Gjovalin Muzhani: Konsile Muzhani

MADRE SUPERIORE  PROVINCIALE DREJTUESE E SHKOLLES NORMALE TE STIGMATINEVE NE SHKODER, KONSILE   MUZHANI

Nga Gjovalin Muzhani

Lindi ne Shkoder me 17-IX-1892. Vajza e Mikel Muzhanit  femija i 4. Familja e pagezuene me emertimin Antone. Ishte vajze e urte, e sjellshme, e ndigjushme, e vemendeshme  mjaft e zgjuar e miresjelleshme ne pervujtni. Prindet e motrat e deshten shume, ndihmonte te gjith ne familje.

Vdekja e vllaut te dashtun Gjon Muzhanit ne moshen 18 vjeçare, me dishiren per ty ba prift jezuit u qante me lot zemre ne dhimbesuni. Ishte nxanesi ma i miri ne mesime e sjellje i shkolles Tregetare t’Jezuitve. Libri” 50 vjetori i shkoles Jezuitve” vetem nxenesit Gj.Muzhanit i perkushtue 2 flete te librit ne dhimbsuni…Motres Antone i la gjurme te ecte n’vijimsi si vllaj. Ndihmonte 5 motrat e tre vllaznit ne mesime e pune shtepie, mbante ne perkujdesje te veçanet prindet e plakun.

Ndjekushkollen e MurgeshaveStigmatine Shkoder. Mesonte shume mire e para e klases  dhe e shkolles, merrte dekorata e lavdrimet prej murgeshave. E venin kujdertare klase, qe e rregullt. Ndihmonte shoqet ne mesime. Kohen e lire me urate e rruzare lutej Zojes Shkodres ta ndihmonte ne “vucazionnin” (thirrjen e ndergjegjes) me pasionin per me hy ne kuvendin Stigmatine.

Tezja e saje Suora Benina shume e divoçme per fe, madre ne shkollen Orfanotrofe ne Firence, ja mbushi menden Zotni Mikel Muzhanit qe kjo vajze ka le per ne rrugen e murgeshave Stigmatine. Nji  nate dimni te mbledhun rreth votres, shfaqi  dishiren per te hy murgeshe Stigmatine. Prindet, motrat e vllaznit u permballuen te perlotun, motra e vogel Matilja 3 vjeçe e perçafoi me lot ne faqe.

La te mirat e familjes se pasun te Muzhanve, me kalue nji jete vorfnore te pervuejte ne kuvend. Hoqi jelekun e brandaveket e vajznise, veshi pektat e thjeshta ne urtesi te probandes (vajzave, bijat e Zojes per tu ba murgesha Stigmatine). Kalonte ne jete vorfnore veshun me zhgunin si fretnit e konopin ne bres me urate, me sandali pa çorape, e dimnit pa ngrohje, sakrifice per Zojen. Hyri ne kuvend moshen 18 vjeçare ne lulen e rinise. Muzhanet banonin bri motrave Seleziane. Nji mure i ndate, kjo kishte le me 17-IX-1892 diten e Shen Franceskut, dhe veshi zhgunin franceskan.

Shollen fillore e te mesme ndoqi ne Stigmatine. Me squtesine e lindun delte e para klases. Kishte sjellje shembullore, e urte, punetore te gjith i ndihmonte, me dovocion per Zojen e Shkodres. Zotronte gjuhen italisht, frengishten, latinishten e greqishte t’vjeter. E derguene per studime te nalta ne Firence e Rome, qe s’pranoi ta mbanin ne Rome, per ndjenja Atdhetare erdhi ne Shkoder.

Inisiativa e saje me korrajo, perpjekje e mungese fondesh e peripecishe me ngrite shkollen Normale ne Stigmatine. Miratue nga franceskanet simbas progrramit te studjuem, mesimi ne gjuhen shqipe.

Bani pershtatjen e institutit per shkollen normale. Oborri ndriste nga pastertia plot lule. Me duret e saja mbodhi Manjole grandiflora, lule te bardha aromatike, u rrit e nalte si monument botanik.

F. Muzhani dhuroi per Kishen e Zojes, shtruenme pllaka te bukura italiane dyshemen si t’shpise.

Madre Konsilja me pregatitjen kulturale drejtonte shkollen me korrektese si profesoreshe landet fetare, frengisht, latinisht e matematike. Kje emnue Madre superiore provinciale, tue zevendesue madren Italiane Feliçiana. Drejtonte kuvendin e shkollen normale, tue hartue vete programet me aftesite qe kishte. Qe e vetmja ne pune, punonte dhe pas mesnata deri ne zbardhun te dites. Zgjohej nji ore para, me ndjekte rregullin ditore, mjesin e orarin  mesimore me perpikmeni si sahat zvicran.

Madre Konsilja s’dallohej prej motrave, drejtonte me urtesi e zotsi e drejtesi, kishte pak fjale, urdhnat qe jepte ishin mirkuptim e ndihme, atu ku s’ecte puna mire per hygjenen u shpervjelte e para ne pune, qe vertete e pa pritueshme. Si pelqente proverbi shkodrane: “Madheshtia e krenia rrezikzeza te dyja.” As servilismi e dembelizmi, vetem mirkuptimi ne pune te ndergjegjeshme, ne detyren e pershtateshme. Mirmbajtja e kishes ishte vertete pasqyre pestertije e drite.

Fugurja e Zojes Shkodres ishte te shtepia karakteristike shkodrane Filip e Luigj Muzhani, ndertue ne trapazane  mbesheftas dhome Kapele per meshe kehen e turkise, ndalimit fese. Fugures  e “Zojes Mrekullibase” dhurue Kishes Stigmatine, vendoset ne Iltere ne nderim me 5 kandila vaji te ndezuna. 25 liter vaj dhuronte familja Muzhani. Besimtaret shkodrane e adhuronin mjaft, jepnin pare lemoshe, ndaj ndernave e mrekullive qe bante “Zoja Mrekullibase.”

Shkollen Stigmatine frekuentonin 400 vajza shkodrane dhe nga krahina te ndryeshme e besime tjera, marre emen te mire. Shkodranet shpreheshin: “Vajze e miresjelleshme si me u pas rriite ne shkollen stigmatine”. Kishte ne kontroll probandat e75 motra stigmatine ne Shqipni. Ja si e vlersoi Pater Gjergj Fishta ket shkolle femnore vertete shembullore model mesim-edukimi:

1… Edhe i shkolle besa lum zana,

Qi dane n’shej n’Shqipni nder tana,

Po ish ajo shkolla femnore,

Qi ne Shkodren tone mizore,

Stigmatinet çele e kan.                                    Kange djepi:…Nina nine mor djale dermani,

Eni pra vajza shkodrane,                                        Per te mire djale tu ndifte zani

S’ciles fe e s’ciles stine                                       Si te LLupi e te Muzhani…

E te brohorasim n’dere kesaj nane,                “Familja Muzhani origjine Kraniane, emertue

Rrofshin shkollat stigmatine…                  nga vendbanimet e tyne. Pastaj ne Shkoder 1274,

(Mrizi Zanave P.Gj.Fishta)                     nder familjet ma te vjetra shkodrane, vitin 2021

…Mandej ma teper, dolen ne za tregetar,                       del me vjetersi me lashtesi 747 vjeçare.”

Qi shoket e tyne ne Shkoder sot si ke,

Njata reshperet e medhaj Muzhaj e Bjanka,

Teshkolles Jak Specitkanpasexanenderbanka.

Prandaj do te doja vete qi i permendore

N’Shkoder  t’ija ngrehe Jak Specit qeverija,

Keti udhehjeksi te pare t’shkolles Kombetare.(P.Gj.Fishta)

Madre Konsilja me inteligjencen largpamese ideja me ngrite shkolle Normale (pedagogjike) me nxjerre kuadro per shkollim e dhane kulture ne qytetin djepi i kultures. Por ra hije e zeze ndalimi i gjuhes Shqipe. Pastaj  qe ngrit shkolla pedagogjike e Elbasanit, me drejtor Luigj Gurakuqin.  Ngriten shkollen “Nana Mbretneshe” femnore ne Tirane. Drejtore shkolle Proferor Luigj Muzhani.

Fjalori Enciklopedik Shqiptare 1985 e len ne harrese ket altare shkolle per mesuese te Normales Stigmatineve!?...Mesojtorja e pare shqipe shkruhet e Korçes 7-III-1887, festohej “Festa e mesuesit.”Fshati Shiroke prane Shkodres pati mesojtoren 11 vjet para Korçes. P.Arbnori shkruen se Shiroka s’pat analfabet si dhe Shkodra. Normalja e Stigmatineve vitin 1904 kishte nxjerre 5 vjet e para mesueset e ardheshme. Okupacioni Turko-islamik ndalonte kendim e shkriminne gjuhen shqipe, e baheshin privatisht mbesheftas. Gjon Muzhani kje sekretare i Lidhjes Prizrendit me kryetare Daut Boriçin per degen e Shkodres. Femijteshkojshin me top lastikut, sikurlosin top n’oborrteGj.Muzhanit e mesojshin.

Inisiativa e kontributi Madre Konsiles krijoi biblioteken me 500 blej  e 500 artikuj shkrimesh, tue pasunue pastaj me qinda vllime librash. Lemoshat qe mblidheshin ne kishe nga besimtaret ishte rregulli ju dergojshin Romes! Bani kerkese e mori miratimin, qe lemoshat te perdoren per te vorfnit ne fushata bamiresie per Pashke e Keshnella. Me zhvillue praktiken e punes se dores e rrobaqepesise. Blenin basma, faqell e pelhurna e leshna tue punue me xhypnere fanela, xhypa, çorape, dorca e shalla, me grep punonin rreza te bardha per uniformen e normaleve kolet qafet, mbi grycke te zeze. Tregetaret bamires banin zbritje, detyrim ma te madh e bante familja Muzhani qe kishin dy bija murgesha stigmatine, falnin çarçafe dushekesh per probandat. Banin pune dore me grep shtroje tovolinash e piktura per qendisina.  Bijave te vorfna ju çepnin kotulla pa pagese.

Nxaneset fitonin zanatin e rrobaqepesise pas marrjes matures, ndihmonin qytetaret shkodrane e vajzat qe martoheshin. Punimet ekspozoheshin 2 jave, pastaj faleshin per Keshnella e Pashke te vorfenve. Shuma e pergjitheshme ne pak vjet 26000 frang are, nji vlere e madhe nat kohe. Madre Konsilja e kulturueme, ne shkolle ngriti grupe artistike, kori 40 vajza, valleve 20, orkestina mandolinave 8 vajza, trupa teatrale me interpretim te nalte teatrore, veshjet i qepnin vajzat e rrobaqepsise, skenat grupi i piktures. Jepnin çfaqje per festat me nivel te larte artistik. Ndanin ftesat per familiaret e autoritete e vendit, hyrja pa pagese. Interpretimi i nalte, merrnin mjaft durtrokitje…

Kur erdhi Komunizmit anti-fe ne Shqiperi, kuvendi pati shume trazime e shqetesime, kercenonin vajzat mos te ndjekun shkollen normale fetare, ket altare mesim dhanje, kulture e mirsjedhje. Pa asnji ndihme nga shteti dhe me veshtiresi te medhaja ekonomikemezi jetonin. Vitin 1956 Diktatura ja mbydhi Kuvendin Stigmatine, ket altare miresjellje e dije mesimor. Ne ditet e acarit dimnit binte bore e te ftohet me thekuni. Dolen motrat stigmatine e probandat vetem me teshat e shtatit ne rruge te madhe. Madre Konsilja me guxim lajmeroi Dom Mark Hasin te vinte urgjent me mare te Shugurueshmin Sakramend. Dokumentat i mori mbeshehtas ne manget e veladonit, ja dorzoi djalit axhes Angjelin Muzhanit per ti ruejt. Ja ruejti me nji perkujdesje te veçanet e sekret per 44 vjet.

Dy motrat madre jane sistemue te vllai Zef Muzhani, kishin nanen shume te semure rande me gangrene ne kambe. Me dhimbje teper te forta s’flente 2-3 net, paksa dremitej. Dy bijat murgesha i benin sherbim shembullore. Mjeku Doktor Papavrami e mjekonte pa shprese sherimi! Nana e dy motrave murgesha ka vue gjyslyket e pader Faustit si shejt e arrinte te qetesohej, e per tu çudite qe ma vonesherue plotesisht.Nji mbrekulli e vertete!? Jetoi edhe dy vjet ne qetesi me sherbime te veta  e vdiç 92 vjeçe e qete nga pleqnia.

Pasi i vdiç e ema, kerkuene strehim banimi te bajne si jete kuvendi. Ishte frige me i strehue, me zi gjeten nji barake drrase ish magazine punetoresh e braktisun me banue ne periferi te shkodres afer Zallit Kirit. Barake drrase e vjetrueme, si qeli burgu me nji dritare vitin 1953. Frynte era ne 4 anet, tane plasa drrasa te vjetrueme, si qindronte ne kambe!? Porsa hypshe ne 4-5 kambe shkalle druni vjetrue lekundej krejte thue po shembet. Veres çatia me leter katrama u nxete me plase xhinkalla. Drrasat e dyshemes te kalbuna dhe tavanet. Shtijshin eren e shiun si jashte…Muret ansore çaklash i patem rriparue me rrimeso, drrasa e fibra, e çatine letra katrama por mbeti kesolle e akullte. Porsa frynte tufani rrembyeshem lekundej karabinaje kur po shembet?! Si jetuen ne kesollen e ftohet me trishtimin ne zemer?!...Jetuene me frige e rrenqethje shtati nga te ftohtit 27 vjet. Tre vjet pasi dolen nga banimi ne baraken karakatine e shembi  rrebeshi i shiut te dendun!?

Ishte Zoja e Shkodrers qe i mbronte se qene bijat e saja. Kur binte shiu si jashte gjithkahe pikonte n’hapsinen e dhomes 3X3= 9m2. Madre Konsilja flinte mbi shtrat metalik si madre e moter ma e madhe. Moter Veronika shtronte ne toke, kur bite shi kalonte tane naten ne dy karriga, dhe mbeshtetej per shtrat te motres, duke belbezue tane naten lutje rruzare uratesh Zojes Shkodres.

7-II-1973 ndodhi vershimi ma i madh i Lumit Kiri, naltesia ishte 1,5m. Mesnate arrijti 2m. doli mbi dysheme 30 cm. Verrshonte rrenbyeshem me egersim me te trete si barken n’tufan…Hypun ne dy karriga e mbaje shtrati thonin rruzare Zojes Shkodres n’mbrojtje. Ora 3 pas mesnate shperthej vala perpiese dhe rrembyeshem  nji avlli muri e shembi. Niveli ujit erdh tue ra. Jetesa ne ket kalibe plot lageshtine te ftohet, beri qe dy motrat madre, kambe zbath me sandal si fretnit, u smuren me reomatizem acuta (dhimbje te forta). Motres Veronika ju deformuene gishtat e  dureve t’arta, qe punonte me nxjerre buken e gojes.

U mjekonin me 4 hapa aspirina perditore. Jetuen vorfnisht, pa pension asnji perkrahje, tue mbajte frymen me duret e arta. Punonin xhupa, shalla, çorape e çepnin kemisha. Paguheshin vorfnisht, bijave te vorfna pregatitnin pajen e marteses pa asnji shperblim. Benin kursime subline, me pak pare ju blenin ushqime e bare priftenve pa perkrahje qe vuenin tmersisht ne burgjet e shtetit ateist.

Me 29-VII-1975 pasi lengoi disa jave semure Madre Superiore Povinciale Konsiljavdiç 82 vjeçe ne heshtje me urate ne vorfni, e mjerim si ne terr. Pati miresine qe Motra Veronika shume e pervuejte i rrinte mbi krye me sherbime shembullore si madre Superiore e moter…Ne ditet e fundit te jetes familja Muzhani i erdhi rrethi familjar me ndihmat e nevojshme dhe nje doktor. Kishte lane me porosi mos ti bajne kunora e lule, keto jane per Zojen Hirplote. Diten e ceremonise vorrimit qe nji pjesmarrje e madhe qytetare, vinin ilegalisht ne heshtje me plot rrespekt. Murgeshat, ish probandat, nxaneset e shkolles normale e qytetare e percollen ne vorreza me rruzare e urate, per ne lumnine e Parrizit…

Moter Veronika ne dhimsuni qe vorfnue me thekuni, kalue nji jete se bashku plot travaje.Jetoi edhe 5 vjet ne ket kesolle karakatine e vetmueme plot telashe e vuejtje…Dy vjet e fundit te pleqnise kerkoi mbeshtetjen e familjes Muzhani. Une deshta ta marr ne shtepi te dajes Ernesto e Prosper Bushati ku banoja. Dhome e vogel me dysheme e tavan me nji dritare, kishte pak lageshtine. Ketu banoi dikur moter Kristina Noga, shum e nderueme,per rreth 10 vjet. Nuk e pranoi me banue nga reomatizmi qe vuente mjaft... U gjet miresia e Angjelin Muzhanit me grue Marta Vlashi e moren me banue tue i ba hysmet shembullore. Nipa e mbesa muzhan ja lidhem si pension me kontribut mujoreper jetese.

Suora Veronika qe shume e pervujte, e urte, e dashtun, pak fjale me adhurim per Zojen e Shkodres, me i sherbye te gjithve ne miresi. Vdiç nga pleqnia me nderim e rrespekt te madh, ne vitin 1985, ne moshen 85 vjeçare, pas 10 vjetve me u bashkue ne perjetesi me motren fort te dashtun Madre Konsilen Provinciale per ne Lumnine e Parrizit. Pushojshin ne Paqe ne lumnine e Parrizit.

Doktor Pjeter Pepa shkruen ne librin “Persekutimi Klerit Katolik” volumi I. “Moter Veronika mbahej ne mend prej te gjitha stigmatineve si nji engjell, qe kishte pak fjale, e vendosun dhe bujare, e embel dhe e drejte me te gjith, qe modeli vetmohimit e sakrifices per Zojen e Shkodres”. Moter Veronika ka qene nji shejte e vertete. Sikur te kishim mundesi, do te kisha paraqite me kenaqesi nji dite çeshtjen e lumturimit te motres Veronikasi “Beata”, do te thoshte ne mjediset miqesore Pader Pjeter Mushkalla. Bante nji jete te thjeshte si nji shejte gjith vorfni e pervujteni. Dinte te donte si Krishti deri ne vdekje, gjith njereziet me nji dashuri femijnore”…

Edhe Madre Veronika ashtu si Madre Konsile qe mjaft e kulturueme, krye shkolle te nalte ne Vjene, zotronte gjuhen italishte, frengisht, latinisht e gjermanishtenme, me sjellje pervujtnijet te rradha si Madre Tereza.

Te pa harrueshme do te jene dy motrat Madre Muzhani, tue i perkujtue me rrespekt te madh, jeten e thjeshte ne vorfni, pervujtni, plot sakrifica e vuejtje me rruzare ne dore si bijat e Zojes. Lane ndere dhe emen te mire ne kuvendin stigmatine e ishin model te mesim edukimit te bijave te Rrozafes. Madre superiore Stigmatine zgjidhej çdo 3 vjet, Madre Konsilja qe zhdjedhe 4 vjet n’vijimsi, per 12 vjet udhehoqi  ne Kuvend Stigmatinet. Porsa i nxoren nga kuvendi u detyrue ta mbaj ket titull me guxim e frige se perndjekej. E mbajti ne heshtje me inteligjence, frige e mbaturi 28 vjet jashte kuvendi n’heshtje, qe 40 vjet Madre Superiore Provinciale, nji rast teper i rradhe!

Ishin kushrina te largeta me Shejtneshen Madre Tereza. Halla Ime Adelajde Muzhani (Koka) banonte n’Tirane, kishte diten emnit, shkova per urime. Aty gjeta nanen e madre Terezes e motren ardhe per urime, e dy hallat murgrsha Madre Konsile e Madre Veroniket, po kenaqeshin kushrinat ne biseda. Pyta nanen e Madre Terezes si asht me shendet, Nane Tereza?-Ajo u pergjijgj: “Vocrrakja e nanes ashte e semure me zemer. Do operohet ne Rome. Ka shkue ne Genazzano e lute Zojes Shkodres te ja prije mbare”.

Levizjen Opozitare antikomuniste te Postrribes te Shkodres 9-IX-1946 e para ne Europe, qe ba gjakderdhje e madha, lufte e rrepte ndeshkuese e diktatures me vrasje, burgosje e interrnime. Mjaftteplagosunngadypalet, dhe u shtruan ne spital Civil Shkoderqe u mbush plot me teplagosur. Kerkonin infermiere sherbimi, ket pune e benin Motrat Seleziane. Madre Konsilja me inisjative te veten zgjodhi 10 murgesha, ne krye te listes motren Veronika e ma te rene Vitore Lecin. Nuk mbante me hater, caktonte moter Veroniken madre ne Shiroke, Tirane, Korçe e pastaj ne Dajç.Madre Konsile nje here me tregoi se s’kishe ore me drejtue shkollen, me vinte turp te ja lypshe, por vllaii saj Ndoc Muzhani ( babaj im) hoqi oren nga jeleku e ja dhuroi, e cila e ka ruejt shume dhe ecte mire, se qe e markes Zvicrane Omega.

Jashta kuvendi me vishtirsi banimi e jetese. Pak motrate punesue ne spital Civil te Shkodres ndrisnin ne pune si Moter Radovani u quejt engjulli i sherbimit spitalore, e nderuemja e pervuejte Moter Kristina Noga punoi ne Befotrof me perkujdesje te jetimeve si nana femijen e vet. Dr. Gjylbegu e lavdroi si shembulli sherbimit te Befotrofit. Ma vone, dy motrat Muzhani kerkonin pune per buken e gojes, i thonin: jeni bija Muzhansh reaksionare. Ishin ne pleqni dhe i caktonin pune ne bujqesi 2 ore rruge, ose punetore rrugash. Çfare te keqje do ti benin sistemit Komunist, po te vazhdonin to ishin te punesue si infermiere ne Spitalit Civil, diplomue M.Konsilja ne Firence e M.Veronika ne Viene!?

Porsa ra muri i Berlinit, u hap intitucioni Stigmatine ne Shkoder me Drejtuese Madre Superiore italiane, Giovanna Pandeli. Nipi Madre Konsiles Angjelin Muzhani ja dorzoi dokumentacionin sekret te Stigmatineve ruejt me perkushtim mesheftas per 44 vjet, e cila e falenderoi perzemersisht per kujdesin.

Do tu ri-hapte Kuvendi i Stigmatineve ne Shdoder mbas viteve 90’, e Madre Pandeli, italiane me fton per pune. Me kerkoi monografi per Madre Konsilen ja dorzova e pelqej. Do hapshin ekspozite aktiviteti i kuvendit stigmatine. Fotografi Z.Angjelin Nenshati shtampose fotografite. S’bashku me plotsue 10 kartona te medhaj ekspozues. Z.Angjelini rreshtonte fotot, Un shkrueja titujt e beja dekorin artistikisht me shkrime spjeguese me boje kine te fotografive. Shkrimtari i permendun shkodrane Fric Radovani i dorzoi Madres Pandeli monografine e porositun te Madre Radovanit origjine nga Shiroka. Shkrue mire plot art letrar. Madre Pandeli me kerkoi nji artikull tjeter per rrevisten qe do botonin, ja dorzova  “Fugurja Zojes Shkodres Mrekulli Base”, dhurate e Muzhanve, Stigmatineve vendose n’iltere. (Piktura e Zojes Shkodres porosite Tereze Bianku n’Genazzano, (mesa e G.Muzhanit qe fali krejte territorin, vendbanimin franceskanve). Vendose ne kapelen Kisha Muzhanve, pastaj fale Stigmatineve.

Ne festen inaugorimit kuvendit Stigmatine pame meshen, na dhuruene rrevisten e botue stigmatinet. Fleten e pare shtype Madre Radovani, e Fuguren e “Zojes Mrekulli base”fale stigmatineve. Madre Komsilja 40 vjet qe kje krenaria e kuvendit stigmatine, pse su shkrue ne riviste!?...

Me kerkoi librin shtypun Madre Konsilja” 25 vjet Bijat e Zojes” dhe i fala dy libra. Vrejta s’kishin statuja betlemi. Ja fala nji kuti te madhe me 25 statuja betlemit italiane punue me mjaft art, nji kuti mjaft myshqe, i spjegova me u lage pas 2 orve gjadherohen te fresketa, rrojne 30 vjet ne herbarium.

Madre Pandelit i fola per me barte Un eshtnat e dy hallave murgesha, per ne vorret e Rrmajve te murgeshave, e me thane nji meshe. Tha:” dina na çfare bejme i bartim  neve”.(e Falnderova!?...)

Shoku i jem i Shkolles Padagogjike Shejenaze Juka, Profesor pedagogjise U.L.G.SH. duke me thane: Se dinim e mora vesht se halla e juej Madre Superiore e Stigmatineve Konsile Muzhani, kishte hape shkollen e pare Normale (pedagogjike per mesuese) ne Shkoder e nxjerre 5 breznite e parat ne Shqipni, para Normales te Elbasanit. Pastaj Mbreti Zogu I hapi ne Tirane “ Shkollen femnore Nana Mbretneshe”. Madre Konsile Muzhani ishte vertete e zgjuar, me kulture poliedrike, shume e afte si organizzatore rregulltare. Ishte e nevojshme shkolla normale. Vajzat shkodrane me pyrde e çarqaf i kishte mbulue prapambetja e madhe femnave. Zhdukja e analfabetizmit kje plage trashigue nga pushtimi islamik-Turk. Shkodra e kultures pati mesojtore dhe shkollat para 1750. Shkruen P.Arbnori: Shkodra e Shiroka s’paten asnji analfabet, ndihme te madhe beri Normalja e Stigmatineve per shkollim femnore.

Shkrimtarie e nderueme Shkodrane Zenepe Dibra me talentin e saje letrare shkroi librin: “Bijat e Rozafes”. Lavdrohet mjaft puna me vlere e 2 Murgeshave Stigmatine Muzhani e falnderoi.Keto qenebijat me kultureteRozafes, edukatoretmisim-dhanese, model edukimit e kulturesfemnore.

Un si nipi dy hallave Stigmatine kerkoi qe rruga emertue e Murgeshave te shkruhet “Rr. Madre Konsile Muzhani”. Dikur rruga e Qeles quhej “Rruga Muzhani” ishin vendbanimi qe ja falen, se nji vajze e tyne qe ba murgeshe tek motrat Servite, per te ba azil mesim-dukim i femijve pa pagese.

Per kontributin e dhane me mesim-edukim femnore e sakrifices ne perndjekjen fetare, mendoj qe e meritojne vertete titullin ne perkushtim t’emertohen “Dy Motrat Stigmatine Beata.”

Ne meshen qe dha i nderuemi Pader Konradi ne perkujtim te Madre superiore Provinciale Konsile Muzhani e motres Madre Veronika Muzhani. Mes tjerave ai u shpreh: “Te perkujtojme me divocion dy motrat shume te nderueme Murgeshat Stigmatine Madre superior Provinciale Konsile Muzhani, e motres fort e nderueme e rrespektueme Madre Veronika Muzhani. Perkushtuene jeten si martire te pervujta te perndjekun nga diktatura antifetare komuniste. Edukuene vajzat nxaneset e stigmatineve si nana te pervujtuna femine e vet, per mirsjellje te moralesjme, moren mesim-edukim te virtytshem per fe-atdhe”. Si thonim dikur, sakrifikuene jeten dy bijat e Zojes Shkodres si heroina te verteta.

Institucioni i Stigmatineve e Kuvendi Franceskan te zgjohen per ti vue dy mesueset motra stigmatine ne pjedestalin e merituem, perkushtuene jeten per shkollimin edukimin femnore.

Arsimi i Shkodres e Bashkia per sakrificen qe bane ne mesim edukimin femnore, mund te nderohen qytetare Nderit te Shkodres. Kuvendi Popullore dekoroi qinda mesues te populli  perse te lehen ne harrese dy motrat stigmatine, apo akoma sot ne ‘pseudo-demokraci’ luftohen si ish bijate armikut te  klasses se pasanike te Muzhanve?

Kurreshtje: Jeta e murgeshave prirun n’adhurim per Zojen e Shkodres. Libri “Nana e keshillit te mire” i Giovanni Scognamglio, perkethye shqip nga Gjon P. Gjomarkaj, foles shqip ne Radio Vatikani. Ne kete liber thuhest se “Shejtorja Mariane shume e respektueme ne Itali, kushtue Zojes se Keshillit te mire (Zojes Shkodres). 25 Prill 1467 dy vjet para vdekjes Skanderbeut shkeputet leskra e piktures murore (afresku) i Zojes Shkodres. Shkoi hyjnisht me vendosje ne Genazzano ne afersi te Romes, rrin pezull ne ajr mrekullisht tash 654 vjet pa asnji mbeshtetje. Ban mrekullina te shumta ne Shkoder e Genazzano”. Ne epidemine e murtajes , pestes bobbonica i mbrojti qytetaret e vet.

Ne kishen a Genazzano kane shkuar per adhurim e lutje 10 shejten te Italise e Shejtenesha Madre Tereza. 10 Pape nga Vatikani. Shejti At Pape Gjon Pali II kur shkoi ne Shqipni ne 1993, u gjujzue para rrenojave te kesaj ish kishe, qe ishte rrenue nga diktatura anti-fe komuniste.

Vorri i Zojes Imakulata Sh. Maria (Zoja Hir Plote) ashte n’Efes te Turkise. Mendohet se jetoi 100 vjet. U njite ne qill Rregjinesha e Qilles e Tokes, nana e Jezusit. Nga Stambolla shkohet me taksi e shofer turk. Rruges nji km. pa merrijte te lapidari vendoset statuja, skalitun ne dru ullini, skulpetor i permendun turk.Dy roje turke rrijne ne nderim vazhdimisht para lapidarit Zojes. Nji frat rrin shoqrues me tregue si ciceron jeten e pervuejte te Zojes Hirplote. Fugurja e kesaj Zoje te Shkodres ashte e ekspozueme ne 83 kisha katolike ne mbare Bote kristiane edhe ne Kapelen Sistina ne Vatikan.

Porsa erdhen partizanet, çlirimtaret e ndershme zbrite nga mali, krenare shetitnin ne Piace me pushke e rrip fushekesh ne kreh. Duke fjetun ne shtepiat shkodrane sodhen peshqesh morrat qe perhapen ne nxanesit e shkollave. Me parudhen komuniste “liri-e-popullit” luftonin vajzat e ndershme te shkolles Stigmatine; keto vajza ishin te shkollueme, te miresjelleshme, e te urta si pulat. Por partizanet injorante e morracak komuniste dilnin ne grup e bllokonin dy anet e rruges se shkolles. Ja zhgulnin nga gjoksi distingetivin shkollor me figuren e Zojes se pa perlyeme, tue ja shkele me kambe!? Dhe i rrahshin ne urrejtje!? Disa prej tyne qene burgose si Ana Daje e Rita Pali etj. Kaluene pa faj jeten me turturat shtazarake te burgjeve komunist.

Vajzat qe mesuen, edukue nga motrat stigmatine, qene model kulture, mirsjellje, emancipimi, ato qene pulebardhat, vajzat e Rozafes, te Shkodres se djepit te kultures. Motrat Stigmatine mesuese edukatore, sakrifikuan nji jete ne mesim-edukimin ma te mirit femnore, meritojne te lavdrohen post-mortum nga qeverite demokrative pas viteve 90’.Shkollae stigmatineve femnore, thote Fishta “asht model mesim-edukimit mesimore”. Shkrine jeten dy edukatoret madret Muzhani, dhe duhet patjeter t’vlersohet kontributi dhane per arsimimin femnore ne Shqipni.

(Biokimist Gjovalin Muzhani, Trieste 2021)