Fahri Xharra : Homeri i Ballkanit, i panjohur për shqiptarët

Homeri i Ballkanit, i panjohur për shqiptarët

Nga Fahri Xharra

E shihni këtë burrë me plis dhe lahutë, e njohni ? Nuk e besoj. Por, edhe nëse e njofim jemi shumë pak nga ata. Burrin me lahutë,  studjuesit amerikan e kanë quajtur “ Homeri I Ballkanit . Do e spjegoj më poshtë.
Nga shqipatët i vetmi që ka shkruar për këtë figurë “ të humbur” shqiptare është profesori dhe publicisti Ismet Azizi  i cili në një rast ai shkruan: “Te ne në Kosovë dhe Shqipëri, përveç profesorit Zymer Neziri nga Instituti Albanologjik i Prishtinës, i cili ka ngritë zërin për ndriçimin dhe përmirësimin e gabimeve që ka bërë Universiteti i Harvardit, përpjekje tjera nuk ka pasur . “
Kjo është një katastrofë studimore e dy Akademive shkencore, e të dy Instituteve të Albanaologjisë dhe po ashtu e të dy Instituteve të Historisë. Pomediat pamore, ato të shkruara? Ato nuk “kanë” kohë, se ashtu i do “ mushka drutë”

E dimë ne këte : ““Lahutë në Sanxhak mos kërko, sepse pothuajse çdo shtëpi ka dhe i ruan si hajmalitë. Ato ruhen në vende të veçanta, në ballë të oxhakut në rafte me libra të vjetra dhe të shenjta”.? Jo, pra.  As që na intereson !

Profesori Ismet Azizi spjegon : ” Peshteri prej kohësh ka qenë çerdhe dhe thesar i lahutarëve. Deri në fund të shekullit të XVII ky rajon është karakterizuar me homogjenitet etnik, të cilin më vonë do të ndërpresin vendosjet gjithnjë e më të shpeshta, trazirat dhe migrimit masive. Migrimet janë intensifikuar veçanërisht pas formimit të Sanxhakut të Pazarit të Ri (1877), gjegjësisht pas shkëputjes së tij nga Vilajeti i Bosnjës dhe bashkimit me Kosovën. Kështu, rezulton në Peshter përzierja e kulturës lokale dhe shpirtërore me atë të të ardhurve nga Hercegovina, bregdeti malazez dhe nga muhaxherët tjerë boshnjak që arritën nga vendet e okupuara nga Serbia në vitin 1878.”

Kush është lahutari me famë ? “Avdo Mexhedoviqi (nga fshati Obrov në afërsi të Bijello Poles, 1875-1953) ishte një këngëtar lahutar nga Sanxhaku i Malit të Zi. Mexhedoviqi është një nga poetët epik më të mëdhenj të Sanxhakut por edhe më gjerë. Poema e tij epike “Martesa e Mehë Smailagiqit” e cila ka 12.311 vargje, aq sa kanë së bashku Iliada dhe Odisea. Shkencëtari amerikan Milman Parry, studiues dhe profesor në Universitetin e Harvardit në gjysmën e parë të shekullit të XX, Avdon e ka quajtur “Homeri ballkanik”.
Boshnjakët ardhacak në Sanxhak si dhe të gjithë të tjerët që flasin sllavisht e mohojnë origjinën e tij shqiptare, kurse ne po ashtu e mohojmë duke mos e për mendur kurrë.
E vërtetë që  “Avdo nuk ka lënë vargje në shqip, por fjalë po. Neziri potencon se kur është përgatitur poema “Martesa e Mehë Smailagiqit” (Zhenidba Smajlagiq Mehe), poema më e gjatë me mbi 12 000 vargje, kanë hasë në fjalë të cilat nuk i kanë kuptuar, atëherë është kërkuar ndihma e Qamil Sijariqit, i cili i ka përkthyer fjalët shqipe. “
Sipas Prof. Nezirit : “Prof. Neziri, bazohet në katër pika në shpjegimin e prejardhjes shqiptare të Avdo Megjedoviqit: 1. plisi, të cilin nuk e mban ndonjë etnitet tjetër përveç shqiptarëve; 3. fjalët shqipe që i përdorë në këngët e tij epike; 3. deklaratën e tij para profesorit Perri kur thotë se ne rrjedhim nga gjaku i Ferizit, jo Ferizoviqit (citoj: “Mi poticemo od krvi Ferizi”), dhe 3. sintaksa e tij. “

(Jedan od najznamenitijih filologa XX stolje?a, Milman Parry, nakon što je 1935. godine posjetio Sandžak zabilježio je na fonografskim plo?ama oko 80 000 stihova, dok je njegov kolega Albert Lord 1950. godine zabilježio još 20 000 stihova Avde Me?edovi?a. Uz epske pjesme, zabilježeno je i oko 1 000 stranica transkripata i rukopisa, nastalih nakon razgovora sa Avdom. (Dušica Minjovi?: Avdo Medjedovic na raskrscu reprodukcije i kreacije )

“Këngët shqiptare të Eposit të Kreshnikëve janë cikël këngësh epike heroike legjendare. Ato radhiten ndër shtyllat më të rëndësishme artistike të kulturës shpirtërore të shqiptarëve. Eposi i Kreshnikëve është jehonë poetike disa shtresore e jetës së përbashkët (sh.VI-VIII), por edhe e konflikteve disa shekullore ndëretnike, e kacafytjeve dhe e përgjakjeve ilire-shqiptare me ardhësit sllavë të jugut në Iliri (Ballkan). Nga ardhja e tyre e deri në shekullin XIV, sidomos në shekujt XIII-XIV, ky konflikt është acaruar dhe zgjeruar, siç thotë historiani A. Buda (1986), në kohën e forcimit të pushtetit feudal qendror serb të dinastisë së Nemanjiqëve. Edhe epikologu gjerman M. Lambertz (1958) pajtohet se këto këngë «rrjedhin nga koha e dyndjes së sllavëve nëpër Danubin e Poshtëm në Ballkan dhe ruajnë ende kujtimin e luftërave të vjetra të ilirëve ose shqiptarëve kundër sllavëve që u dyndën në kohën rreth vjetëve 700-800». Këto këngë janë ndër eposet e fundit aktive në Evropë në fillim të këtij mijëvjeçari dhe me të drejtë thuhet se e kanë vendin në arealin e epikës botërore.

Eshtë për cekur që : ” Hulumtuesi i njohur i krijimtarisë epike ballkanike Milman Parry , gjatë vitit 1935, regjistroi në pllakë speciale fonografe me 80.000 vargjet epike të Avdo Mexhedoviqit. Në bazë të këtyre studimeve Parry ka shpikur teorinë moderne të letërsisë gojore dhe homerologjinë moderne. Lordi Albert Bates, gjithashtu profesor në Universitetin e Harvardit, vazhdoi punën për mbledhjen e krijimtarisë epike nga viti1950 deri më 1951 dhe regjistroi edhe 18.000 vargje të Avdos. Në këtë mënyrë është kompletuar një koleksion mbresëlënës prej rreth 100.000 vargjeve të Avdo Mexhedoviqit.”
Duhet përmendur që Ztr. Ismet Azizi vazhdimisht sulmohet nga qarqet boshnjake për shkrimete tia, sepse e tregon të vërteten e origjines shqiptare të Avdos , të cilën ata nuk e pranojnë.

Nga Avdo Neziri janë inçizuar:
-“The Death of Mustajbey of the Lika” (Parry Text no. 6807, Rec. nos. 5146-5180, June 28, 1935, 2,436 lines).

-"Hrnjica Mujo Avenges the Death of Mustajbey of the Lika" (Text no. 6810, Rec. nos. 5181-5278, June 29-30, 1935, 6,290 lines).

-"The Wedding of Vlahinji? Alija" (Text no. 12,375, Rec. nos. 5459-5552, July 14-15, 1935, 6,042 lines; there is also a dictated version of this song from Avdo, Text no. 6841, July 16, 24, 25, 1935, 5,883 lines. Both texts were published in Me?edovi?, 1980.).

-"The Heroism of ?er?elez Alija" (Text no. 12,379, Rec. nos. 5595-5635, July 15-16, 1935, 2,624 lines).

-"Osmanbey Delibegovi? and Pavi?evi? Luka" (Texts nos. 12,389 and 12,441, Rec. nos. 5712-5817, 6471-6561, July 17-20, August 1-3, 1935, 13,331 lines; text published, Me?edovi?, 1980).

-"Sultan Selim Captures Kandija" (Text no. 12,447, Rec. nos. 6677- 6763, August 4, 5, 8, 1935, 5,919 lines).

-"The Illness of Emperor Dušan in Prizren" (Text no. 12,463, Rec. nos. 6848-6857, August 8, 1935, 645 lines).

-"The Captivity of Kara Omeragha" (Text no. 12,465, Rec. nos. 6888-6906, August 9, 1935, 1,302 lines).

-"Be?iragi? Meho" (Text no. 12,471, Rec. nos. 7015-7108, August 10- 11, 1935, 6,313 lines). {60|61}

“The Arrival of the Vizier in Travnik” (Text no. 6802, June 29-30, July 4-5. 1935. 7,621 lines).

"The Wedding of Meho, Son of Smail" (Text no. 6840, July 5-12, 1935, 12,311 lines; text published Me?edovi?, 1974b, translation published Me?edovi?, 1974a).

"Gavran Harambaša and Sirdar Mujo" (Text no. 12,427, July 26, 1935, 4,088 lines).

"The Captivity of Tale of Orašac in Ozim" (Text no. 12,428, July 30, 1935, 3,738 lines, unfinished).
Fahri Xharra,12.12.18

Referencat:

- https://www.radiokosovaelire.com/ismet-azizi-avdo-mexhedoviqi-ishte-homeri-ballkanit/
  -http://a.kultplus.com/?id=12&o=470 150 vjetori i lindjes së Avdo Mexhedoviqit, 'Homerit' të Ballkanit

https://chs.harvard.edu/CHS/article/display/6181.4-avdo-me%C4%91edovi%C4%87-guslar
http://www.sandzacke.rs/bosnjaci/kulturna-bastina/video-gusle-i-usmena-epika-bosnjaka-u-sandzaku-avdo-medjedovic-homer-sa-obrova/
http://sandzakpress.net/avdo-mededovic-1875-1953

http://www.sandzacke.rs/vijesti/sandzak/faruk-medjedovic-ismet-azizi-je-bezobzirni-falsifikator-i-opasni-manipulator-avdo-medjedovic-je-bosnjak/