Sadbere Emshiu: Kur zgjedhjet bëhen çështje forme

Kur zgjedhjet bëhen çështje forme – Vëzhgime të një migranteje mbi zgjedhjet për kancelar dhe paralelet e tyre historike

«Kur pushteti politik mund të sigurohet vetëm përmes përsëritjes, problemi nuk qëndron te procesi – por te politika që e shtyn përpara.»

Zgjedhjet – një akt i demokracisë apo thjesht një ritual politik?

Më 6 maj 2025, ndërsa ndiqja lajmet, më lindi një pyetje që më kishte shqetësuar prej kohësh: Çfarë ndodh kur një kandidat për kancelar dështon që në raundin e parë? Çfarë do të thotë kur pushteti sigurohet vetëm përmes përsëritjes? Këto mendime nuk janë thjesht reflektime mbi procesin zgjedhor në Gjermani. Ato janë jehona të një historie që jeton brenda meje – një histori mbi demokracinë, pushtetin dhe përpjekjen e pandërprerë për besueshmëri.

Si migrante nga Maqedonia e Veriut, që i kam përjetuar nga afër plagët e sistemeve autoritare, i shoh proceset politike në Gjermani me sy tjetër. Çfarë do të thotë kur një sistem politik që dikur shihej si shembull fillon të tregojë shenja lodhjeje? Ku mbetet substanca që e mban demokracinë gjallë?

Në këtë kolonë dua t'ju marr me vete në një udhëtim reflektimi mbi këto pyetje dhe të nxjerr në pah paralelet e thella mes zgjedhjeve për kancelar në vitin 2025 dhe përvojave politike që më kanë formuar. Nuk bëhet fjalë vetëm për votime – por për besim, përgjegjësi dhe guximin për ta vënë në pikëpyetje sistemin çdo ditë.

Nga Sadbere Emshiu

Në mëngjesin e 6 majit, teksa lajmet e para për zgjedhjet po transmetoheshin, i thashë vajzës time Drita Sofijës: «Imagjino sikur MERZ të mos zgjidhet sot – çfarë do të ndodh?» Ishte një mendim spontan, i lindur nga dekada vëzhgimi. Dhe pastaj, ndodhi vërtet.

Unë vij nga Maqedonia e Veriut, nga një familje shqiptare, historia e së cilës është e gërshetuar ngushtë me politikën e lëkundshme të Jugosllavisë. Një vend që nga jashtë dukej modern, por nga brenda ishte i mbushur me kontroll, frikë dhe heshtje. I njoh këto sisteme, ku proceset politike ishin shpesh vetëm fasadë. Kam jetuar dhe Shqipërinë nën Enver Hoxhën, ku një zë i vetëm vendoste për miliona – dhe të tjerët dënoheshin me heshtje.

Pastaj erdhën luftërat: Bosnja, Kosova – jo konflikte të largëta, por plagë që brezi im i mban ende brenda vetes. Nga kjo histori kam nxjerrë një mësim themelor: demokracia nuk është një kontratë letre, as një grumbull paragrafësh. Ajo jeton në zemrat e njerëzve, në dialog, në vullnetin për të marrë përgjegjësi, në gatishmërinë për t'u përfshirë.

Kur erdha në Gjermani më 1981, isha 15 vjeç, por politikisht e zgjuar. Gjyshi im ishte mësuesi/mentori im i parë politik: një burrë që fliste pesë gjuhë, që kishte përjetuar rënien e Perandorisë Osmane, luftërat botërore dhe ndryshimet e sistemeve në Jugosllavinë e dikurshme. Përmes tij kuptova herët se vigjilenca politike nuk është luks, por art mbijetese.

Gjermania më magjepsi. Pavarësisht kontradiktave: këtu kishte rregulla të qarta, procese transparente, ndërrim paqësor pushteti. Por sot pyes veten: kur një kandidat dështon që në raundin e parë, kur qeveritë krijohen vetëm përmes përsëritjes dhe manovrave taktike – a është kjo pjekuri politike? Apo kemi të bëjmë me një sistem që është mbështetur tepër gjatë mbi stabilitetin e vet?

Neni 63 i Kushtetutës gjermane rregullon qartë zgjedhjet e kancelarit: shumicë absolute në raundin e parë, edhe dy raunde të tjera, dhe nëse është e nevojshme, emërim nga Presidenti Federal. Por çfarë do të thotë kjo për një demokraci, kur themeli i legjitimitetit është i brishtë që në fillim? Besimi nuk lind nga procedurat, por nga besueshmëria. Dhe besimi është i ndjeshëm – fiton me vështirësi, humbet me lehtësi.

Unë nuk e shkruaj këtë si vëzhguese e jashtme, por si dëshmitare e kohës. I njoh shenjat paralajmëruese, kur forma zëvendëson përmbajtjen, kur pushteti bëhet qëllim në vetvete. Në vendet e prejardhjes sime, zgjedhjet kanë qenë shpesh vetëm një fasadë – dhe kështu mbeten edhe sot në shumë vende. Gjermania kishte substancë. Por substanca duhet të mirëmbahen, si një kopsht i ndjeshëm që kërkon ujë, dritë dhe vëmendje. Demokracia nuk ripërtërihet përmes përsëritjes së zbrazët, por përmes besimit të qytetarëve.

Për ne, që vijmë nga skajet e Evropës, çarjet në qendër dhembin veçanërisht shumë. Ne e dimë se ku të çojnë proceset kur politika shërben vetëm për vetëmbijetesë, kur njerëzit tërhiqen sepse nuk ndihen më të dëgjuar.

Prandaj apeli im është: të shohim me kujdes. T'i marrim zgjedhjet seriozisht – jo vetëm si procedurë, por si matës të besimit. Të dëgjojmë zëra që shpesh anashkalohen – zëra si imi, që kanë mësuar çfarë do të thotë të mbash përgjegjësi, edhe në heshtje.

Sepse në fund, forca e një demokracie nuk matet me numrin e raundeve zgjedhore, por me thellësinë e besimit që ajo ngjall. Është guximi i qytetarëve që e mban atë – guximi për të parë, për të pyetur, për të kërkuar. Unë e shkruaj këtë si dikush që e ka përjetuar se si liria thyhet në heshtje – dhe sa e çmuar është kur rritet.

Prandaj lutem: ta mbrojmë jo nga frika e humbjes, por nga dashuria për atë që na bën njerëzorë – shpresën për të ndërtuar së bashku një të ardhme më të mirë.