Fahri Xharra: Plani urban në një pllakë sa një kokërr gruri

Plani urban në një pllakë sa një kokërr gruri

shkruan Fahri Xharra

Në lokalitetin arkeologjik të Blagotinit, nga vetëm një sondë (30 m²), u gjetën rreth 16,000 fragmente qeramike. Supozohet se Blagotini shtrihet në 6 hektarë dhe janë hulumtuar vetëm 300 m².Gërmimet u kryen midis viteve 1989 dhe 1999, kur u ndërprenë për shkak të situatës së përgjithshme politike në vend.

Nga hulumtimi i kryer rezulton se vendbanimi është ndërtuar sipas planit. Shtatë e gjysmë birucat e zbuluara janë grupuar rreth një sheshi qendror. Në mes të sheshit kishte një vend të shenjtë që përballej me drejtimin absolut veri-jug (dhe në neolitik ishte pothuajse e pamundur të vendosej linja absolute veri-jug duke përdorur vetëm yjet).

Dy figura të mëdha, që besohet se përfaqësojnë perëndeshën e pjellorisë dhe perëndeshën e tokës, u gjetën në shenjtërore. Figurat janë me përmasa të mëdha (rreth 40 cm) dhe përfaqësojnë një gjetje të jashtëzakonshme (zakonisht këto figura të perëndeshës janë me përmasa më të vogla dhe është e rrallë të gjesh qoftë edhe dy perëndesha të përmasave kaq të mëdha në një vend)

Gjetjet e zbuluara tregojnë se banorët e  antikes ( sot Serbia) merreshin si me bujqësi ashtu edhe me blegtori, siç dëshmohet nga eshtrat e gjetura të kafshëve të egra dhe hambaret për ruajtjen e drithit.

Një gjetje veçanërisht interesante dhe krejtësisht e pazakontë - modele balte të kokrrave të grurit, disa copa (dimensionet nga 7 cm në 12 cm). Këto kokrra gruri u gjetën në shenjtëroren Blagotin, gjë që vërteton vetëm njohuritë e mëparshme se për njeriun neolitik kokrrat ishin me origjinë hyjnore. Arsyeja për këtë është cikli jetësor i një kokrre të drithërave: vdekja (shtrimi në tokë/mbjellja), lindja (duke mbirë nga toka), jeta (rritja dhe veshi), vdekja përsëri (shirja), e cila fillon një cikël të ri me rimbjellje.

Plani urban  në një pllakë sa një kokërr gruri

Është plani urban më i vjetër në botë, duke iu referuar faktit se deri atëherë plani i Urit (Mesopotami) konsiderohej më i vjetri, mosha e të cilit llogaritej të ishte rreth 6000 vjet. Kokrra e mirësisë e zhvendos këtë kufi me 2000 vjet! Ky lokalitet ( për ne pa emër )u themelua nga pjesëtarët e kulturës së Vincë, d.m.th. faza e saj më e vjetër – para Vinca në fund të mijëvjeçarit të 7-të dhe fillimit të mijëvjeçarit të VI para Krishtit. Në Blagotin, që përfaqësonte një vendbanim unik rezidencial dhe ekonomik me rrugë dhe një tempull në pjesën qendrore të sheshit, ishte një qendër fetare, ku jetonin rreth 100 familje fermerë. Mbi 16.000 fragmente qeramike, figurina, perëndesha, modele balte të kokrrave të grurit u gjetën në vend, të cilat tregojnë se fermeri Blagotinas besonte se ato kishin origjinë hyjnore. Rreth sheshit u zbuluan disa gjysëm biruca ku ka një vend të shenjtë të veçantë me perëndeshën e pjellorisë dhe perëndeshën e tokës. U gjetën edhe vegla, shata, mbjellëse, parmendë të punuar me një bri. Në bazë të pjesëve të gërmuara të drithërave, u konstatua se aty bëhej miell. Zbulimet nga dekada e kaluar treguan për prodhimin e parë të bukës në botë.

Gruri mbahet ndryshe (së bashku me thesare të tjera, duke përfshirë Hyjneshën e Fertilitetit dhe Perëndeshën e Tokës) në Koleksionin Arkeologjik të Fakultetit të Filozofisë në Beograd.

Drithi është aktualisht në koleksionin muzeal të Universitetit Popullor Trstenik në kuadër të ekspozitës "Historia e bukës në rajonin e Trstenikut"

Referencat; te autori

Gjakovë: 22.03.24