë dhe mesazhet kombëtarë të Frashërit“, u mbajt në Frashër, gjë që barti simbolikën e vet të menduar, tek shtëpia muze e vëllezërve Frashëri, në vendin ku ata kanë lindur e kanë jetuar bashkërisht, deri sa u zhvendosën për shkollime, filluar nga 1882. Kumtesat shkencore të paraqitura nga intelektualë nga më të spikatur të vendit dhe studjues të krahinës, pasqyruan një mendim filosofik e shkencor të referuesve, në raport me aktivitetin e tyre dhe rëndësinë e veprimtarisë së tyre për kombin shqiptar si dhe me veprimtarinë e tyre filosofike e letrare botuese.

Presidenti i Akademisë, Prof. E.Ruka shprehu në mënyrë analitike idetë e vëllezërve Frashëri për identitetin kombëtar shqiptar, duke komentuar vlerën e tyre për epokën e rilindjes kombëtare dhe formimin e shtetit shqiptar. Historianët tanë, Prof. P.Xhufi dhe Prof. P.Milo kumtuan mbi profilin politik si ideolog dhe atë diplomatik mjeshtëror të Abdyl Frashërit dhe  principet e ndërtimit të shetit shqiptar, formuluar e shtjelluar nga Sami Frashëri; lidhur me veprimtarinë shtetformuese në kuadrin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe strukturimit etatik të saj, komentoi gjerësisht Prof. K.Krisafi në Forum. Një analizë politike të mendimit të vëllezërve Frashëri, në kuadrin e Shqipërisë post-osmane, e përvijoi në mënyrë estetike e domethënëse Prof. Fatos Tarifa.

Intelektualë të zonës së Përmetit, Kastriot Bezati, Mjeshtër i Madh dhe Lumo Kolleshi poet e shkrimtar, trajtuan çështjet mbi kuvendet kombëtarë të Frashërit dhe mbi rolin e Naim Frashërit si mësues i populllit nëpërmjet veprave të tij letrare. Aspektet themelore të analizave të veprës së Naim Frashërit nga Rexhet Qosja, u sollën në një dritë analitike dhe bashkëkohore nga studjuesi dhe shkrimtari Agim Vinca. Një botim i plotë i veprës së Sami Frashërit, nën kujdesin e veçantë të Prof. Xhevat Lloshi, u suall në Forum nga vetë inisiatori e realizuesi, duke i dhënë asaj vepre një kuptueshmëri të qartë në funksion në interesit kombëtar. Në fund, Prof. Sherif Bundo, formuloi principet e imazhit të një vendi të pelegrinazhit turistik e kulturor të Frashërit, nisur nga konsiderata kulturore, historike dhe të perspektivave të zhvillimeve ekonomike të zonës.

Vajtëm në Frashëri. Një rrugë e vështirë, pa përkujdesje, e pashtruar dhe paniveluar askund, shiu e kish mbuluar me baltë, as rrugë karrocësh nuk mund të ishte … Dhe fundi i saj, të çon në një vend me natyrë të mrekullueshme e mundësi të jashtëzakonëshme për pelegrinazh patriotik, turizëm natyror, biznes familjar, aktivitet që thërret e strehon të ikurit, të cilët mund të ndërtojnë një jetë aktive mes një natyre të pakrahasueshme, pyjesh të pasur, pa fund, ajër i shëndetshëm.

Bëjmë, me këtë rast, një apel, së pari për pushtetin lokal, më tej për atë qendror, për kujdes e vëmendje për këtë vend thuajse “të harruar”, me histori të paharruar të frashërllinjve të mëdhej e natyrë të dëshëruar për të gjithë. Me forcë e ngremë zërin për një vëmendje të veçantë e të motivuar, për këto organizma dhe drejtuesit e tyre, duke shprehur, njëkohësisht, habinë tonë për mungesën e saj të deritanishme. Bashkohemi me përpjekjet e shoqatave patriotike të krahinës dhe të tjera njësi të shoqërisë civile, që nuk rreshtin së bëri thirje për kujtesë e kujdesje për këtë vënd; urojmë të dëgjohemi, së bashku me ‘ta, dhe të zgjojmë administratat e pushteteve si dhe kërkojmë përkrahjen, anë-mbanë, të opinionit publik e shoqërisë!

Frashëri jep mesazhe kombëtare, që kumbojnë në ndërgjegjen e shqiptarëve, përcillen nga historia nga historianë shkencëtarë të mirëfilltë, që duhet të mbeten të gjalla ndër ne dhe të dukëshme, të kuptueshme e pasqyruese nga vizitorë turistë, të pasionuar të kulturës apo kuriozë të interesuar…..