Resmi Osmani: Me sytë e fëmijës (23)

Resmi Osmani

Vijim i romanit

ME SYTË E FËMIJËS

Njëzet e tre.

Na dukej vetja më  të rritur.Ishim nga mesviti i  klasës së   shtatë.

Me Melaninë nuk mbajtëm zëmëratë nga ato që më tha, e që ishin fjalë të së ëmës e jo të sajat. Nuk  u ndam, me kalimin e kohës, mbajtëm dhe e forcuam shoqërinë. Vijonim të rrinim në një bangë. Ndjeheshim mirë. Ajo kishte hedhur shtat, pa i kishte zbritur gjithë ajo bukuri, e gjitha dritëzonte. Nën bluzë kishin bujisur dy kodërza të vogëla, tinëzisht po trokiste vajzëria. Po çelte si lule pranverore. Isha mësuar me pamjen e saj, e mbase nuk më binte shumë në sy, po kur e përcillja për në shtëpi , pasi dilnim nga shkolla, rrugës vija re     që djem të rinj e përpinin me sy. Nuk më vinte mirë. Xheloz? Jo s’kisha përse. Ndjehesha bukur me të, dukej se edhe ajo ndjehej bukur me mua.Kuptoheshim pa fjalë: me një vështrim drejt e në sy, që fliste më shumë se çdo fjalë, me një buzëqeshje, kur buzët çelnin si trëndafil e i  feksnin fytyrën, apo me një të vrenjtur të vetullave dhe  një si hije  reje mbi ballë, kur gjërat s’ishin mirë.  Dhe kështu përditë. Por si ithonë asaj fjalës së moçme: shtrigat s’të lenë të bësh dasëm. Në kupën e gëzimit tonë hodhën një pikë helm dhe asgjë më nuk do të ishte si më parë.

Kalova si çdo mëngjes nga shtëpia e saj që të shkonim bashkë në shkollë si përditë. Trokita te porta, por melanija ndryshe nga herët e tjera që më priste, po vonohej. Kur doli, ishte ënjtur nga të qarët, qante me gulçe. E pashë në sy,ata sytë e saj të bukur ishin të përlotur e si të shuar.

-Idriz, po të le vetëm. Sot nuk po vij në shkollë.-Zëri I dridhej, fjalët i shqiptonte të shkëputura.

-Pse qan, ç’të ka ndodhur?

-Kanë arrestuar babanë.

- Si? Kur?

- Në mesnatë.U zgjuam të llahtarisur nga trokitjet e forta.Hynë Brenda si egërsira. I pari i tyre tha: “Zoi Papuçiu, në emër të popullit je i arrestuar.Kaq. Asnjë fjalë më shumë. I vunë hekurat si të ishte kriminel.-Tha këto dhe e mbyti gulçi e u la në lot.

Ishte e tepërt të pyesja përse, as ato, nënë e bijë nuk dinin gjë.

Lajmi mori dhenë. Të gjithë e njihnin në qytet Thoma Papuçiun, nëpunësin e bankës. Edhe unë e kisha parë saherë, kur vinte në takim me prindërit. Në mesmoshë,serioz shtatmesëm, i hijshëm, me sqimë,i veshur me kostum, këmisha e bardhë, gjithmonë me kravatë. Gëzonte nderim. Njerëzit pyesnin njeri tjetrin: Ç’të ishte kjo? Por ngrinin supet me një farë habie, si të paditur. Thoshin për agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor! Atij I rëndonte edhe qënia sekretar komune në kohë të mbretërisë.

Në klasë fliteshin gjithfarë gjërash. Jani Marini, që ishte sekretari I

i rinisë së shkollës sonë, foli me ca fjalë të mëdha si ato që thuhen nëpër mitingje e që të kallin datën kur I dëgjon: “Kjo është lufta e klasave në veprim, grushti i hekurt i diktaturës së proletariatit do t’i shtypë pa mëshirë në kudhrën e tij kokat e gjarpërinjve, armiqve të  popullit, që ëndërrojnë të sjellin në pushtet klasat e përmbysura dhe të kthejnë pas rrotën e historisë!” dhe ca më tej- Melani Papuçiu, ishte pjella e  armikut të popullit. Si të tillë duhet ta shihnim atë, asnjë keqardhje, asnjë mëshirë! Fotografia e saj, të hiqet nga tabela e nderit të shkollës.

U tha, u bë.Më therte në shpirt kur shihja vendin bosh , krah meje që kishte mbetur ngaheqja e fotografisë së saj.

Lufta e klasave! S’ishte hera e parë që e dëgjoja, por që s’e kisha ndjerë kaq afër. Pa krisma, pa llogore, por që internonte, burgoste e vriste  si lufta e vërtetë.

Melania erdhi në shkollë pas tre ditësh. E drojtur e trishtuar, si e zënë në faj, kishte humbur gjallërinë, ishte ligur si pas një lëngate, sytë e bukur, kishin humbur shkëlqimin, nën ta dy gjysmë hënëza mavi. Vuajtje shpirti.

Shokët dhe shoqet e klasës, ose bënin sikur se vinin re, ca që ishin bij komunistësh nuk e fshihnin përbuzjen, ca të tjerë keqardhjen dhe mëshirën. Ishte bija e “armikut të popullit!”Dhe ne, ishim “populli.”

“ Melania, e mira Melani, shoqja ime e bangës,  e dashur,e dhimbsur, bujare, e pandarë në tre vite. Oh, ta dish sa keq më vjen. Më këputet shpirti. Nuk e kam menduar kurrë që ti të ndjehesh e mërzitur dhe fatkeqe. Kam dashur gjithmonë që ti të jesh e lumtur, me një lumturi vezulluese, plot dritë , e qeshur dhe e bukur si kurrë herë tjetër. Të lutem, çelu, hiqe nga pamja trishtimin dhe mërzinë.”     Këto i thosha, jo me fjalë, por me sytë e mi, se edhe sytë flasin. Nën bangë i mora dorën në timen. Ishte akull e ftohtë. Ajo nuk e hoqi. Ia mbajta në timen një copë herë që t’i ngrohej. Veç më pa  e mallëngjyer, sytë iu veshën me një tis lotësh.Kishte në vështrimin e saj ndjenjë ngrohjtësie, mirënjohje , keqardhje, përzier me trishtim. Ishte si një lule mbi të cilën kishte rënë hija e muzgut, por që nuk ja zbeh bukurinë. Nuk thonë kot që sytë janë pasqyrë e shpirtit. Edhe mua më shkuan mornica   e një si dridhje në trup, ishte një ndijesi e re e pa provuar tjetër herë. Prej dorës së saj, në trupin tim u përçua një rrymë që më turbulloi, por që çuditërisht mu duk, gjallëruese, e bukur e që s’doja të mbaronte. Ja lëshova dorën. Ç’të ishte kjo? Mu duk vetja si i zënë në faj.

Kishte kaluar jva nga burgosja e babait të Melanisë.Nuk desha të dija nga sa kishte ndodhur.Melania mbeti shoqja ime ,si edhe më pare. Pas mbarimit të mësimeve, dolëm bashkë, si zakonisht po e përcillja për në shtëpi.E pyeta ç’thuhej, si ngjau.

-Ka shpifur një shok i zyrës dhe e ka spiunuar, se gjoja është tallur me mustaqet e Stalinit, kur ai kishte vdekur dhe paska thënë që populli ska të hajë e po vdes nga uria. E se ky pushtet I komunistëve se ka të gjatë, se amerikanët ja kanë bërë benë dhe poshtërsi të tjera, që babai s’mund t’i thoshte kurrë se s’kishte përse.

- E ka bërë nga ligësia?

-Edhe nga ligësia, por që t’i zërë vendin në zyrë e të bëhet shef.

-Dhe ja zuri?

-Që të nesërmen. Shpifësit dhe spiunët e sigurimit shteti i shpërblen. Por gjërat s’mbetën me kaqë. Mamanë e hoqën nga zyra e gjëndjes civile dhe e shpunë punëtore në kooperativën e rrobaqepësve. U dëgjuan fjalë se do të na nxirnin nga shtëpia jonë dhe do të na internonin në Shtyllas. U lemerisëm. Gjitonët na u larguan si të na kishte rënë kolera.  Po erdhi daja nga Tirana, ai është me pozitë atje dhe i zbuti gjërat, po për babin s’bëri dot gjë. Do presim sa të dalë në gjyq. Na u shkatrrua jeta.Për ne u përmbys bota.

Përditë po mësoja se ç’ishte lufta e klasave dhe sigurimi i shtetit. Që silleshin rreth jetëve tona si fantazma e  shpirt i së keqes. Të dyja të frikshme, e që s’dije si t’u ruheshe .

***

Në klasë kisha edhe një shok tjetër. Nikollaqin, që shkurt e thërrisnim Llaqi. Ishte zgjatur para kohe, trupi rrëmbente një kokë më lart se ne. Vinte i zbehtë, si shëndetlig dhe përherë i trishtuar, s’i qeshte buza. I binin qafës. I thoshin gjatovile dhe kalëqyqe se ecte si duke kërcyer. Me mësime, eh, si shokët si i thonë as qante as qeshte. Te mua dhe Melania gjeti ngrohtësi dhe u lidh me ne. U bëm një treshe.

Llaqi ishte biri i vetëm i Kostë Ngresit, që ne e thërrisnim dajë Kosta. Dajë Kosta ishte person i njohur. Kishte një karrocë-pajton, me mbulesë, me dy kuaj race, dhe shërbente si taksi nga njeri skaj i qytetit në tjetrin. Nganjëherë, kur nuk kishte myshterinj, të dielave, na merrte për shëtitje edhe ne. Melanisë i thoshte “Keçe e babait”, por qejfi s’ja kishte që të ishte edhe ajo me ne, se nuk këpuste dot nga ato të trashat që kish zakon. Pajtonin e mbnante mirë, xixë të pastër, ndenjëset i spërkaste me livando që të vinin erë e mirë. Ai dinte gjithëçka ndodhte në qytet, të rejat e ditës  i merrte vesh i pari.

-Eh sa kanë hipur e sa kanë zbritur nga ky pajton, sa ka parë e dëgjuar kjo karroca ime mor çuna, sa nuse e sa dhëndurrë, sa kanë qarë e sa kanë qeshur, sa të mërzitur e sa të gëzuar, po ka veshë e dëgjon sy për të parë po jo gojë që të flaës e rrëfejë. Ky pajton për të ishte bërë si shtëpi e dytë.

Daja kishte një huq. Ja merrte këngës , me zë të ulët për qejf të tij. Kur nuk këndonte bisedonte me kuajt, u fliste si të ishin njerëz! Thoshte që e kuptonin dhe ai i merrte vesh përgjigjet e tyre!

Kënga gjithjnë e njëjta jo se s’dinte të tjera, por kjo, kushedi pse i kishte ngjitur më shumë:

Ma kishe shtëpinë mu në fund të Fierit

Moj gocë e berberit

Se çtë zbardhte gusha si top i sheqerit

Moj gocë e berberit….

E dëgjoja me kërshëri.Ritmin e mbante trokëllima e patkonjve, ison gërvima e rrotave. Vallen e hidhnin troshitjet nga gropat.Dajë Kosta, e këndonte me zë të përvajshëm, si me një gulç dhimbjeje të brendshme dhe në fund  e mbyllte me një “Oji, Ojiiii”. Ç’të ishte kjo goca e berberit, që i zbardhte gusha si top’ i sheqerit?Më ndizej përfytyrimi.Pale sa e bukur duhet të ketë qënë,leshverdhë, sy të kaltër si qielli, e lehtë si flutur, veshur me të mëndafshta, si e bukura e dheut të përrallave që, ka verbuar sytë e zilepsur të djemurisë sa i ngritën këngë.Cili kishte qenë fati i saj?

Kur arritëm në Bishanakë, te Ura e Sheqit, që ishte fundi I Fierit, e pyeta dajën, ku ishte shtëpia e Gocës së berberit?

-Eh, mor bir. Ka qënë koha e turkut. Vegjëlia ka hequr keq e mosmëkeq.Vajzës ia vuri synë djali i beut të Sinanbellisë dhe dërgoi qehajain dhe sejmenët që ta merrnin e ta shpinin në konakët e tij. Po vajza  që të mos dorzohej u hodh e u mbyt në pus. Shtëpisë i vunë flakën.Familjen ia zbuan. Nga ai pus nuk piu më njeri ujë dhe e mbushën me dhe. Thonë se sot e kësaj dite, atje ku ka qënë pusi, në netët me hënë, del një flake e kaltëreme dhe dëgjohen rënkime të thella.

U pendova që e pyeta. Historia më preku dhe pamjet e veguara mu bënë ujem. Në njerën anë,gjithë ajo bukuri e hijeshi, Goca e berberit, që i zbardhte gusha si top’ i sheqerit dhe në tjetrën Goca e berberit shtrirë në tabut, me fustan të bardhë nusërie  si një zambak uji: në tabut të shtrinë, të bënë si nuse!-thoshte kënga.

***

Llaqi u sëmur papritur, në orën e mësimit. Kishte të therura të forta barku, u zbeh si meit dhe e thyen djersë të ftohta.Nisi të rënkonte dhe u mblodh e u bë një grusht.Të gjithë u shqetësuam. Duke e mbajtur nga krahët, e duke i dhënë kurajë që të bënte durim (ai mezi i hidhte këmbët), e shtrim në krevatin e infermierisë.

Pasi I bënë zë, erdhi i ati dhe e mori në pajton për ta çuar në spital. Bashkë me Melaninë shkuam me të. E shtruan në urgjencë. Doktor Melua tha se kishte apendisit dhe duhej opoeruar sa më shpejt të qe e mundur. Pas nesh, te porta e spitalit erdhi gjithë klasa. Ishin të shqetësuar dhe pyesnin si ishte gjëndja.

Para se ta fusnin në sallën e operacionit, na thanë se do të duhej dhuruar gjak. Dolën vullnetarë.Të gjithë ishin gati, por duhej ai i grupit”0”.U bënë provat dhe u gjetën tre veta me atë grup.

Një javë pas operacionit, Llaqi u kthye në shtëpi. E gjithë klasa i shkoi për vizitë, për ta parë dhe thënë “Të shkuara” Asnjë duarbosh: kush fruta, kush ëmbëlsira, kush lule dhe fjalë të mira dhe shumë dashuri. E ëma s’dinte ku të na vinte nga gëzimi, na falnderonte na quante bij dhe bija,pëllumbat e nënës, keq mos paçi asnjë herë, dhe na gostiste me karamele e llokume.

Ngjau ky rasti i llaqit, që ne të afroheshim më shumë me njeri tjetrin, kuptuam që ishim të afërt, që duheshim dhe klasa të na dukej si  familja e madhe.

***

Zonja Ariste, mësuesja jonë kujdestare, që nga mosha ishte si nëna jonë, në dukje ngjante e rëndë dhe e rreptë, me sytë zhbirues posht syzeve, ishte kërkuese, donte rregull kërkonte sjellje shëmbullore, qortonte kur duhej, rrall lavdëronte dhe nuk falte lehtë. Por ne e dinim që ndryshe nga ç’hiqej, ajo ishte shpirt njeriu,e dhimbsur, që na donte dhe kujdesej për ne si të na kishte fëmijë të sajtë. Edhe ne e donim,ia dëgjonim fjalën, e nderonim dhe e respektonim.

Kishte nxjerë nga regjistrat ditlindjet tona dhe u kujdes që për secilin nga ne të përkujtohej dhe urohej ditlindja. Thjesht po me shumë dashuri. Në maj, ishte ditlindja ime. Në mbarim të orëve të mësimeve, qëndruam në klas. Të gjithë më shihnin të qeshur e të gëzuar. Kisha mbushur katërmbëdhjetë vjeç dhe kisha shkelur në të pesëmbëdhjetin. Zonja Ariste më uroj gëzuar ditlindjen,jetë të gjatë e të shëndetshme, realizim të dëshirave , mirësi e dashuri, suksese në mësime, e plot fjalë të mira që thuhen në raste të tilla.E gjithë klasa më uroj një zëri:”Gëzuar ditlindjen Idriz”dhe”Shumë urime për ty”Njera nga shoqet, doli me një tabaka me llokume. Morën të gjithë.”E paç jetën të ëmbël si këto llokume”- ishte urimi. Më bënë edhe dhuratë një libër, me përkushtim”Idrizit, për ditlindje, me shumë dashuri nga shokët dhe shoqet e klasës” libri titullohej “Udhëtimet e Guliverit”. Zonja Ariste, që dinte diçka nga jeta ime prej jetimi, çuditërisht, u mallëngjye dhe më përqafoj me ngrohtësi. U emocionova sa mu rrëmbushën sytë me lot dhe i falnderova si munda me ca gjysma fjalë belbane.

***

Kur po kthehesha në shtëpi, ashtu si më ndodh për here kur  kam ditlindjen, por jo vetëm, kujtohem edhe për vendlindjen. Është një dukuri natyrore. Nënat diku na lindin. Ajo është vendlindja jonë, që na e shkruajnë në dokumenta dhe që ne e përmendim dhe kujtojmë sa jemi gjallë. Piskama ime e parë, që lajmëroi ardhjen time në jetë, u dëgjua në një shtëpi të gurtë dykatëshe. Të ngritur në kodrën e lagjes Dobrat të fshatit Mazrek të Çamërisë. Atje hodha hapat e parë, shqiptova nënë dhe babë, u bëra katër vjeç.

Çfarë mbaj mend? Sjell turbull në përfytyrim shtëpinë e madhe që zbardhte nga gëlqerja. Avllinë e gurtë, rreth së cilës gumzhinin koshered e bletëve. Ullinjtë, fiqtë, dardhat, bajamet dhe shegët në yrtin jashtë avllisë dhe më tej kodrat e lagjeve të tjera që rrethonin fushën e Mazrekut. Aty ishin gurët e themelit, rrënjët e fisit, varret e të parëve.Vendlindja ime. Por ah, u shpërngulëm me dhunë. Vuajtje pafund.Babanë evranë zervistët në një ditë terrori dhe masakrash të përgjakshme, në Filat, para syve tanë, bashkë me shtatëdhjet e katër burra të tjerë. Ishte tridhjet e dy vjeç. I bënë kurban për megalidenë. Nuk e dimë i varrosën apo i lanë pre për egërsirat.

Vendlindja mbeti e braktisur përtej kufirit.

Kur hym në Shqipëri, pas shumë ravgimesh, përfunduam në Havaleas, fshat në Fier, aty kalova vitet e fëmijërisë dhe fillimit të  prag–rinisë. Me shumë halle, pa gëzime. Thonë që vitet e fëmijërisë, jetojnë brenda nesh gjithë jetën. I kujtoj me përmallim ato vite dhe vende, por, (ah ky por) ndjeheshim të huaj, vendësit na quanin ardhacakë, muhaxhirë, çamë. E ndjeja, ai fshat s’ishte vendlindja ime. Thjesht ishte një vend ku na kishte hedhur për të jetuar furtuna e jetës.

Ja ku jemi në qytetin e Fierit, po bëhen tre vjet të ardhur. Kam filluar ta dua këtë qytet, këtu kam shkollën, mësuesit, shokët e shkollës dhe të tjerë. Por e ndjeja, e përjetoja, ai ishte qyteti i vendbanimit, por jo i vendlindjes. Rrënjët e familjes dhe të fisit tim ishin gjetkë.Aty është e shkuara. Por si mund të ketë të ardhme pa të shkuar? Unë as mund të shkoja, as mund ta shikoja. Kjo më trishtonte dhe më bënte të përmallohesha.

Si gjithë njerëzit, kisha ditlindje, kisha edhe vendlindje, por ndërsa ditlindjen e festoja dhe përkujtoja çdo vit, vendlindja më mungonte.

Gur i rrokullisur nga dora e fatit, që nuk e dija se ku do të zinte vend.

E kisha një ngushëllim. Mw mungonte vendlindja, por jo Atdheu, Shqipëria, që sido që është, është dashuria ime.

Vijon.

26 e vjeshtës së parë, moti 2022.