Editorial » Ukaj
Ndue Ukaj: Ngjarje që zunë një hapësirë të madhe në imagjinatën time djaloshare
E hene, 15.04.2024, 06:53 PM
Ndue Ukaj:
Jam
lindë dhe jam rritë në një fshat piktoresk, rrafshnalta e së cilës ishte
hijeshuar me majën e lartë të Stubllavaçës, që dukej sikur kishte kurorëzuar
një fat lartësish për të. Poshtë shtëpisë sime shtriheshin lugina të bukura,
një kurorë malesh, bashkë me fushat e Anamoravës, kurse përpara, maja e
Lubotenit, një pikë ku toka lidhej me qiellin.
Ne
jetonim në një shtëpi, në një kodër as të madhe e as të vogël, rreth e përqark
së cilës shtriheshin shtëpi të punuar me gurë.
Kur
zgjohesha dhe bëhesha gati për në shkollë, përpara më shfaqej maja e Lubotenit,
kurse prapa ishte maja e Stubllavaçës dhe një kryq i vjetër, më i vjetri në
krejt atë rajon, historia e të cilit më kishte ngacmuar imagjinatën qysh si
fëmijë.
“Është
kryq i vjetër”, -më thoshte gjyshi im, i cili dinte shkrim lexim, ishte nxënës
i shkollës së vjetër, dhe fliste me devocion prej besimtari për të, tek
përpiqej të më shpjegonte historinë e Martirëve të Karadakut dhe vazhdonte:
“Ata
janë syrgjynë të kombit e të fesë”, dhe ndalej, shikonte përpjetë, merrte frymë
thellë, pastaj pëshpëriste diçka nëpër buzët e tij të holla, me siguri ndonjë
lutje në gjuhën e vjetër arbnore.
Diellit,
kur linde, i duhej kohë të kalonte kodrën mbi shtëpinë time, që të shfaqte
rrezet e tij në oborrin tim, por kur i ngulte rrezet në oborrin tim, ato
shndritnin deri kur terri mbështillte tokën dhe gjithçka që ekzistonte mbi të.
Dhe
ishte magjepse të sodisje perëndimin e diellit në ato lartësi, kur ai bëhej i
vogël e terri i madh, dhe të mendoje për ato çaste, kur terri gjithçka e fuste
nën pushtetin e tij.
Atëherë
ndihej nevoja e dritës, e fuqisë së saj, e mengjesit të ri.
Që
fëmijë, më dukej e çuditshme loja mes dritës e territ, e sodisja si vinte terri
si një ushtri dhe gjithçka e gllabëronte në pushtetin e vet.
Dhe
vinte nata!
Kur
je në terr e pa dritë, një natë mund të jetë shekullore, nuk sheh asgjë përpos
errësirës, siç mund të ishte një jetë njerëzore, një jetë, në të cilën ndodhte
shpesh të plandoste terri i madh.
Stublla
e Epërme është një vendbanim i bukur, por atë e bënë më të veçantë, historia e
tij, historia e Martirëve të Karadakut, të shekullit XIX, dhe sidomos ajo e
shkollës së parë shqipe në Kosovë, ngjarje këto që zunë një hapësirë të madhe
në imagjinatën time djaloshare.
Fshati
ka dy kisha të bukura, njëra e ndërtuar me gurë të gdhendur nga mjeshtrit e
spikatur të fshatit, të cilët gdhendjen e gurit e kishin mjeshtëri të moçme,
kurse tjetra, një kishë shkollë, tani e kthyer në muze, që rrinte e vetmuar dhe
e ndrojtur rrëzë kodrës, tatëpjeta e së cilës të çonte kah Maja e Stubllavaçës.
Jam
rritë duke dëgjuar cicërimën e zogjve dhe tingujt melodikë të kambanave të
kishës, por në fillimet të viteve të 90ta, beftë e furishëm, filluan të binin
kambanat e ankthshëm të robërisë; kambana kobzeza, që vinin si korba nate për
të ndukë sy njerëzish, aso kambana të llahtarshme, të dëgjuara shpeshherë në
histori, por që për popujt e këtyre tokave, ishin krejt të freskëta.
“Ne
kurrë nuk kemi jetuar të lirë”, thoshin më të vjetrit, e mua kjo frazë më
tmerronte, më dukej si një therë në zemër dhe më shponte përditë e më shumë.
Dhe
në moshë krejt të re, aty mes viteve dymbëdhjetë e katërmbëdhjetë, i trembur
kundroja realitetin, pa mundë të kuptoja vërtet çfarë po ndodhte.
Dhe
pikërisht në vitin kur kaloja nga shkolla fillore në atë të mesme, mes gëzimit
se po rritesha dhe mallëngjimit se po ndahesha me shokë e shoqe, pashë se
qielli ynë u errësua tërësisht. Ne mbetëm pa shkolla, pa universitet, pa
radiotelevizion, pa administratë tonën, me prindër të larguar egërisht nga puna
dhe me frikën e shtrirë kudo, si një mjegull, që nuk të linte të shihje asgjë
përpara.
Asokohe,
i dëshpëruar, ngjitesha shpesh në maje të Stubllavaçës dhe prej atyre
lartësive, kur qielli ishte i kthjellët, më dukej se e shija gjithë botën në
shuplakë dore.
Po,
asokohe, përfytyrimi im për kufijtë kishte një mospërkim të thellë me
realitetin, nuk mund ta kuptoja se kufijtë vërtet ishin përcaktuar të ishin
humnerë njerëzore, ku fundoseshin dëshira të pafundme, ku virtrshin shumë
ëndrra të rinjsh porsa çelnin filizat e parë të jetës.
Unë
kisha mbushë një lundër plot dëshira e kisha lundruar nëpër retë e bardha,
atyre lartësive magjepse, deri kur erdhi një ditë, kur realiteti kishte forcë
të llahtarshme sa t’i tmerronte edhe ëndrrat, dhe lundra ime u godit prej
dallgëve të jetës.
Gjithçka
erdhi shpejt, si vetëtima, për të ndryshuar jetën time përfundimisht, jo vetëm
timen, por edhe të gjithë njerëzve përreth meje.
(Fragment nga një libër që po shkruaj)