Faleminderit
Gani Qarri: Musa Shehzade, heroi i vrarë dhe i zhdukur, pa shenj as varr
E hene, 22.05.2023, 07:57 PM
Musa Shehzade, heroi i vrarë dhe i zhdukur, pa shenj as varr
(1870–1945)
Një
shërbyes fetar me gjithë punën që bënë, nuk mund dhe nuk duhet të quhet
"shenjtë", nëse ai nuk është atdhetar!
At Shtjefën Gjeçi!
Nga
Gani Qarri, Cyrih
Në kujtim të kryetarit të parë të qytetit të Prizrenit dhe të Lidhjes së
Dytë të Prizrenit, Musa Shehzades prijësit të luftës për çlirim kombëtar nga
otomanët, e heroit të popullit i cili një jetë të tërë, u vu në shërbim të
atdheut, shqiptarizmit dhe çështjes tonë të shenjtë kombëtare.
Musa Shehzade u
lind më 1870 në Gjakovë, ndërsa i ati i tij, sheh Hyseni ishte me origjinë nga
Bushatlinjët e Shkodrës, i lindur dhe i rritur po atje, i cili më vonë, bashkë
me familje, do të vendosej në Gjakovë.
Duhet cekur që
në fillim me shumë respekt, se për dallim nga të ashtuquajturit imam turko-arab
si Mazllam Mazllami, që edhe sot, fyhet dhe përdhoset publikisht, flamuri ynë
kombëtar, duke e quajtur edhe leckë, shumë figura të shquara bektashiane,
gjithmonë mbajtën në ballë Flamurin Kombëtar dhe përherë, prioritet të jetës
dhe veprës së tyre, patën çështjen kombëtare, për të cilën, flijuan edhe veten.
I tillë ishte
edhe heroi Musa Shehzade ish udhëheqës i shquar popullor, idealist i përbetuar
i çështjes shqiptare, deputet i Prizrenit me rrethinë në parlamentin e
Perandorisë otomane, organizator dhe prijës i luftës në periudhën e
Kryengritjes së Përgjithshme Kombëtare.
Ishte prefekti i
parë i Prizrenit më 1941 dhe kryetar i zgjedhur i Lidhjes së Dytë të Prizrenit,
që nga dita e ri-themelimit, më 18 shtator të vitit 1943,në vatrën e saj në
Prizren.
Ky ishte, me pak
fjalë, heroi i kombit Musa Shehzade!
Mësimet fillestare ai i mori në vendlindje, për ti vijuar ato më pastaj në
qytetin e bukur të Prizrenit, ndërsa studimet i mbaroi në Stamboll.
Pas përfundimit
të studimeve, Musa Shehzade u kthye serish në Prizren dhe në Lagjen Marash të
këtij qyteti historik, ndërtoi objektin e kultit bektashi, të mirënjohur që nga
fillimi, për qëndrimin e paluhatshëm kombëtar, duke mbajtur gjithmonë Flamurin
Kombëtar në ballë dhe mbetur përherë derëhapur e sofërshtruar për udhëheqësit
kryesor dhe përfaqësuesit më të shquar të çështjes kombëtare shqiptare.
Fenomen i cili
zgjati gjatë gjithë kohës, që nga fillimi i kryengritjeve të para për liri e
deri te çlirimi i përhershëm i vendit më 1912 nga robëria otomane dhe dëbimi i
përkohshëm i okupatorit serb, në vitet 941-1945, kur edhe u hapën shkollat e
para në gjuhën shqipe gjithandej.
Pas formimit të
Lidhjes së Dytë të Prizrenit u ndërmorën edhe të gjitha masat diplomatike,
administrative dhe organizative, që ishin të mundshme nën rrethanat e kohës,
për mbrojtjen e çështjes kombëtare dhe tërësinë territoriale të trojeve tona
etnike edhe me armë dhe formacionet e organizuara ushtarake.
Rol të veçantë
Musa Shehzade si prijës popullor dhe objekti i kultit që ai udhëhiqte, pati
sidomos gjatë Kryengritjes së Përgjithshme Kombëtare të viteve 1909-1912, i
cili u vendos menjëherë në shërbim të çështjes shqiptare duke marrë pjesë edhe
vet, drejtpërsëdrejti në luftë si prijës popullor dhe mbështetur me mish e me
shpirt përpjekjet mbarë-popullore, për çlirimin përfundimtar të tokave
shqiptare nga Perandoria e urryer turko-otomane.
Konaku i Musa
Shehzades ishte vendi i përzgjedhur dhe më i sigurt, ku takoheshin patriotët më
të ndritshëm shqiptar të kohës dhe u mbajtën shumë mbledhje e tubime me rëndësi
të veçantë, të figurave më të shquara kombëtare, që nga krerët kryesor të
Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.
Një objekt kulti
ky, që përherë mbajti të ngritur lartë, vetëm flamurin tonë kombëtar dhe
gjithmonë, prioritet mbi prioritetet, pati çështjen e shenjtë të
popullit shqiptar.
Aty u pritën e
përcollën me muaj e vite të tëra prijës e delegacione të larta të Lidhjes
Kombëtare Shqiptare që nga Shkodra e Malësia në veri, deri në
Korçë, Gjirokastër e Çamëri nga jugu i vendit, pa marrë parasysh
besimin apo përkatësinë e tyre fisnore, fetare e krahinore.
Qëndrimi i
figurave më të larta kombëtare ndër vite dhe kontakti i përhershëm me
atdhedashësit më të mëdhenj të kombit, në këtë objekt kulti, bënë që Musa
Shehzade qysh në rini të hershme, të inspirohej pavdekshmërisht me atdhetarizëm
dhe mishërohej aq fort me çështjen shqiptare, sa që, do të punonte pandërprerë,
me mish e me shpirt, gjatë gjithë periudhave më të vështira që kaloi populli
dhe trojet tona etnike, deri në vitet e fundit të jetës së tij.
Heroi Musa
Shehzade, do të flijohej si atdhetar i paepur, për mbrojtjen e
vendit, popullit e kombit të vet dhe
shtyrjen përpara të çështjes së shenjtë shqiptare, duke mos ndaluar
së vepruar deri në zhdukjen e tij të mistershme nga policia serbo-sllave e
kriminelit më të urryer serbomadh Aleksandër Rankoviq.
Madje
veprimtaria e tij e pareshtur patriotike, u bë shkak që armiqve komunistë
serbo-jugosllav, të mos u mjaftonte fakti, që heroin Musa Shehzade e mbytën
barbarisht, por ata qëllimisht, zhdukën edhe trupin e tij, për të mos u gjetur
më kurrë as eshtrat e heroit tonë famëmadh dhe mbetur përgjithmonë pa varrë as
shenjë kujtimi, për familjarët dhe bashkëkombësit, nga atëherë e deri më sot.
Deputet i Prizrenit me rrethinë
Zgjuarsia që
zotëronte dhe besimi i pakufishëm mbarëpopullor, që heroi Musa Shehzade
gëzonte te shqiptarët në vijimësi, bënë që ai të zgjidhej edhe deputet i zonës
së Prizrenit me rrethinë në parlamentin otoman të kohës, ku edhe atje
vazhdimisht mbrojti me këmbëngulje dhe vendosmëri të pashoqe, të drejtat
njerëzore dhe interesat kombëtare të shqiptarëve.
Madje si njeri i
ngritur e personalitet i shquar dhe inteligjent i dalluar që ishte, i cili
kuptonte më mirë se shumëkush tjetër çështjen shqiptare dhe vlerën e arsimimit
kombëtar, Musa Shehzade që nga fillimi i angazhimit për vulosjen e
shkronjave të para shqipe dhe krijimin e alfabetit latin të gjuhës tonë amtare,
në Kongresin e Manastirit nga 14-22 nëntor të vitit 1908, do të vihej pa asnjë
kursim dhe me vendosmëri të plotë, në mbështetje të vijueshme dhe të pareshtur,
të alfabetit kombëtar të gjuhës shqipe.
Kohë kur nga
shumë imam turkofil, çuditërisht, që në ditët e para të miratimit të alfabetit
tonë kombëtar, shkronjat tona të sapolindura, jo vetëm që kishin filluar ti
mallkonin publikisht nëpër qytete e fshatra dhe në mënyrat më perfide teorike,
por edhe të kundërshtoheshin shumë fuqishëm edhe me demonstrata e sulme
fizike, deri në nxitjen e ushtrisë otomane për mbylljen e shkollave të para të
sapo-hapura në gjuhën shqipe, pas pesë shekujsh robërie dhe ndalimit të hekurt,
shumëshekullor, të gjuhës tonë amtare.
Vrasjet dhe djegiet e shtëpive të mbrojtësve të alfabetit kombëtar
Për ndryshim nga
imamët turkofil, heroi Musa Shehzade ishte Mesia i kombit, që ndiqte shembullin
e Babë Dudë Karbunarës (1842-1917) të lindur në Berat, cili jo vetëm që
mbështeste me gjithë zemër gjuhën dhe alfabetin shqip, por për faktin se ai
bashkëpunonte ngushtë edhe me Kostandin Kristoforidhin nga Elbasani, përveç
kërcënimeve që merrte pareshtur, më 1895, fanatikët turkofil i kishin djegur
atij edhe shtëpinë.
Alfabet për përhapjen e të cilit Prifti hero ortodoks Stathi Melani,
vraponte fshat më fshat, me librat shqip në gji, veçanërisht në Shqipërinë e
jugut për hapjen e shkollave shqipe dhe ligjërimet shqip në kishën shqiptare, e
që për këtë shkak, autoritet turke, edhe atij, ia kishin djegur tri herë
shtëpinë dhe të gjitha librat në gjuhën shqipe.
Kurse më 24 Dhjetor të vitit 1917, bandat e kusarëve grek të Josif
Suropullos, e vranë duke i prerë kokën Atë Stath Melanit, vetëm pse ai në
kishën shqiptare, para nxënësve dhe besimtarëve ortodoks shqiptar, ligjëronte
-shqip, e jo greqisht.
Demonstratat kundër alfabetit të gjuhës shqipe
Miratimi dhe
standardizimi i alfabetit të gjuhës shqipe, që u vulos në konferencën
akademike, të mbajtur nga 14-22 nëntor në Manastir, i cili ndryshe njihet si Kongresi i
Alfabetit, nga atëherë, kujtohet dhe festohet me pietet të lartë në Shqipëri,
Kosovë, trojet tona tjera etnike dhe gjithë diasporën shqiptare, si njëra nga
ngjarjet më të rëndësishme kombëtare.
Para Kongresit
të Manastirit, populli ynë jo vetëm që nuk kishte një alfabet unik, por gjuha
shqipe, shkruhej në së paku gjashtë a më shumë alfabete, kryesisht të huaja dhe
nën-variante të ndryshme, gjë që dëshmon më së miri, se në çfarë gjendje të
dhembshme e katastrofale ndodhej gjuha, kultura dhe arsimi kombëtar i
shqiptarëve edhe në shekullin XX.
Por për
fatkeqësinë e pafund të kombit tonë të shumëvuajtur, menjëherë pas miratimit të
alfabetit të gjuhës shqipe në Manastir, imamët më antikombëtar të
vënë në shërbim të propagandës antishqiptare të xhonturqve, të cilët
njiheshin si elementë të dalluar turbullues, fanatik të pandreqshëm e turkomanë
të sëmurë, pa fije turpi, shkonin deri në armiqësi të hapur me çdo gjë
kombëtare shqiptare.
Madje,
ata nuk e patën për turp, as hezituan ti keqpërdornin edhe ndjenjat
fetare të besimtarëve (mysliman) shqiptarë, për konfrontim të hapur ndërmjet
shqiptarëve nga besimet tjera dhe me çdo mjet e mundësi, përpiqeshin të
krijonin bindjen tek "besimtarët mysliman" se kinse shkronjat latine
të alfabetit shqip, ishin shkronja të të pafeve (të kaurëve) të cilat është
haram ti përdornin myslimanët.
E për aq më keq,
imamët e tillë që ishin vënë plotësisht në shërbim të pushtuesve otoman, shkuan
aq larg me veprimet e tyre anti-shqiptare, sa që në të gjitha qytetet e mëdha
dhe kryesore të trojeve tona etnike, organizuan edhe demonstrata masive
kundër alfabetit tonë kombëtar, me propagandën armiqësore, se shkrimi i gjuhës
shqipe me shkronja latine dhe jo arabe, ishte "nënçmim" për fenë
myslimane?!
Madje
ata dolën në mënyrë të organizuar me kërkesën publike, për ndalimin e të
gjitha shkollave të sapo-hapura në gjuhën shqipe, në të gjitha trojet tona
etnike, kudo që kishte filluar të mësohej me alfabetin e njësuar dhe të
shkruarit mbarëkombëtar të gjuhës shqipe nga shqiptarët e shumëvuajtur nën
okupimin otoman.
Krijimi i shoqërisë "Mahfeti" për arabizimin e alfabetit të
shqiptarëve
Pas zhvillimit të demonstratave të hoxhallarëve kundër shkollave me mësim
në gjuhën shqipe, në fund të vitit1909, xhonturqit me kryetar shqipfolësin nga Vlora, Ferit
pashën, të tmerruar nga përhapja e shpejtë e shkollave dhe vërshimi masiv i
të rinjve shqiptar, për të mësuar me alfabetin e ri të gjuhës amtare, reaguan
menjëherë, duke mbyllur dhe ndaluar me ligj të gjitha shkollat, shoqëritë e
gazetat në gjuhën shqipe dhe urdhëruan djegien publike në zjarr të
librave, gazetave, dokumenteve dhe të gjitha llojeve, të çfarëdo forme letrare
të botuara në gjuhën shqipe.
Ndërsa pas
ndalimit të shkollave me alfabet të gjuhës shqipe, Qeveria xhonturke me
ministër të brendshëm shqiptarin nga Vlora Ferit pashën (1851-1914) i
cili për shkak të kundërvënies ndaj gjuhës shqipe dhe popullit të vet, si dhe
shkeljen brutale të kërkesave kombëtare të shqiptarëve, ishte ngritur nga ministër
i brendshëm në (“sadriazem”) kryeministër nga Sulltan Hamiti II-të.
Për aq më tepër,
në postin e ri që mori si kryeministër, Ferit pasha nxori edhe një dekret,
me të cilin ndalohej rreptësishtë Alfabeti shqip i Kongresit të Manastirit dhe
u urdhërua që gjuha shqipe, të shkruhej vetëm me shkronja arabe!!!
Duke qenë se,
para miratimit të Alfabetit të Manastirit, gjuha shqipe, në mungesë të
alfabetit kombëtar edhe kur ishte shkruar, ishin përdorur shkronja greke, arabe e sllave, atdhetarët
shqiptarë edhe pas miratimit të Alfabetit shqip, që nga fillimi, u ballafaquan
me probleme të mëdha e pengesa të shumta nga organet pushtuese turke dhe kisha
greke, të cilat me çdo kusht tentonin ta vrisnin gjuhën dhe shkrimin tonë
shqip.
Normalja e Elbasanit
Të gjendur para
një situatë të tillë, tepër të rëndë, si nga qeveria xhonturke, ashtu edhe nga
kisha greke, të cilat që të dyja, keqpërdornin me të madhe, jo
vetëm mungesën e mësuesve të përgatitur në gjuhën shqipe, por edhe
rinia shqiptare, keqpërdorej me të madhe, si objekt i propagandës otomane dhe
greke, sidomos në shkollat e hapura nga qeveria turke dhe kisha greke, figurat
e shquara të kombit u detyruan të vepronin në mënyrë urgjente, për daljen nga
kjo situatë.
Kështu që nga 2
deri më 10 shtator, të vitit 1909, në Elbasan, u mbajt Kongresi i njohur i
Elbasanit, ku unanimisht u mor vendimi për
hapjen e shkollës së parë të arsimit profesional në gjuhën shqipe.
Dhe pa kaluar as tre muaj të plotë, nga mbajtja e kongresit, bazuar në
vendimet e marra aty, mbi përgatitjen e kuadrove të nevojshme mësimdhënëse për shkollat në
gjuhën shqipe, patriotët e kombit, më 1 dhjetor të vitit1909, hapën
Shkollën e parë Normale, në qytetin e Elbasanit.
Drejtor i saj
ishte Luigj Gurakuqi kurse mësuesit e parë ishin personalitetet e shquara të arsimit kombëtar: Ibrahim Dalliu, Aleksandër
Xhuvani, Simon Shuteriqi, Salih Çeka, Filip Leci, Kristo Dako, Kostaq Cipo, Ahmet Gashi, Kolë Prela, Mahir Domi, Eqrem Çabej, Luigj Filaj, Thanas Floqi, Vasil Qirjaku e të tjerë.
Normalja e
Elbasanit fillimisht pati 143 nxënës nga të gjitha trevat etnike shqiptare, me të
cilët filloi përgatitjen e mësuesve të parë me alfabetin e sapo miratuar
kombëtar të gjuhës shqipe në Manastir.
Qyteti historik
i Elbasanit, nuk u zgjodh rastësisht për mbajtjen e kongresit dhe hapjen e
shkollës së parë Normale, ngase Elbasani ishte edhe vendlindja e rilindësit dhe
gjuhëtarit të shquar, Konstadin Kristoforidhi i cili botoi fjalorin e parë në
gjuhën shqipe me 11.675 fjalë, të spastruar
nga orientalizmat dhe shprehjet tjera të huaja!
Elbasani ishte po-ashtu edhe vendlindja e aktivistit tjetër të dalluar
kombëtar, Aqif pashë Elbasani, i cili më 1910, dha kontribut të
pazëvendësueshëm, në organizimin e mitingut kundër alfabetit
arab, që xhonturqit donin t`ua impononin me forcë shqiptarëve.
Aqif pashë Elbasani (Biçakçiu) ishte edhe mik i ngushtë i Hasan Prishtinës
dhe kryengritësve tjerë të Kosovës, të cilët në pranverën e vitit 1912, filluan
luftën për çlirimin kombëtar të Shqipërisë Etnike nga otomanët dhe në
Shqipërinë e lirë, u emërua prefekt i Elbasanit.
Aqif pashë Elbasani më 25 nëntor 1912 ngriti flamurin kombëtar në Elbasan,
mbështeti Qeverinë e Ismail Qemailit, në kohën kur komisioni ndërkombëtar
punonte për caktimin e kufijve të Shqipërisë dhe u zgjodh kryetar i Kongresit
të Lushnjës më 1920, kongres që i dha kuptim ekzistencës dhe mbarëvajtjes së
shtetit të ri të pavarur shqiptar, në vitet kur Shqipëria ndodhej në mes të
zjarrit dhe kërcënohej me zhbërje nga të gjitha anët.
Trysnia e
xhonturqve për imponimin e alfabetit arab, bëri që në mars të vitit 1910 të
thirrej Kongresi i dytë i Manastirit, ku u vendos njëzëri, që mësimi në të
gjitha shkollat e vendit të zhvillohej vetëm me alfabetin e njësuar kombëtar
dhe shkronjat latine të gjuhës shqipe.
Në fakt Alfabet
i njësuar i të shkruarit mbarëkombëtar, ishte krenaria e kombit, që u
krijua, me unitetin e shqiptarëve më të ditur të kohës.
Akademikët më të shquar të të gjitha trojeve etnike shqiptare, të cilët u
bashkuan në Manastir, për jetësimin e Alfabetit, qëllimit më të madh historik
dhe kombëtar të asaj kohe për shqiptarët, si popull dhe komb, që mëtonte të
çlirohej nga pushtimi otoman dhe të krijonte një shtet më vete.
Duke vendosur për alfabetin latin, Akademikët tanë të atëhershëm, i dhanë
orientim perëndimor edhe kulturës tonë evropiane, duke hedhur poshtë
pretendimet për imponimin e alfabeteve të huaja greke, arabe apo sllave.
Kjo ishte edhe një porosi më tepër, dhënë pushtuesve otoman, kishës greke
dhe Fuqive të Mëdha evropiane të kohës, se shqiptarët janë popull dhe territor
e më vete, të cilët nuk do ti nënshtrohen asnjë shteti apo fuqie, të afërt apo
të largët, okupatore.
Idetë për vendosjen e themeleve të drejtshkrimit
Në kongresin e
Alfabetit të gjuhës shqipe në Manastir më 1909,përveç krijimit të alfabetit, u
vendos që pas dy vjetësh të mbahej edhe një Kongres i dytë në Janinë për
vendosjen e themeleve të drejtshkrimit letrar dhe shkrirjes së dialekteve
gegë e toskë, njëjtë si alfabeti, në një gjuhë të përbashkët dhe të njësuar
kombëtare, për të gjithë shqiptarët.
Por Perandoria turke, përveçse ndaloi me dekret, përdorimin e gjuhës shqipe
me shkronja kombëtare, në të gjitha shkollat e sapo-hapura në trojet tona
etnike shqiptare, ajo nxori edhe një vendim shtetëror me të cilin ndalohej
rreptësishtë, shkrimi i gjuhës shqipe me shkronja të alfabetit tonë kombëtar.
Dhe sikur mos të mjaftonte ndalimi i alfabetit, qeveria xhonturke, urdhëroi
që gjuha shqipe, të shkruhej në mënyrë të detyrueshme, vetëm me shkronja arabe.
Madje për futjen e armiqësive sa më të thella dhe përçarjeve sa më
komplekse ndërmjet shqiptarëve, imamët turkofil, të mbështetur nga qeveria e
xhonturqve, siç u cek edhe më lartë, formuan në Stamboll edhe një të
ashtuquajtur shoqëri me emrin "Mahfeti", për prodhimin e librave me
shkronja arabe për nxënësit shqiptar.
Protesta masive në Elbasan
Duke qenë se grupimi reaksionar, i ashtuquajtur ”Mahfeti” shumicën e
të cilit e përbënin imamët shqipfolës, me paratë e qeverisë xhonturke,
shtypi dhe nisi të shpërndante abetare me germa arabe për nxënësit
"mysliman" shqiptar, rreziku që i kanosej shkollës dhe arsimit në
gjuhën shqipe, nuk mund të tolerohej më tej.
Kështu që më 18 shkurt të vitit 1910, atdhetarët shqiptar, dashamirët e
gjuhës shqipe dhe të alfabetit kombëtar, organizuan në Elbasan një manifestim
masiv me mbi 7000 pjesëmarrës, kundër alfabetit arab dhe për përdorimin e
alfabetit shqip, në shkollat me mësim në gjuhën shqipe për nxënësit shqiptar,
ku për kontributin e dhënë u dallua, veçanërisht atdhetari i mirënjohur
elbasanas Aqif pashë Elbasani-Biçakçiu.
Pushteti otoman rriti edhe më tepër zullumin ndaj shqiptarëve dhe përderisa
në njërën anë, shoqëria antishqiptare e ashtuquajtur "Mahfeti" nisi
të shpërndante nëpër shkollat me mësim në gjuhën shqipe, abetare të shtypura me
shkronja arabe, në anën tjetër gjeneralët gjakatar të Perandorisë turko-otomane
si antishqiptari i përbetuar Xhavit pasha, u hodhën me të gjithë arsenalin
luftarak, në sulme frontale, duke përdorur edhe ushtrinë me topa e armatimet më
të rënda, kundër shqiptarëve për mbylljen me forcë të shkollave në gjuhën
shqipe.
Krejt kjo
gjakosje makaber kundër një populli të tërë bëhej, vetëm për ta mbytur me çdo
kusht alfabetin e gjuhës tonë kombëtare me të cilin, nga miratimi i tij më 14-
22 nëntor të vitit 1908 e deri më sot, shkollohen e mësojnë gjeneratë pas
gjenerate, miliona shqiptar, kudo që ata jetojnë në trojet tona etnike dhe
diasporën tonë në mbarë botën.
Otomanët duke
vrarë e djegur çdo gjë shqiptare kthyen me zjarr e hekur, idealin kombëtar të
shqiptarëve për liri dhe arsimim në gjuhën e vet amtare, në ëndërr dhe shpresë
inekzistente, kur të gjithë popujt tjerë mësonin në gjuhën dhe me alfabetet e
tyre kombëtare.
Shpërthimi i kryengritjes së përgjithshme në Kosovë
Aksionet e xhonturqve, kundër shkollave në gjuhën shqipe, shkaktuan zemërim
të madh te populli
shqiptar, prandaj atdhetarët e devotshëm të vendit, filluan edhe organizimin e
kryengritjeve të para, për mbrojtjen me pushkë të alfabetit e shkollës në
gjuhën shqip, si dhe të drejtave kombëtare të shqiptarëve.
Shkelja me të dy
këmbët e të gjitha të drejtave njerëzore e kombëtare të shqiptarëve si dhe
ndalimi me forcë i të gjitha shkollave në gjuhën shqipe, doemos qoi në
Kryengritjen e Përgjithshme Kombëtare.
Dhe duke qenë se Kosova ishte vatër e kryengritjeve më të mëdha kundër
okupimit turko-otoman, megjithëse u mor vendim që lufta për çlirim të shtrihej
në të gjitha viset e vendit, Kosova u caktua, që ta fillonte kryengritjen e
para dhe mbante peshën kryesore në rrafshin ushtarak. (https://www.lajmetari.com/sq/Albanologji/Kryengritja-e-P%C3%ABrgjithshme-e-vitit-1912)
Ndaj gëzon fakti se ashtu siç dëshmohet edhe nga historia, Kosova qoi
detyrën e saj kombëtare deri në fund, kështu që nën udhëheqjen e Hasan
Prishtinës nga 21 deri më 25 maj të vitit 1912, u organizua Kuvendi i
Junikut,ku në marrëveshje me udhëheqësit kryesor të kryengritjes, Bajram Curri,
Isa Buletini, Bajram Daklani e shumë të tjerë, u mor vendimi për fillimin e
Kryengritjes së Përgjithshme Kombëtare.
Edhe fillimi i kryengritjes, nisi me një ultimatum, drejtuar qeverisë
xhonturke, për hapjen e shkollave në gjuhën shqipe me shkronjat kombëtare të
Alfabetit të Manastirit.
Kurse disa nga kërkesat tjera ishin që nëpunësit e administratës të jenë shqiptar,
shërbimi ushtarak i të rinjve, të kryhej brenda vendit, si dhe kërkesa
kryesore: Autonomi e plotë e Shqipërisë në të gjitha tokat e saj.
Gjatë gjithë
kësaj kohe, atdhetari i devotshëm kombëtar, Musa Shehzade, përveçse nuk reshti,
së angazhuari dhe vepruari, me të gjitha mundësitë që kishte për mbrojtjen e
shkollave dhe alfabetit të gjuhës shqipe, me të filluar kryengritja e vitit
1912, atë e gjeti në këmbë dhe të gatshëm edhe për luftë dhe aksione
kryengritëse kundër Perandorisë turko-otomane.
Musa Shehzade,
luftës për çlirim të atdheut, nuk iu nda deri në dëbimin e ushtrisë otomane nga
vendi dhe shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë etnike më 28 nëntor të vitit
1912 në Vlorë.
Hero ynë i
spikatur, do të merrte pjesë edhe në organizimin e kryengritjes së përgjithshme
kombëtare, duke u vendosur në krye të një grupi kryengritësish shqiptar prej më
tepër se 400 luftëtarësh me të cilët iu bashkua forcave të Bajram Currit dhe
luftuan deri në çlirimin e Shkupit, më 12 gusht të vitit 1912, që ishte qendra
më e madhe shqiptare dhe kryeqyteti i atëhershëm i Kosovës, ku nga heroi Bajram
Daklani, u ngrit Flamuri ynë Kombëtar!
Por vetëm pak
muaj më vonë filloi Lufta Ballkanike dhe fatkeqësisht Manastiri e Shkupi, dy qytete
kryesore historike shqiptare, të banuara me shumicë dërmuese shqiptare, u
pushtuan nga okupatorët serb.
Kurse pas
pushtimit të tyre nga Serbia, okupatorët serb dogjën të gjitha librat në gjuhën
shqipe dhe vranë të gjithë atdhetarët shqiptarë, që mundën ti kapnin të gjallë,
madje shqiptarët me përkatësi fetare myslimane u dëbuan në mënyrë masive nga
Shkupi e Manastiri, ndërsa ata të besimit ortodoks dhe katolik, u detyruan me
dhunë ta ndërronin jo vetëm fenë, por edhe kombësinë dhe të shkruheshin sllavë.
Marrëveshjet turko-jugosllave për dëbimin e shqiptarëve.
Për fat të
keq, Kosova edhe pas shpalljes së pavarësisë së shtetit etnik shqiptar, mbeti
nën okupimin serbo-jugosllav dhe sikur mos të mjaftonte robëria dhe represioni i
pareshtur kriminal serb mbi shqiptarët, shteti turk edhe mbi 24 vite pas
dëbimit të ushtrisë otomane, nga trojet tona etnike, jo vetëm se i doli krah Serbisë dhe mbretërisë
jugosllave, por me vendim të Ataturkut, Turqia më 1936 miratoi edhe një marrëveshje formale me zyrtarët
e “krajlit” serb, për shpërnguljen e 200 mijë shqiptarëve, nga Kosova në
Anadoll.
Madje Turqia i
vuri kusht mbretërisë jugosllave, që shqiptarët të cilët do të dëboheshin nga
trojet e veta etnike, në Turqi, të "përshtateshin, detyrimisht me
mentalitetin turk"!
Dhe kjo
nënkuptonte që në dokumentet përcjellëse, shqiptarët të cilët do të dëboheshin
në Anadoll, detyrimisht duhej të regjistroheshin si “turq”, në mënyrë që pasi
të vendoseshin në Turqi, shqiptarët të mos mund të guxonin më kurrë, të
shprehnin aspirata kombëtare.
Kjo bëhej me
qëllimin makabër, që shqiptarët e dëbuar nga trojet e veta etnike në Turqi, të
asimiloheshin sa më lehtë aty ku deportoheshin me dhunë, mashtrim e propagandë
turko-fetare.
Memorandumin famëkeq i Vasa Çubriloviqit
Për ti ardhur në
ndihmë shtetit kriminal serb, në dëbimin sa më masiv të shqiptarëve, me
projekte e planprograme të veçanta, nga Kosova dhe trojet tjera shqiptare nën
okupimin serbo-sllav, më 3 mars të vitit 1937, në Beograd u
promovua edhe memorandumi famëkeq i Vasa Çubriloviqit.
Kështu që,
Serbia duke pasur në dispozicion edhe marrëveshjen turko-jugosllave të një
viti më parë, shfrytëzoi të gjitha mjetet dhe mundësitë represive të aparatit
shtetëror gjithë-jugosllav që posedonte, përfshi edhe gjenocidin dhe dhunën
sistematike shtetërore, për dëbimin sa më masiv me qëllim të asgjësimit dhe
spastrimit të tërësishëm e përfundimtar të shqiptarëve nga trojet e veta etnike
nën pushtimin serbosllav.
Dhe përveç Elaboratit famëkeq të Vasa Çubriloviqit, i
cili ishte përgatitur enkas për zhbërjen e tërësishme të shqiptarëve
në Kosovë, fatkeqësisht,
etjes së pashuar të serbëve dhe grekëve për shuarjen e popullit shqiptar nga
faqja e dheut, iu bashkua edhe shteti aziatik turk, duke treguar vullnet të
pafund për shpërnguljen, asimilimin dhe tjetërsimin e tërësishëm të shqiptarëve
edhe nga Kosova dhe viset tjera shqiptare në okupimin serbo-jugosllav.
Kështu që,
përveç marrëveshjes së Lozanës të vitit 1923,me grekët, Turqia më
1938 do të nënshkruante një traktat tjetër, të ngjashëm edhe me
mbretërinë Jugosllave, po ashtu, njëjtë si me Greqinë, për shpërnguljen me
dhunë të shqiptarëve edhe nga trojet tona etnike nën mbretërinë jugosllave.
Ndërsa për
mbushjen e kontingjenteve me shqiptar, që do të shpërnguleshin në Anadoll,
kujdeseshin pareshtur hoxhallarët e shitur turkofil, të cilët në defterët serb,
nuk pushonin duke i regjistruar shqiptarët si “turq”!.
Kolonizimi i Kosovës me ardhacak serb
Duke pasur
parasysh fatkeqësinë e shpërnguljes së pareshtur të shqiptarëve përmes
marrëveshjeve turko-greke dhe turko-jugosllave, përkundër asimilimit masiv,
edhe aktualisht në Turqi, jetojnë mbi 8 milion shqiptar, por nga atëherë e
kësaj dite, ata nuk gëzojnë asnjë të drejtë gjuhësore dhe as kombëtare.
Madje për mese 8
milion shqiptar që jetojnë në Turqi, as sot, nuk ka asnjë shkollë të vetme në
gjuhën shqipe dhe shteti turk nuk dëshiron as të pranojë se ka shqiptar në
Turqi, nuk u lejon atyre të arsimohen në gjuhën e vet amtare, si dhe ua ka
ndaluar me ligj, ta quajnë veten shqiptar.
Siç u cek edhe më lartë, për të përmbushur kushtin e vënë nga shteti turk
dhe dëbimin sa më masiv të shqiptarëve (edhe) Serbia kishte futur në
përdorim metodën e deklarimit të shqiptarëve si "turq", kurse për fat
të keq, Serbisë në ndihmë të pakufishme dhe pa asnjë kompensim, në aksionin për
regjistrimin e sa më shumë shqiptarëve si "turq", i erdhën vet hoxhallarët
shqipfolës antikombëtar.
Dhe për fatin e keq të shqiptarëve, në mungesë të një udhëheqje të
njëmendtë etnike për mbrojtjen e të drejtave njerëzore dhe çështjes
kombëtare, paralel me shpërnguljet masive të shqiptarëve, kolonizimi i
Kosovës nga Serbia me ardhacakë serbë e malazezë, nuk kishte të ndalur dhe sa
vinte e shtohej.
Kështu që vetëm nga shtatori i vitit 1920 deri në janar të vitit 1928,
pushtuesi serb, në tokat e uzurpuara të shqiptarëve të Kosovës së sotme, kishte
ngritur mbi 173 koloni serbe dhe formoi hiq më pak se 419 fshatra me serb e
malazezë të sjellë si kolonë në trojet tona nga Serbia dhe Mali i Zi.
Por përkundër të
gjithave sa ndodhnin me ta, mjerisht shqiptarët edhe në ato periudha aq të
vështira, mbetën përherë të ndarë dhe të pa-bashkuar, deri në atë masë, sa që
nuk arritën kurrë të krijonin një trupë të njëmendët organizativo-politike, të
veten kombëtare.
Për aq më keq,
mjerisht shqiptarët, as nuk posedonin një plan apo program të përbashkët të
veprimit kombëtar, për mbrojtjen e tyre dhe rezistimin në mënyrë të organizuar
e efektive, kundër masave aq drastike të armiqve të përbetuar, për shpëtimin
nga shfarosja kolektive, që përveç shqiptarëve çamë nën Greqi,
me marrëveshjen e Turqisë tani edhe Serbinë, zhdukja u kanosej çdo ditë e më tepër, të gjithë
shqiptarëve autokton edhe nën ish Jugosllavi.
Krijimi i shoqatës studentore "Besa"
Pas gjithë
këtyre katrahurave dhe fatkeqësive të papara që vijonin ti godisnin pareshtur
aq rëndë shqiptarët dhe kishin vënë ata para furive të tmerrshme e të
pamëshirshme turko-jugosllave, të asgjësimit përfundimtar, me shpërnguljet e
dhunshme dhe dëbimet masive, falë ndihmës së Legatës Shqiptare në Beograd, me
gjithë vonesën e jashtëzakonshme për daljen e një segmenti të ri në skenën
politike dhe përfaqësimin adekuat të tyre në baza të pastra
kombëtare, në mars të vitit 1935, mundi të krijohej
një organizatë e fshehtë studentore shqiptare me
emrin "Besa"!
Organizatë atdhetare që për mision kishte shpëtimin kombëtar, e cila erdhi si drita në fund të
tunelit dhe shpresa e vetme e kohës për shqiptarët.
Në gjendjen e krijuar tragjike në trojet shqiptare në pushtimin serbosllav,
Ramë Bllaca, Musa Shehzade, Sheh Hasani etj që vepronin në Prizren, Gjakovë,
Pejë, Rahovec, Therandë (Suharekë) dhe një pjesë të rrafshit të Dukagjinit, me
gjithë përpjekjet e pareshtura, e kishin të pamundur të vendosnin ndikimin e
tyre vendimtar në të gjitha trojet etnike shqiptare.
Prandaj, me formimin e organizatës Besa, me të drejtë tani edhe
ata shpresonin shumë në ndihmën e saj, e cila për fat të mirë, arriti shpejt,
ta shtrinte rrjetin e saj deri në Tetovë e më tej, duke ndihmuar në ngritjen e atdhedashurisë,
pengimin e shpërnguljes së mëtejme të shqiptarëve në Turqi dhe formësimin e
kundërvënies kombëtare ndaj armiqve shekullor serbo-sllav.
Por përkundër
thirrjeve dhe angazhimeve të pareshtura nga patriotët e kombit, një numër i
konsideruar i hoxhallarëve të shitur turkofil, vazhdonin në mënyrë intensive
propagandën e tyre antikombëtare dhe nuk pushonin së trumbetuari kudo nëpër
fshatra, xhami, familje dhe shtëpi private, se kinse shqiptarët mysliman ishin
turq dhe se ata duhej të shpërnguleshin nga Kosova në Turqi sepse vetëm atje do
të gjenin qetësi dhe jeta e ardhmëria e tyre nuk ishte në Kosovë, por në
shtetin turk.
Grupimi i vetëm politik që ishte lejuar të krijohej rreth një vit pas
ripushtimit të tokave shqiptare, nga mbretëria e SKS, ishte partia
"Xhemiet" apo "Bashkimi" që fillimisht u udhëhoq nga Nexhip
Draga e më vonë nga i vëllai Ferat Draga.
Por, për fat të keq, as ajo nuk vepronte në interes të shqiptarëve dhe
përfaqësonte vetëm interesat e turqve dhe të ashtuquajturve mysliman.
Objektet e kultit të Musa Shehzades dhe të sheh Hasanit,
bastione të sigurta të organizatës studentore "Besa" !
Organizata
"Besa", ishte një grupim i fshehtë patriotiko-politik, i formuar me
ndihmën e legatës shqiptare në Beograd, në mars të vitit 1935, nga studentët
shqiptar, q¨¨e studionin atje.
Kurse, njëri
nga anëtarët eminent i saj ishte edhe Qazim
Bllaca, i biri i heroit Ramë Bllacës, asokohe student i fakultetit juridik në
Beograd.
Mirëpo edhe kjo
ishte një organizatë ilegale, e krijuar pa lejen e pushtuesit dhe veprimtarinë
e saj kombëtare detyrohej ta zhvillonte në ilegalitet të thellë.
Ndaj vendet më
të sigurta ku aktivistët e organizatës "Besa" mund të tuboheshin e
mbanin takimet e tyre dhe planifikonin ndërmarrjen e masave adekuate kundër
shpërnguljes së mëtejme të bashkëkombësve nga trojet etnike shqiptare nën
pushtimin jugosllav, ishin pikërisht objektet e kultit të patriotëve kombëtar
Musa Shehzade dhe sheh Hasani në Prizren, dy miqve më të ngushtë të heroit Ramë
Bllaca.
Musa Shehzade
dhe sheh Hasani ishin dy prej figurave më të shquara dhe të mirënjohura
shqiptare, që dalloheshin për shpirtin e tyre të pastër kombëtar, jo vetëm në
Prizren por në gjithë Rrafshin e Dukagjinit e më gjerë.
Të dy këta,
përveç objekteve të veta të kultit( teqetë), në qytetin e Lidhjes, që i kishin
vënë në shërbim të organizatës "Besa", kishin inkurajuar edhe njeriun
e tyre më të besueshëm Adem Halil Baldedaj-n, që të inkuadrohej si xhandar në
Prizren, në mënyrë që ta informonte organizatën "Besa" mbi lëvizjet e
xhandarmërisë serbe dhe mbronte anëtarët e saj, dhe veprimtarët tjerë kombëtar,
nga operacionet e mundshme të xhandarmërisë serbe për arrestimin e tyre gjatë
tubimeve që mbanin në teqe, apo aktiviteteve tjera kombëtare në Rrafsh të
Dukagjinit.
Madje përveç
faktit se kishte kohë që Musa Shehzade dhe sheh Hasani edhe nën petkun fetar,
ishin vënë plotësisht në shërbim të kombit, të cilët në çdo tubim, organizime
fetare e biseda private me njerëzit, punonin e vepronin pareshtur për çështjen
e shenjtë shqiptare, propaganda antikombëtare e hoxhallarëve turkofil, për
nxitjen e shqiptarëve të shpërnguleshin në Turqi, nuk dinte të ndalur.
Dhe përkundër vuajtjeve e peripecive të pafund të organizatës
"Besa",e cila me gjithë mundësitë e kufizuara, vepronte gjithandej
dhe pareshtur me mish e me shpirt për sensibilizimin e bashkëkombësve të vet,
që të mos i lëshonin trojet shqiptare nën pushtimin serb, në momentet kur
mendohej se propaganda e
shfrenuar e imamëve turkofil, tashmë kishte shterur të gjitha prapësitë në dëm
të vendit dhe popullit shqiptar, ajo shpiku edhe një prapësi, një nga më të
mëdhatë e më efektivet deri atëherë, të pa imagjinuar më parë!
Imamët turkofil,
të vënë në shërbim të Serbisë, për të arritur kulmin e efektit antikombëtar,
dëshpërimin kulmor dhe shkaktimin e skajshëm të pasigurisë së popullit shqiptar
nën pushtimin sllav, së fundi kishin shpifur lajmin e rremë, se gjoja
shqiptarët, as që kishin, për çfarë të rrinin më në Kosovë, sepse kinse edhe
vet heroi Ramë Bllaca, paska planifikuar që së shpejti të shpërngulej edhe ai
vet nga Kosova dhe ikte në Anadoll, gjë që nuk ishte aspak e vërtetë.
Vrasja e Ramë Bllacës
Administrata
pushtuese serbe, për asimilimin, tjetërsimin dhe shndërrimin e shqiptarëve
në turq, siç u cek edhe më parë, kishte ftuar në ndihmë hoxhallarët më
antikombëtar të cilët qysh në ato vite, për shërbimet e tyre, merrnin edhe nga
Serbia subvencione të majme financiare.
Hoxhallar të
tipit Mazllam Mazllami i cili edhe sot, merr guximin ta quaj Flamurin Kombëtar,
një leckë!
Pra nuk ishte vetëm
bindja fetare, por mbi të gjitha antikombëtarizmi i sëmurë i tyre dhe paratë e
shumëta që merrnin nga Serbia, kishin bërë që ata të ktheheshin plotësisht në
dorë të zgjatur të Serbisë, ndaj dhe nuk reshtnin së propaganduari se
kinse shqiptarët "mysliman" në trojet e tyre nën Jugosllavi, ishin
turq dhe duhej të shpërnguleshin në Turqi.
Ishte koha kur përveç elaboratit famëkeq të Vasa Çubriloviqit, i cili
parashihte zhbërjen e plotë të shqiptarëve nga Kosova dhe viset tjera shqiptare
nën pushtimin serbosllav, me masat më radikale të dhunës dhe represionit
shtetëror, organeve shtetërore të Serbisë i ishin bashkuar edhe imamët
shqipfolës antikombëtar, të cilët detyronin shqiptarët, që në defterët e
regjistrimit, të (venin gisht) shkruheshin si turq, për dëbimin e tyre sa më të
lehtë në Turqi.
Ndaj
organizata "Besa" detyrohej të bënte punë jo vetëm tepër të
madhe e të vështirë, por edhe të dyfishtë, për demaskimin e propagandës së
hoxhallarëve se kinse shqiptarët ishin turq dhe ngritjen e vetëdijes kombëtare
te bashkëkombësit nën pushtim, në përpjekje biblike që të ndalonin vijimin e
mëtejmë të shpërnguljes së shqiptarëve në Turqi.
Ndërsa
udhëheqësi kryesor, personaliteti më i shquar politik dhe heroi pothuajse i
vetëm, i cili luftonte publikisht dhe politikisht edhe në parlamentin jugosllav
për pengimin e dëbimit të shqiptarëve në Turqi, pa dyshim ishte deputeti
famëmadh i kohës dhe prijësi i paharruar popullor i viteve më të vështira për
shqiptarët nën mbretërinë jugosllave, heroi dritëmadh Ramë Bllaca.
Por pas copëtimit të
aktvendimit të qeverisë serbosllave për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi dhe
konfliktit publik me kryeministrin serb të mbretërisë jugosllave, në mes të
parlamentit jugosllav në Beograd, fatkeqësisht me tu kthyer në
Kosovë, vetëm pak minuta para se të mbërrinte në shtëpi të
vet, heroi Ramë Bllaca, do të vritej barbarisht nga shqiptarët e
shitur, të nxitur prej pushtuesit serb dhe shërbëtorëve të ish pushtuesve
otoman, si imamët gjakprishur turkofil.
Ndaj duke pasur
parasysh propagandën e shfrenuar të imamëve
turkofil, në dëm të popullit shqiptar, presionin shkatërrimtar të pushtetarëve
serb dhe përmasat e shpërnguljes së shqiptarëve, vetëm fal fatit të
mirë për shqiptarët, që në vitin 1939, do të fillonte Lufta e Dytë Botërore,
projekti më famëkeq i deriatëhershëm, për asgjësimin e tërësishëm të
shqiptarëve në Kosovë, nuk arriti të
realizohej tërësisht.
Përndryshe pas
vrasjes së heroit Ramë Bllaca, ndoshta në trojet tona etnike, sot nuk
do të fliste më kush shqip dhe as nuk do të ekzistonin më shqiptar.
Musa Shehzade kryetar i Lidhjes së Dytë të Prizrenit
Mjerisht
problemet e shqiptarëve, as pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, jo
vetëm që nuk kishin pushuar, por pas kapitullimit të
Italisë fashiste, më 8 shtator të vitit 1943, edhe në Kosovë kishin
ngritur kokën sllavo-komunistët shqipfolës pro jugosllav, të cilët përgatisnin
terrenin, që trojet shqiptare, mjerisht, përsëri të binin në pushtimin serb.
Ndaj, për
të ruajtur, të paprekur tokat shqiptare, zëvendëskryeministri dhe ministri i
punëve të jashtme apo botërore, siç quhej aso kohe, Ilaz Agushi më 11
shtator të vitit 1943 shpalli pavarësinë e Shqipërisë në kufijtë
e saj etnik, të cilët i caktonte gjaku, gjuha dhe tradita jonë kombëtare.
“Sot (më 11 shtator 1943), Këshilli Ministror në Mbledhjen e
jashtëzakonshme, nën kryesinë e Shkëlqesës Iljaz Agushi, Nen-Kryeministër e
Zav. Kryeministër, shqyrtoi gjendjen e Shqipnisë .... independente me kufijë që
i caktojnë gjuha e gjaku dhe ato asht e vendosun me e mbrojt, shkruante në
shtypin e kohës.
Marrë parasysh
gjendjen e krijuar, edhe Xhafer Deva ishte kthyer me urgjencë nga Tirana në
PRIZREN ku njoftoi atdhetarët shqiptar për rrezikun e madh që u kanosej trojeve
shqiptare nga sllavo-komunistët, që të binin përsëri nën okupimin sllav edhe
pas Luftës së Dytë Botërore.
Ndaj për
sigurimin e këtyre krahinave prej çdo sulmi armik, më 14 shtator 1943, në Prizren u mblodh Këshilli Nismëtar i
Lidhjes së Dytë të Prizrenit.
Dhe pas përgatitjeve të nevojshme Kuvendi Themelues i Lidhjes mëngjesin e 16 shtatorit nën kryesinë e dijetarit dhe aktivistit të shquar e
patriot, Musa Shehzade të Prizrenit, në një atmosfere festive, ku i
gjithë populli kishte dale në sheshe të përshëndeste këtë Kongres, që mbahej në
shkollën e qytetit me emrin “Bajram Curri” filloi punimet Lidhja e Dyte e
Prizrenit.
Ndërsa me datën
18 shtator të vitit 1943, dy ditë pas nisjes së punimeve të Kuvendit Themelues,
grupi nismëtar i Lidhjes së Prizrenit, shpalli formimin e Lidhjes së Dytë
të Prizrenit, kurse kryetar i parë i saj u zgjodh heroi Musa Shehzade.
Me këtë rast
gazeta “Kombi” shkruante se “Patriotë të njohur
të Kosovës muerën inisiativën për të mbledhur nji Kongres të Kosovës,
Dibrës e të Strugës ku u çfaq vullneti i përgjithshëm i banorëve të këtyre
krahinave për bashkimin e përhershëm të tyne me Nanën Shqipni”!
Fjalën e hapjes
e mbajti patrioti i mirënjohur dhe veprimtari shumëvjeçar i çështjes
kombëtare Musa Shehzade, i cili foli për rëndësinë qe
kishte formimi i kësaj Lidhjeje në një kohë kur shovinizmi sllav dhe ai grek
kishin rritur pretendimet së shumti.
Shehzade
gjithashtu theksoi se “Tash që kemi të gjitha mundësinat e nji organizimi të
përgjithshëm të fuqinave kombëtare, duhet që ta fitojmë, brenda një kohe të
shkurtër, gjithë periudhën e kohës, që humbëm gjatë së shkuemes së afërt” (…).
Duhet të
mendojmë masat dhe mënyrat e mbrojtjes sonë për çdo rast e rrethanë me qëllim
që të frymëzojmë përpjekjet tona për jetë a vdekje, e ky do të jetë; Sigurimi i
njësisë sonë etnike”
Kështu që për
mbrojtjen e tyre nga armiqtë e vjetër dhe të rinj, të cilëve fatkeqësisht,
tanimë u ishin bashkuar edhe komunistët shqipfolës, në qytetin e Lumëbardhit,
nga patriotët e vendit u formua Lidhja e Dytë e Prizrenit, formula e
vetme e të cilës ishte dhe mbeti, Bashkimi Kombëtar!
Sipas Tahir
Zajmit, në Kuvendin themelues të Lidhjes së dytë të Prizrenit, ku morën
pjesë 42 delegatë, në votimin e fshehtë që u mbajt, me 38 vota për,
Kuvendi zgjodhi Kryetar dijetarin Musa Shehzade, kurse për nënkryetarë:
Aqif Blutën dhe dr. Rexhep Mitrovicën, me nga 17 vota....
Ndërsa si anëtar
të nderuar të kryesisë së saj, përveç patriotit kombëtar sheh Hasani
krahas tyre do të gjente vendin e merituar edhe i biri i heroit të kombit Ramë
Bllaca, si dhe aktivisti i denjë i organizatës studentore
"Besa" Qazim Bllaca, Asllan Buletini etj.
Kryetari i sapo zgjedhur i Lidhjes së Dytë të Prizrenit, Musa
Shehzade (1870-1945),filloi fjalimin me këto fjalë:
"Ne po e
shpallim haptas, nuk kemi as ma të voglin pretendim mbi asnjë copë tokë që nuk
është e jona. Duam, pra, vetëm gjithçka është tokë arbënore, e banueshme prej
një popullsie shqiptare”.
Numri i
përfaqësuesve nga krahina te ndryshme arriti ne 42 vete. Me ti dhënë fund
punimeve te tij ne daten 21 shtator 1943 delegatet e Kuvendit nenshkruan ne
seline historike te Lidhjes se Pare te Prizrenit, perpara popullit vendimet e
Lidhjes se Dyte.
Statuti i
Organizatës përbehej prej 22 pikash dhe u njoh nga Këshilli i Larte i Shtetit
Shqiptar qe kryesohej nga Mehdi Frashëri!
Vendimet e
Lidhjes se Prizrenit nuk mbeten te shkruara vetëm në letër, por ato, u
realizuan urgjentisht dhe gjetën shpejt zbatim praktik edhe në terren.
Menjëherë u
organizuan kudo, çetat lokale të vendit, të cilat filluan operacionet ushtarake
në mbrojtje të tërësisë territoriale të Shqipërisë Etnike.
Kështu ne fund
te Nëntorit 1943, çetniket e Drazho Mihajloviqit shfarosen nga Ushtria e
Lidhjes në një luftë që zgjati plot 22 dite dhe pak me vone dërmohen edhe çetat
e Pavlo Gjurishiqit nga forcat Shqiptare.
Gjithashtu
forcat e Lidhjes mbrojnë edhe Pazarin e Ri nga sulmet serbo-malazeze dhe me
vone hidhen ne sulm te komanduara nga kolonel Fuat Dibra.
Radio Londineze
BBC ne emetimet e lajmeve të datës 27 shtator 1944 lajmëronte se Shqiptarët po
luftojnë trimërisht në mbrojtjen e kufijve të tyre kundër forcave
serbo-bullgare qe janë më superiore në armatime e njerëz.
Operacionet
ushtarake vazhduan deri ne mbarim të vitit 1944, kur ushtritë ruse arritën në Ballkan.
Pothuajse
njëkohësisht me to, në Kosovë u futen edhe brigadat komuniste shqiptare të
komanduara nga Shefqet Peçi, të cilat filluan të godisnin prapa shpine forcat
çlirimtare të shqiptarëve të Kosovës.
Kështu që pas
ripushtimit të Kosovës të cilën komunistët shqipfolës e dorëzuan në duart e
serbëve, dhe vendosjes së sistemit komunist në Shqipëri e Jugosllavi, nga
serboçetnikët e veshur nën petkun partizan u vranë mese 50.000 shqiptarë
të Kosovës, në mesin e të cilëve edhe shumë drejtues të Lidhjes së Prizrenit si
Aqif Bluta, Musa Shehzade, Asllan Boletini, Qerim Begolli etj.
Likuidimi dhe zhdukja e heroit Musa Shehzade
Aktivistët e
devotshëm të Organizatës Besa dhe përfaqësuesit më të denjë të popullit shqiptar,
në Kosovën e pushtuar si Musa Shehzade dhe sheh Hasani përveç ndikimit që duhej
të bënin në popull, ata morën për obligim që kudo mundnin e arrinin të përçonin
porosi patriotike e atdhedashëse dhe bindnin shqiptarët, që të mos e lëshonin
vendin e tyre autokton.
Porosia e tyre
ishte, që edhe pas ripushtimit të Kosovës nga serbosllavia, shqiptarët të mos i
linin tokat e të parëve për asnjë çmim, porosi që u dha jo vetëm gjatë kohës së
okupimit nga mbretëria e SKS, por edhe pas ardhjes së komunistëve në pushtet
dhe ripushtimit të Kosovës e trojeve tjera shqiptare, nga jugokomunistët e
Titos dhe antishqiptarit më të përbetuar të kohës, serbit Aleksandër Rankoviqit
Kështu që përveç
luftimit të planeve serbosllave për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi, gjatë
viteve të okupimit të trojeve tona nga mbretëria e SKS, edhe pas ardhjes në
pushtet të komunizmit, kontributin për çështjen kombëtare, nuk do ta
ndalonin për gjallje të vet, asnjëri nga kolosët e lartpërmendur të
shqiptarisë, e sidomos Musa Shehzade vazhdoi përpjekjet deri
në pushkatimin pa gjyq të tij më 1946, nga komunistët
jugosllav.
Ata qysh
atëherë, zhdukën pa gjurmë edhe trupin e Musa Shehzades duke mos i lënë kund
shenj as varrë, agjentët e Rankoviqit mbytën në burg më 1955 edhe sheh Hasanit,
pa harruar me këtë rast të përmendim burgosjen pothuajse gati të përjetshme të
Qazim Bllacës, djalit të heroit Ramë Bllaca, fillimisht nga regjimi jugosllav
në Kosovë e pastaj edhe nga ai shqiptaro-komunist i Enver Hoxhës, në Shqipëri,
për mese 30 vite me radhë. ........"
Mjerisht në
fillim të vitit 1946, komunistët do t'i binin në gjurmë vendqëndrimit të Musa
Shehzades, dhe pas arrestimit, ai do të likuidohej barbarisht, pa asnjë
vendim të gjyqit edhe pse ishte në moshën 76 vjeçare.
Dhe përkundër
faktit që thuhet se ekzekutimi i tij u bë në grykën e Lumbardhit të
Prizrenit, me gjithë përpjekjet e gjithanshme të pasardhësve dhe
dashamirëve të tij, as sot e kësaj dite, vendndodhja e trupit të këtij patrioti
të madh kombëtar nuk dihet". “ardhmeriaonline.com/artikull/article/ulemate-dhe-kryengritjet!
Se Musa Shehzade
ishte njëri nga atdhetarët më të flakët të kohës, dëshmon edhe fakti që
ai për më tepër se dyzet vjet me radhë, do të zhvillonte në
vijimësi, aktivitet të pareshtur kombëtar, për çështjen mbarëshiptare,
duke u bërë njëri nga personalitetet më të mirënjohura në Lëvizjen Kombëtare
Shqiptare të gjysmës së parë të shekullit XX.
Personalitet i
dalluar i cili me të gjitha mundësitë u përpoq dhe angazhua, pareshtur për komb
e atdhe, derisa u zhduk pa asnjë shenjë as gjurmë nga barbarët e OZNA-s,
serbo-jugosllave.
Ndaj dhe kujtimi
i dhimbshëm për te, është kujtim për të gjithë dëshmorët dhe heronjtë e tërë
hartës tonë etnike kudo, të rënë nga mbar trojet e atdheut tonë të shtrenjtë
dhe nëpër të gjitha periudhat të mbarë historisë sonë kombëtare.
Lavdi dhe
rrezatim të përjetshëm jetës dhe veprës së pavdekshme të heroit Musa Shehzade!