Ndue Dedaj: Parajsa prej librash e Borgesit

PARAJSA PREJ LIBRASH E BORGESIT

Nga Ndue Dedaj

45 vjet më parë, Jorge Luis Borges, njëri nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit XX, thoshte para studentëve të Universitetit të Belgranos, se “gjithmonë Parajsën e kisha imagjinuar si një bibliotekë” dhe shton “Nga të gjitha instrumentet e njeriut, pa dyshim, më i çuditshmi është libri. Instrumentet e tjerë janë zgjatime të trupit të tij. Mikroskopi dhe teleskopi janë zgjatime të vështrimit; telefoni zgjatim i zërit; po ashtu kemi parmendën dhe shpatën, zgjatime të krahut. Por libri është tjetër gjë: ai është zgjatimi i kujtesës dhe imagjinatës së njeriut...”

Fjala e tij mund të gjendet lehtësisht dhe të lexohet, por kumti është i qartë dhe me kaq. Njeriu në tokë ka krijuar parajsën pa të cilën nuk mund të rronte, atë të kujtesës së njerëzimit, imagjinatës krijuese, diturisë së gjeneratave – e gjitha kjo në formën e librit dhe të bibliotekës, që nga papiruset. Doemos që mund të ketë këndvështrime të ndryshme, dikush e sheh parajsën tokësore te arat e begata plot bereqet, vreshtat me rrush e vozat me verë, dikush të kështjellat antike dhe qytetet mesjetare e moderne, dikush te besimi dhe institucionet e kultit, dikush te shpikjet e mëdha që i dhanë kuptim ekzistencës së njeriut në këtë planet etj.

Kurse Borgesi e shihte parajsën te libri. Shumë njerëz e mendojnë si ai, ndaj herë pas here gjejnë mënyrën për të ndikuar te të tjerët, sidomos pasardhësit, për një lexim të vazhdueshëm dhe sa më të thelluar të librit, pasi në një mbretëri të pafundme librash nuk mund të hyhet duke bërë sikur… po lexon. Nuk është e vërtetë që nuk kemi kohë për të lexuar. Nuk na e merr krejt kohën bota virtuale! Kafenetë plooot, po. Si askund tjetër në Europë, kah jemi nisur e nuk po dimë të mbërrijmë. E vërteta është se njerëzit më me shumë punë intelektuale, krijuese, shkencore etj. lexojnë më shumë! Nuk kanë vend se ku të vënë librat. Ka hequr dorë nga libri kategoria që e mendon leximin kohë të humbur, apo thjeshtë për të kaluar kohën!?

Jo, të lexuarit nuk është aspak një gjë e lehtë, pasi vetë libri nuk është një “send” i lehtë në dorën tënde, madje është më i rëndë se dhe vetë topat që buçasin…

Bibliotekat, botuesit, katedrat universitare, masmediat, shkrimtarët sugjërojnë lista me libra që duhen lexuar, veçanërisht nga nxënësit dhe studentët. Por është dhe një zakon i vjetër, mes miqsh, të flitet për librat, që fatmirësisht nuk është venitur nga koha e internetit. I rekomandojnë njëri-tjetrit libra artistikë, historie, filozofie, përkthime enciklopedike etj., secili sipas “parajsës” së tij dhe asaj të Borgesit. Postojnë foto bibliotekash të vjetra, që nga ajo e Aleksandrisë dhe njerëzish që lexojnë dhe në park, në tren etj. në kohën e sotme, për t’iu provuar tanëve këtu se ky refuzim i librit ndër ne është absurd, i dëmshëm dhe me pasoja për shoqërinë e nesërme.

Të ishte për punëtorët e Librit, dhe ata janë jo pak, nuk do t’i kishin miratuar listat e deputetëve pa i kaluar një për një në “provimin” e librit, leximit dhe bibliotekës vetjake, familjare. Nuk do t’i kishin miratuar ministrat, gjykatësit, ambasadorët pa këtë kriter, të lexuarit.

Lum kush ta kuptojë në tokë “parajsën” e Borgesit, për të cilin “ashtu si rëra, edhe libri nuk ka as fillim as fund”.