Skender Jashari: Gjergj Kastrioti në Betejën e Nishit dhe Kisha e Tij në Rahovicë

Gjergj Kastrioti në Betejën e Nishit dhe Kisha e Tij në Rahovicë

Si sot 580 vite më parë,  më 3 nëntor 1443, ndodhi Beteja e Nishit dhe 2-3 ditë më pas më 5-7 nëntor 1443, qëndrimi i Gjergj Kastriotit edhe në Kishën dhe Manastirin e fshatit Rahovicë

Nga Skender Jashari

Më 1  janar 1443, Papa Eugjeni IV, publikoi një enciklikë me të cilën shpallte Kryqëzatë, që thërriste vendet Europiane dhe kërkoi nga kleri katolik që taksën e të dhjetave ta dislokonin për të financuar fushatën ushtarake.[1] Ky organizim mori përkrahje të gjerë në vendet Europiane, përfshirë edhe të krishterët e Ballkanit,[2] e që më 22 korrik 1443, mbreti Vladislav III filloi fushatën ushtarake kundër Perandorisë Osmane, nga qyteti Buda me 35.000 ushtar.[3] Forcat e tilla, marshuan nëpër Ballkan për 4 muaj nga shtatori 1443 deri në janar 1444.[4] Edhe Gjergj Arianiti i sulmoi në shtator 1443 forcat Osmane, duke çliruar shumë pjesë të Arbërisë, ku iu bashkuan edhe Gjiin Zenebishi, por në afërsi të qytetit të Kosturit u sulmuan dhe u shpartalluan nga forcat osmane.[5]

Beteja e Nishit dhe afër Kunovicës, në vetëvete ka 5 beteja të ndryshme, ku Janosh Huniadi e sulmoi garnizonin Osman në Nish, duke e marrë kontrollin  e qytetit, e pastaj duke u zhvillu edhe 3 beteja të tjera kundër ushtrive osmane, që shkonin në drejtim të Nishit.[6] Forcat e 4 ushtrive osmane të shpartalluara, u baashkuan dhe ato ishin nën komandën e Bejlerbeut të Rumelisë arbërorit Kasëm Pashës, Turhan Beut( guvernator i Thesalisë), Isak Beut( sanxhakbe i Shkupit) dhe Gjergj Kastriotit. Dy ushtritë kundërshtare ishin vendosur në dy brigjet e lumit Morava, kurse më 3 nëntor ushtria e Huniadit me rreth 10.000 ushtar kaloi lumin dhe sulmoi ushtrinë osmane.[7] Kasëm Beu u frikësu dhe filloi tërheqjen por kur pa se Huniadi kishte më pak forca filloi kundërsulmin, por në momentin vendimtar Skenderbeu braktisi fushëbetejën, duke i mbledhur kalorësit arbëror pranë vetes, duke shkaktuar edhe tërheqje të plotë të ushtrisë osmane,[8] kurse historian Osman e thotë që Alfonsi i Napolit e kishte nxitur Gjergj Kastriotin për këtë plan.[9] Historian thonë që Huniadi dhe Gjergj Kastrioti kishin marrëveshje sekrete për këtë betejë sepse kishin kontakkte të shpeshta,[10] ose që marrëveshjen e kishin bërë pak para betejës,[11] apo gjatë betejës.[12] Ashtu edhe Barleti thotë:”… Skënderbeu ua kishte bërë të ditur planet e veta hungarezëve dhe se kishte vënë në dijeni më parë me anë lajmëtarësh Huniadin për çdo gjë dhe e kishte grishur me dëshirë të madhe bashkë me fuqitë e tija. Sido që të ketë ndodhur, unë nuk ngul fort këmbë për ta pohuar, sepse nuk e kam të sigurtë. Por unë do të besoja këtë: se të gjitha janë kryer me llogarinë më të madhe, mbasi edhe përfundimi i luftës, i cili është shpesh një gjykatës jo i padrejtë i planeve, këtij mendimi ia jep votën.”[13]

Me atë rast Gjergj Kastrioti kishte përcjell me vëmendje myhydarin( sekretarin) e Sulltanit Reis Efendinë( të cilin e vrau bashkë me disa ushtar turq,[14] të mos i shkonte lajmi Sulltan Muratit II) që e shoqëronte Kasëm Pashën e të cilin e mori peng,[15] të cilin e detyroi t’ia lëshonte një ferman për ta emëruar subash të Krujës.[16]

Sipas gojdhanava që janë përcjellur tek Shqiptarët katolik të Luginës së Preshevës, theksohet datat 5-7 nëntor, por më shpesh theksojnë nëntorin 1443. Gjatë  kthimit të Gjergj Kastriotit,  gojdhanat  e popullit Shqipëtar (pra  Shqipëtarët  katolik të Luginës së Preshevës, ende  e ruajnë  Kujtimin  për të). Thonë që kaloi  nga  Gryka  e Somolicës  nëpër  fshatrat  në  anën   perëndimore (pra rrëzë maleve të  Karadakut). Kampimi i Gjergj Kastriotit dhe Ushtrisë së Tij,  u bë në fshatin Rahovicë, tek  Kisha dhe Manastiri i Artilevicës, e  që pastaj  u  quajt  nga  populli yn  si Kisha dhe Manastiri i Shën Gjergji (kurse serbët në shekullin XIX dhe XX filluan ta indentifikonin si Shën Gjergjin e Kapadokisë e jo për Gjergj Kastriotin). Subkoshienca e  Shqipëtarëve të Luginës së Preshevës (nënkupto  Shqipëtarëve  katolik), deri më sot  kujtojnë “Gurin e Skenderbeut”, “Manastirin e Skenderbeut”( ndryshe  manastiri i Rahovicës), “gjurma e kalit të Skenderbeut”, “sofra dhe kampi i Skenderbeut”,  “kampi i  ushtrisë së Skenderbeut”,”rrugën  e Skenderbeut”, “Prroi i Markut” etj. Ndërsa  anën e djathtë  të fshatit ndodhet Kisha  e Artilevicës ( e sllavizuar Arhilevica). Koha e  ngritjes  së kësaj Kishe  Katolike, daton  nga vitet  1400, edhe pse  disa  burime theksojnë  ndërtimin e  saj 6  vite para lindjes  së Gjergj Kastriotit. E që edhe  kjo  Kishë ishte  pjesë  e  Manastirit të Hilandarit( që  në  shekullin XIV,  përmendet në  hartën e Despotes  Jevdokija dhe të  birit të saj Konstantinit). Manastiri i Hilandarit i njohur  për  përkatësinë  e tij dhe lidhjen  me  Familjen  dhe me vetë Gjergj Kastriotin.

“Guri i Skenderbeut” i cili ndryshe  quhet  Kacipupi, me rastin e  qëndrimit  të Gjergj Kastriotit  në  fshatin Rahovicë,  në  majën e  këtij shkëmbi,  ishte “sofra e Skenderbeut”( vendi ku ushqehej), ndërsa disa  metra më  tej, në  një  lëndinë  në maje të  këtij  shkëmbi, ishte emërtuar  “kampi i Skenderbeut”( vendi ku ishte  vendosur kampi i Skenderbeut).[17]

“Manastirin e Skenderbeut”( ndryshe quhet Manastiri i Rahovicës), sot vetëm  themelet kanë  mbetur. Një pjesë  e kalorsisë  ( gojdhana  jepte  shifrën  e  50 kalorsëve) së Skenderbeut, nën  komandën  e  një  kalorësi  të  quajtur “Mark” sipas gojdhanës, ishin  vendosur  në këtë pjesë. Qëndronin  fshehur  nga  syri i  garnizonit  Osman  në  Tabanoc. Madje gojdhana e  identifikon  vendin si “rrafshina e  Manastirit”, ku thuhej  që  natën  qëndronte  kampi, kurse gjatë   ditës  ai zhvendosej  tek “Prroi i Markut”, më  saktë tek  “Kodra e Shemtë”.[18] Kjo njësi ishte  si  mbrojtëse dhe mbështetëse  e Kampit  të Gurishtes. Si prej  Gurishtes, ashtu edhe  prej Manastirit,  tërësisht  shihet  pjesa e Tabanocës( ku ishte  vendosur  kampi Osman, po ashtu edhe  pjesa   totale  e “rrugës turke( xhades osmane).”

“Gurishtja”, vendbanim  i lashtë  iliro-dardan, por që  në  Motin e Madh, ishte  vendosur  “Kampi i Ushtrisë së Skenderbeut.” Gojdhana e  jepë versionin, që  gjatë   natës  kampi  vendosej  në  Gurishte,  kurse  gjatë  ditës  zhvendosej  anash saj deri  afër  Kacipupit.

Rruga e Gjergj Kastriotit,  ishte  quajtur rruga nëpër të cilën  Gjergj Kastrioti  vazhdoi  rrugën për  Kthim në Krujë. Sot kjo rrugë  quhet “rruga e Vrajës” apo “rruga e Muhaxherëve.”

Rrugëtimi i Gjergj Kastriotit dhe Ushtrisë së Tij, vazhdoi nga  Gurishtja( Kampi i Ushtrisë së Gjergj Kastriotit), duke ndjekur  rrugën e Gjergj Kastriotit, për të  kaluar  në pjesën e  sipërme  të Preshevës( Preshevën e Vjetër), pastaj për t’u ngjitur rrëzë  maleve të Norçës( N’orës, emërtimi i vjetër sipas gojdhënës), ku  edhe  gjendet  “Gjurma  e kalit të Skenderbeut.” Kjo gjurmë, interpretohej duke  glorifikuar  madhështinë  e  kalit të  Skenderbeut, i cili nga ai vend  kishte  nisur  vrapimin malit përpjetë, ku në  shkëmb  edhe sot, shihet gjurma e patkoit. Rrugën e  kishte  vazhduar  për në  Karadakun e  Llojanit( Kumanovës), prej  nga kishte  shmangur  ndeshjen  me  garnizonin  osman  të  Tabanocës.

Historiografia  sllave, i sllavizoi dhe tentoi t’i tjetërsoj Kujtimet dhe  Faktet për  Motin e Madh, duke tentu  shkëputjen  e  Lidhjes së Shqipëtarëve të kësaj ane  me  Skenderbeun. Mjafton të  shikohet,  në  Kadillëkun e  Vrajës, ka dhjetra  Kisha dhe Manastire të cilat  janë  të emërtuara  në emër të Shën Gjergjit. Disa nga  Kishat dhe Manastiret  e Kadillëkut  të Vrajës, kanë  qenë  mikpritëset  e  Gjergj Kastriotit dhe Ushtrisë së tij, gjatë  Kthimit për në  Krujë. Mirëpo aludohet  në Shën  Gjergjin  e Kapadokisë( edhe ky me prejardhje Ilire), kurse  Shqipëtarët  katolik  të kësaj ane  e identifikojnë Shën Gjergjin me Gjergj Kastriotin. Madje  Lugina e  Preshevës( e  më gjerë), pra  edhe pjesa e Karadakut, njohin  Shën  Gjergjin si “pajtorë” të tyre.

Më: 03.11.2023

Skender Jashari  i burgosur politik nga  EULEX, për   rastet  e sulmeve kundër policisë dhe xhandarmërisë  së Serbisë në  Dobrosin komuna e Bujanocit. Ky shkrim është  pjesë e  marrur nga  punimi i bërë  gjatë  qëndrimit në  burgimin politik!

Master drejtimi juridiko-penal dhe studime joformale ushtarake.