Aleko Likaj: Vals në shtëpinë e të ikurit

Vals në shtëpinë e të ikurit

Novelë nga Aleko Likaj

Qyteti nuk kishte filluar ende të mërdhijë, ndonëse përreth tij masivet e vargmalet e lindjes ishin thinjur nga bora krejtësisht. Bardhësia e tyre si peizazhe të largëta kozmike binte menjëherë në sy gjatë gjithë ditës dhe ata që e kundronin më shumë përtej xhamave të ftohtë të dritareve, ishin fëmijët, të vegjëlit kureshtarë. Nëntori tashmë kish shkundur gjithë gjethet ndër pemë e prej një jave derdhi dhe lot me shumicë, aq sa u përmbytën dy herë rrugët dhe një prej shesheve poshtë bulevardit kryesor. Ato ditë fillimdhjetori një erë e lehtë që vinte nga gryka e lumit, i kishte bërë banorët e qytetit që të vishnin palltot me shalle dhe xhupat e trashë si për dimër. Lart një qiell gri jepte një dritë të mekur dhe dielli i cili qëndronte varur pezull, i fshehur dhe i heshtur e i pagojë, dukej si i harruar në atë hapësirë të paanë.

Kur po thyhej mesdita, befas u ndie një gjëmim i largët e një çast më pas një gjarpër drite u shfaq dhe zbriti me shpejtësi nga retë ngjyrë plumbi, diku në perëndim të qytetit. Dhe ndriçoi gjithçka. Besa, pasi i porositi fëmijët që të largoheshin nga dritarja, mendoi se do të ktheheshin shirat sërish. U tha pastaj se duhej të visheshin dhe të bëheshin gati për në postë.

Atë natë askush nuk kishte bërë gjumë në shtëpi. Që nga momenti kur postieri solli lajmthirjen e babait të tyre në Frankfurt, fëmijët nuk i mbante më vendi. Besa që ishte kthyer nga spitali, ku prej muajsh punonte tani vetëm paradite, për shkak se ishte e vetme në shtëpi dhe me burrin emigrant të larguar prej kohësh andej nga veriu i Europës, ndjeu në fillim një trazirë në stomak e pastaj kuptoi se po i dridheshin lehtësisht duart. ''Do ta kem nga stresi'-' mendoi ajo, ndërsa gjithë paraditen mendjen e kishte pasur te Luka, i shoqi. Kishin mbi dy muaj që nuk kishin folur më në telefon, ndonëse ai rregullisht i niste me postë nga njëmijë marka. Nuk i prishte që të gjitha, se kishin filluar të ushqeheshin mirë në familje, ndaj kish nisur ë të kursente. Ishin tërhequr në ruajtje dhe depozituar në Arkën e Kursimeve dymbëdhjetë mijë syresh prej tyre. I donte për një ditë të keqe. Por tani nuk kishte hallin tek ato. Mungesa e gjatë prej gjashtë vitesh e Lukes dhe përballja me shtëpinë e fëmijët e vegjël e të parritur mirë, dukej se e kishin lodhur shumë. Ndihej e sfilitur. Ishte bërë më e trishtë dhe e heshtur jo vetëm në punë, por edhe me komshinjtë përreth. Kjo kishte rënë në sy tek të gjithë njerëzit që e rrethonin, ndonëse kishte mundur që t’i ruante linjat dhe bukurinë që të fal mosha e një femre, e cila sapo kishte kapur të tridhjetat. Një kushërirë e të shoqit, Alba, që banonte aty pranë, e ndihmonte vazhdimisht. Çdo mëngjes mbante të voglën, Mirën, se kopsht nuk kishte më. Pastaj djalin e madh, Leon dhjetëvjeçar dhe Oltin, të dytin tetë vjeç, sapo ata ktheheshin nga shkolla. Besa vazhdonte ta dashuronte Luken me të njëjtin pasion, ashtu si në ditët e para të njohjes së tyre duke jetuar jo vetëm me kujtimet.

U ndie përsëri një gjëmim i largët, si i shurdhër përtej maleve me borë andej nga lindja, u kujtua dhe hodhi sytë nga ora e madhe e varur në mur dhe kuptoi se i kishin mbetur më pak se gjashtëdhjetë minuta për thirrjen e të shoqit. U kthye nga fëmijët dhe u tha që të bëheshin gati.

Kaq u desh dhe Mira filloi sherrin me vëllanë e saj të madh për këpucët, për të cilët i ankohej s’ ëmës se ''ia kishte fshehur që të mos vinte e të fliste me babanë''. Besa e qetësoi dhe i bëri gati shpejt. Në çast në hapësirën e dhomës shpërthyen tingujt e një valsi të njohur dhe nëna e fëmijve qëndroi në një moment si e hutuar dhe pastaj ktheu kokën nga magnetofoni, i vendosur në një vend të dukshëm në bufe, e pyeti:

- Kush e ndezi? -Unë - tha Olti dhe u hodh përpjetë nga gëzimi.

- Është valsi i babit. Është valsi i babit... Do ta kërcejë kur të vijë për Vitin e Ri. Oo-la-la, oo-la-la!..

Besa vuri buzën në gaz dhe porositi djalin që ta mbyllte dhe se nuk duhej të vonoheshin më, sepse nuk do të donin kurrsesi që ta mërzisnin babin dhe të priste gjatë atje në Gjermani.

Kur dolën jashtë, ishin veshur mirë e trashë me xhupa e shall të ardhur nga Gjermania dhe nxituan së bashku për t’u ndodhur sa më parë në sallën, nga ku do të vinte prej së largu zëri i babait dhe burit të shtëpisë.

Pikat e para të shiut filluan, sapo mbërritën në postë dhe Besa u pendua që nuk mori çadrat në shtëpi. Një tufë zogjsh të trembur u ngritën menjëherë në qiell duke lëshuar zëra e klithma të çjera dhe nxituan andej nga lindja për të gjetur ndonjë strehë poshtë çatisë të një pallati që dukej krejt pa ngjyrë. Olti i tregoi së motrës me gisht fluturakët duke i zënë rrugën përpara. Ajo nuk e kishte mendjen aty. Hodhi hapin dhe u rrëzua në shkallë, por nuk pësoi gjë. Vëllai i madh, Leo, shtrembëroi fytyrën, por nuk nxitoi që t’i ndihmonte.

- Mos bëni kështu. Nuk është mirë. Ju tani jeni të rritur, motër e vëlla, dhe ti Leo që rri indiferent. Duhet ta doni dhe ta respektoni njëri-tjetrin, – i këshilloi e ëma, dhe i mori përdore përpara derës së sallës.

Zunë vend menjëherë në një nga grupet e ndenjëseve që dukeshin si të veshura me rimeso, përballë centralisteve. Në krah të djathtë ishin një çift i vjetër të moshuarish, dhe Besa u kujtua se ishin mësues të nderuar prej vitesh në atë qytet. Gruaja kishte qenë edhe mësuesja e fillores së Lukes. U buzëqeshi dhe i përshëndeti me kokë që atje tej e pastaj u tha fëmijëve që të hiqnin kapuçet e shallet dhe të zbërthenin edhe xhupat e tyre të ngrohtë. Vështroi orën e madhe të sallës që e kishte në krah dhe kuptoi se deri në bisedën me Lukën do t’i duhej të priste pak më shumë se pesëmbëdhjetë minuta.

U mbush me frymë.

2

Njohja e tyre ishte e beftë dhe fare e rastësishme.

Kishte ndodhur në një mbrëmje vallëzimi rinie atje në qytetin e saj të vogël buzë detit, që ngjason prej së largu si një thua i prerë poshtë një vargmali që lag këmbët në Jon e ku përgjatë tri stinëve të deh era e limoneve dhe qitrove në pemë. Ishte maturante në atë kohë dhe ëndëronte të vazhdonte shkollën e lartë për mjeke. Por nuk do të ndodhte kjo. Jeta e saj do të merrte një drejtim tjetër pas ndjenjave për Luken. Një javë më pas në takim fjalët u bënë buzë për puthjet. U puthën pa dritë në sytë e natës. Eh!.. E kujtonte vazhdimisht këtë çast si më të veçantin në jetën e një çupëline të përkëdhelur si ajo, duke e konsideruar fantastik dhe si të magjishëm. Ishte një nga ato mbresa që zor se i haron një femër e virgjër dhe sapo e dashuruar, një vajzë tetëmbëdhjetëvjeçare. Në shtëpi nuk tregoi asgjë, ndonëse me ushtarin fizarmonicist takohej shpesh në sy të njerëzve, rrugëve të qytetit, por edhe në mbrëmjet e shumta të vallëzimit ku në valse i dukej se fluturonin në krahët e njëri-tjetrit. I dashuri i saj, përveçse një muzikant i zoti, ishte edhe një vallëzues i shkëlqyer, që shumëkush nga shoqet e saja do të dëshëronin që ta kishin partner gjatë gjithë atyre çasteve muzikore që kalonin bashkë. Babait ia mohoi një mbrëmje dashurinë e saj, duke i thënë se ishin veçse thashetheme province, që donin ta përgojonin atë për shkak të rezultateve të mira në mësime që po merrte në atë kohë. Më pas kuptoi se i mungoi kuraja për ta përballuar lidhjen dhe se nuk ishte aq e fortë shpirtërisht, sa ta pranonte në familje gjendjen e re që i krijoi ndjenja për muzikantin, i cili e luante nëpër mbrëmje aq mjeshtërisht valsin numër dy të Dimitër Shastokoviçit. Ndihej e marrosur dhe shumë e lumtur pas tij sa herë Radio Tirana e transmetonte, kryesisht në pushimet e verës e në kohë plazhi.

Pas provimeve, ndërsa priste që t’i vinte bursa, një mbrëmje të kaltërt me yje që pikonin lot vese, kish udhëtuar me Luken e saj të dashur për në qytetin e tij. Letra që la të shkruar në shtëpi mbi komodinë, pranë shtratit të saj, nuk jepte asnjë dyshim dhe shpresë për prindërit që ta kërkonin dhe ta akuzonin ushtarin Luke Darzeza për rrëmbim. E bija e kishte lënë pas qytetin e saj në mbrëmjen e tridhjetë korrikut, e mbyllur dhe e fshehur në sedilen e pasme të makinës së komandantit të repartit, ku shërbente njeriu i zemrës. Shoferi, Vrenozi, kitaristi i grupit që ishte edhe shok i besës së Lukes dhe nga qyteti i tij, e kishte marrë në sy rrezikun, i sigurtë se eprori nuk do të lëvizte atë natë deri në agim nga dasma e kunatit të tij dhëndërr. Dhe kështu kishte ndodhur. Besa qëndroi në shtëpinë e Lukes me prindërit dhe makina mbërriti vërtetë në agim. Askush nuk e mori vesh dhe nuk u zbulua asnjëherë ky udhëtim i mistershëm nëpër natë i dy ushtarëve drejt mezit të Shqipërisë me makinën e komandantit të tyre. Madje as edhe për Besën, vajzën simpatike flokëverdhë me shkëlqimin dhe kaltërsinë e syve si ujërat e Jonit, bukurinë e së cilës e numëronin me gishta në atë qytet që e nanuriste dhe spërkaste me stërkala vale. Dy ditë më vonë fizarmonicisti mori leje në repart e fluturoi te vajza e zemrës së tij, ku gjithë ato ditë plot dy javë, i kaloi mjaltë... si në përrallë.

Lukja e mbaroi shërbimin ushtarak në fillim të nëntorit, ndërsa Besa kishte filluar një kurs për infermiere, me qëllim që t’i afrohej ëndrrës së saj. Më pas zuri vend në spitalin e qytetit, ndërsa njeriu me të cilin lidhi jetën, në një uzinë të re që posa kishte hedhur shtat aty si pjesëtar edhe i grupit artistik. Pastaj erdhën në jetë fëmijët dhe ish vajza e Jugut nuk e mbaroi dot ëndrrën për mjeke. Sidoqoftë, tani kishte një bluzë të bardhë dhe në spital e nderonin dhe e respektonin që të gjithë, sidomos pacientët, për pasionin dhe kujdesin në punë, ndonëse prej disa vitesh po e përballonte e vetme jetën, pa Luken e saj.

Nuk e kishte menduar kështu asnjëherë të ardhmen e saj në atë qytet i rrethuar nga vargmale, ku dimri i lagësht dhe i ftohtë me shumë erë ia linte vendin një vape të thatë dhe krejtësisht të padurueshme e temperatura të larta në verë.

...Nga kjo përhumbje kujtimesh e përmendi zëri i një gruaje që erdhi nga altoparlanti mbi gabinat e krahut të djathtë.

- Besa me Mynihun në gabinën pesë. Besa me Mynihun në gabinën pesë.

- Mami...Mami…Babi në telefon, – thirri Leo duke hapur krahët një hap para saj.

Tjetra, Mira, që po luante më vëllanë, u duk se ngriu në vend. Nuk lëvizi sikur të ishte një statujë. Pastaj i hodhi vështrimin s’ëmës gjithë mall.

Besa u ngrit, rregulloi fundin, kapi për dore Leon dhe u bëri me shenjë Mirës e Oltit të afroheshin.

- Të nxitojmë, – tha e vogla e vrapoi andej nga gabinat. Nuk i pritej derisa të mbërrinte aty ku pas telefonit e priste zëri i babait të saj, që nuk e kishte takuar ende që pas linde, kur e la vetëm dymuajshe. Brenda asaj hapësire të vogël kapi pardesynë e zbërthyer të s’ ëmës dhe ngriti fytyrën lart, duke i kthyer kurrizin vëllait që ishte mbështetur pas saj. Donte të dëgjonte zërin që vinte nga përtej.

- Fëmijët janë mirë. I kam këtu në gabinë. Mezi presin që të flasin edhe ata me ty. Kanë gjithë këto ditë që më pyesin se kur do të vijë babai në shtëpi. I piku malli. Nuk di se çfarë t’u them. Si? Do të flasësh me ata? Ja, po ti kaloj.

Në çast fêmijët britën ''babi...babi..'' dhe zgjatën duart që të rrëmbenin receptorin e telefonit nga duart e nënës së tyre e nxituan që t’i thonin se e donin shumë. Mira tregoi se e shihte çdo natë në ëndërr dhe se fotografinë e tij e mbante gjithmonë në gji. Ndërsa Olti i tha se shokët e tij në klasën e dytë i thonin se babai i kishte harruar dhe se nuk i donte më. Leo vuri gishtat para gojës së tij të vogël si për ta përshëndetur nga larg e tha:

- Të dua shuuumëëë!

Besës, që iu drodh buza në çast, kuptoi se edhe Lukia i saj përtej telit ngashëreu e nuk iu përgjigj më thirrjes së saj ''Alo...Alo...''

- Ti mendon se duhet që të vij, – pyeti pas pak, kur ajo i kërkoi që ta festonin së bashku Vitin e Ri. - Nuk më pengojnë dekumentat, se ti e di që prej tre vitesh kam një leje qëndrimi. E ka siguruar ajo. Ka miq në prefekturë dhe në bashkinë e qytetit. Kam shumë mall... Por... nëse unë do të kthehem e ta festoj me ju, ajo patjetër do të kërkojë që të më shoqërojë deri aty.

E shoqja nuk i dha përgjigje. Ngriti supet dhe kuptoi se ato në çast iu drodhën në mënyrë krejt të pavullnetshme. Brenda në gjoks iu mblodh një gulç. Iu duk se iu morr fryma. Të dy fëmijët më të vegjël në atë hapësirë të ngushtë gabine filluan të hidheshin përpjetë e të gëzuar duke thirrur:

- Eja babi, eja.

- Aman mos vono,- shtoi e vogla dhe zëri iu këput në mes.

Luka përtej nuk dha shenja jete. Besës iu drodhën përsëri buzët e sytë u njomën me lot. Me kurrizin e dorës së majtë i fshiu. Pastaj afroi receptorin te veshi i djathtë.

- Duhet të vish, Luke. Nuk prish punë...Do bëjmë si të bëjmë. Le të vijë dhe ajo e huaja. I ke munguar familjes për kaq kohë. Fëmijët nuk po durojnë më. Por edhe mua më dogji malli... Mezi e shtyj pa ty...dhe jetoj veçmas për ty.

Këtë herë Besa nuk i përmbajti dot lotët dhe u mbështet pas kompesatës së gabinës, duke lëshuar një zë qarës të çjerrë, pa e kontrolluar më veten e saj. Fëmijët, që kishin marrë aprovimin se pas pak ditësh për festën e fundvitit do t’u vinte babai në shtëpi, hidheshin përpjetë të gëzuar me pasthirma gëzimi, ndonëse sinjali tashmë ishte ndërprerë dhe babai nuk i dëgjonte dot më përtej telefonit.

Nëna e tyre shtyu derën e gabinës dhe Leo, Olti e Mira dolën me fytyrë krejtësisht të skuqur. Besa ende nuk e kishte përmbledhur veten, ndonëse qëndroi brenda në gabinë edhe disa sekonda të tjera pas bisedës me Luken. Nga pas u dëgjua një zile tjetër dhe në sallë altoparlanti lajmëronte se personit me Londrën që iu thirr emri atë çast, duhej të paraqitej në gabinën numër pesë. Ndërsa përsëritej njoftimi në sallën gjysmë të , Besa nuk vuri re që pranë saj kaloi një vajzë që nuk duhej t’i kishte kaluar të njëzetepesë pranverat e që i buzëqeshi me çiltërsi.

Në moment një gjëmim tronditi gjithë sallën e xhamat u dukën se krisën. Çifti i pleqve që ishin përballë bënë kryqin e thanë diçka nën zë. ''Jashtë po fillon qameti,'' – mërmëriti mësuesja veterane me fytyrën drejtuar Besës. Por nëna e fëmijve nuk reagoi. Ishte e përhumbur sikur të jetonte një tjetër botë

- E shkreta grua, – foli me zë të ulët e kthyer kësaj radhe nga i shoqi që po shpërvilte buzët e fryra e të trasha. - Na griu të gjithëve ky kurbet, - dhe tregoi me kokë nga gruaja dhe fëmijët e nxënësit të saj.

Përtej xhamave filloi shiu dhe rrebeshi solli nga bulevardi lart ujëra që përbytën asfaltin para postës qendrore të qytetit. Besa, që kishte qëndruar një çast në mëdyshje, zuri vend e heshtur në krahun e djathtë në gjysmën e një stoli prej druri të ngrënë me thikë dhe u kaloi dorën e majtë leshrave të saj të verdha, të cilët iu derdhën e rrëshqitën pas supeve të rrumbullakosura që kishin filluar të dridheshin.

3

Avioni i shoqërisë "Lufthansa", që udhëton çdo ditë nga Frankfurti për në Tiranë dhe anasjelltas, atë pasdite gri dhjetori u duk mbi aeroport si një zog i stërmadh dhe i lagur. Një zhurmë që u dëgjua si një gulçimë e mbytur në fund të pistës, bëri që shumë nga të ardhurit të dilnin nga baret e klubet përreth për të parë me vëmendje përtej rrethimit të kangjellave. Ndoshta prisnin të afërmit, që duhej të vinin në këtë linjë të largët nga veriu i kontinentit , por edhe nga meraku se mund të ndodhte ndonjë gjë. Kjo frikë kish lindur që kur në aeroportin e shtetit fqinjë kishin humbur jetën disa dhjetëra udhëtarë disa javë më parë. Braçe Feratozi, një mesoburrë e me shtat të lartë atleti, doli nga furgoni blu që mbante targat e një qyteti pranë kryeqytetit dhe hodhi nxitimthi sytë mbi rripin e betontë, që dukej si një vijë horizonti, e cila e ndante jeshilen e tokës nga e kaltra e qiellit. Pikërisht aty ku avioni tronditi pistën. E dalloi edhe fluturakun që kishte zbritur andej larg nga kupa e qiellit, përballë terminalit kryesor dhe të vetëm të këtij aeroporti, i cili në fakt, ngjan si i harruar në mes malesh e kodrash që e rrethojnë në të katër cepat e horizontit. Një çast i u lëbyrën sytë dhe menjëherë puliti qepallat e mëdhenj e të zinj.

Disa njerëz që nxitonin të dilnin nga barku i mjetit që dukej krejtësisht i alumintë, zor se dalloheshin nga furgoni i Braçes, i parkuar vetëm dy metra larg portës, ku dalin automjetet që lëvizin përbrenda pistës. Një gjysmë ore më vonë me udhëtarët e fundit që dolën nga godina njëkatëshe e aeroportit, u shfaq edhe Luke Darëzeza së bashku me mikeshën e tij, Ulrikë, e cila tani përkujdesohej për jetën e tij në Gjermani. Pëllumb e kishte emrin, por Luke e thërrisnin që nga fëmijëria. Ashtu dhe i kishte mbetur.

Braçja, që nuk ngurroi t’u dalë përpara dhe t’i përqafonte me mall, pasi gjashtë vjet më parë ishin ndarë me lot në sy, i drejtoi shpejt për te furgoni i tij që lagej nga një shi i imët, i cili kishte filluar papritmas nga një qiell që tashmë ishte bërë krejtësisht i plumbtë.

- Jemi vonë dhe do të na zërë nata rrugës. Siç e di, mor kushëri, këtu te ne tani në dhjetor dita është tepër e shkurtër. Pastaj kemi rrugë për të bërë dhe ata na presin me padurim, - tha njeriu që u hapi derën e mikrobuzit të sapo ardhurve. - M’u lutën që të vijnë edhe ata t’ju presin, por unë i dhashë karar vetë kësaj pune.

- Mirë jemi, - tha Luka. - Kanë mall. Edhe mund të merrje ndonjë.

Ulrikë Fon Setman, gjashtëdhjetëvjeçarja nga një qytet, Ëiesbaden pranë Frankfurtit, pronare e tre butikëve aty, që e vizitonte për të parën herë vendin e vogël në jugperëndim të Ballkanit, ngriti sytë nga qielli që gjerbonte dhe buzëqeshi, ndërsa dy burrat bisedonin me zë të lartë dhe vazhdonin të sistemonin bagazhet e shumta që kishte sjellë ajo. Plot dhurata për të gjithë pjesëmarrësit dhe të afërmit e burrit të saj shqiptar, të cilët do t’i njihte për të parën herë pas martesës prej pesë vitesh me Luke Darëzezën, refugjati që pranoi të ulej në një cep të zemrës së saj, e cila ishte tepër e zhuritur, duke i kthyer dashurinë që e kishte varrosur së bashku me të "mirin Manfred", burrin, gati prej tetë vitesh më parë. Zakonet e shqiptarëve tani zëre se i njihte mirë. Por edhe ato ditë ndërsa ishte marrë vendimi për këtë udhëtim, Luka i kishte përshkuar fisin e të afërmit me hollësi, jo vetëm familjen e motrës së tij të vetme, e cila kishte tre fëmijë jetimë pas vdekjes së burrit për të cilën ndiente një detyrim moral edhe material, ku çdo muaj i postonin rregullisht nga 1000 marka, por edhe për të tjerë nga kushërinj, farefis, që, sipas tij, ishin fort të lidhur me njëri-tjetrin. Ulrika përveç një liste, që e mbante në çantë me emra e adresa, kujtonte me detaje çka kishte paketuar për secilin.

Rruga deri në kryeqytet iu duk se kaloi shpejt dhe ajo dalloi nxitimthi edhe një autostradë, që në fakt nuk i pëlqeu. "Ku rrugët e Gjermanisë, e ku këto këtu!"- tha me vete duke rudhur buzët për të cilat ishte kujdesur disa muaj më parë për t’i fryrë, pasi mendonte se mundej që ta bënin më interesante si portret e të tërhiqte më shumë partnerin e saj në lojën e dashurisë që i ofronte pothuajse çdo natë në shtrat. Pastaj nxori nga çanta një shami dhe fshiu gishtërinjtë e duarve që iu dukën se ishin ende të lagura, por nuk ishte ashtu. Vështroi mollëzat një çast e ktheu shikimin nga disa fasada pallatesh që kalonin si të përçudnuara anash përtej xhamit, të mbuluara me rrëke uji. Një pamje krejt e trishtë. Ngriti supet e u mbush me frymë.

Të dy burrat kuvendonin në shqip dhe ndonjëherë Luka nxitonte sikur të ishte kujtuar për ndonjë gjë, pyeste nëse i pëlqenin Ulrikës që po e sillte nga veriu i kontinentit, nga ato që kishte parë gjatë rrugës, por gjermania nuk dha asnjë mendim. Vuri disa herë buzën në gaz dhe gjatë gjithë atyre çasteve që kaluan në qendrat e banuara, aprovonte në heshtje ato që i thoshte dhe kërkonte prej saj emigranti. Qytetin e ndanë mëdyshas dhe në rrugët nën atë shi të imët dhjetori të përzier me një borë të shkrirë, nuk lëvizte njeri. Tirana iu duk e shpëlarë dhe e çngjyrosur krejtësisht, që në fakt nuk i bëri ndonjë përshtypje të madhe. Kur po linin kryeqytetin Lukja pyeti Ibrahim Feratozin për dy motrat e tij në Durrës dhe në Vlorë dhe tha se e kishte pikur malli, ngaqë nuk i kish parë prej disa vitesh dhe as që kishin folur në telefon. Shkëmbenin letra.

- Mirë janë. Me halle si të gjithë këtu te ne. Vijnë herë pas here dhe shohin edhe fëmijët e tu. I kam takuar vazhdimisht. Edhe kur ma do puna që të kaloj në qytetet e tyre, se ne vëllezër e motra jemi Luke, një gjak. Pastaj prishja e shtëpisë që e zuri plani, se kanë filluar një rrugë të re aty e cila të nxjerr në bulevard, por që nuk kujtohen ende këta të pushtetit lokal të dëmshpërblejnë asnjë, transferimi i plaçkave të tua në pallatin ku do të vemi tani… Shoferi frenoi një çast e pështyu duke mallkuar për rrugën me gropa, për të cilën prej kohësh nuk kujdesej askush dhe ktheu kokën nga Luka, që dukej i përhumbur aty mbrapa në sedilen e tij, - Besa më tha se do të vinin për festën e Vitit të Ri. Do të mblidheshit bashkë. Mirë do të bëni. Dhe ato kanë mall për vëllanë e ikur në kurbet. Ju keni mbetur nga vatra e xhaxhait tim të ndjerë, xha Musait.

Pak më shumë se një orë më vonë furgoni i Braçes hyri në një qytet tjetër. Ajo nuk mundi që ta shihte dhe ta shijonte nga xhami i përparmë i makinës, pasi Lukja e njoftoi se tashmë kishin mbërritur në qytetin e tij. "Do të kem kohë më vonë ta sodis e ta shëtis këtë qytet, që më ka lindur të dashurin e zemrës sime, Luken",- mendoi nxitimthi sa për t’u qetësuar edhe për të mbledhur pak veten, sepse kuptoi që kishte emocione. "Të tjerë njerëz ...tjetër psikologji. Ballkanasit janë popuj me temperament dhe, në një farë mënyre, të pagdhendur e të pakulturuar me shoqërinë e sotme njerëzore." Kështu kishte lexuar shumë vite më parë, në ata të rinisë së hershme, në një libër që fliste për gjeografinë e këtyre vendeve. Pastaj mendimi se si do ta prisnin të afërmit e Lukes, pasi ajo tashmë kishte njëzet e ca vite diferencë, u duk se mori sërish udhë edhe këtu. Mjaft kishte vrarë mendjen e gjykuar për të tjerët atje në Gjermani, që nga dita që vendosën të vijnë për një vizitë në Shqipëri, së bashku me Luken e saj, të cilin e donte me një pasion vajzëror dhe e nderonte shumë. Furgoni qëndroi te hyrja e një pallati, diku në lagjen veriore të qytetit dhe Ulrika gati sa nuk përplasi kokën në xham, pasi Braçja ndaloi shpejt e pa kujtuar. Një fëmijë i vogël, që e kishte ndjekur makinën në metrat e fundit para derës së hyrjes, gati sa nuk mbeti viktimë poshtë rrotave të tij. Luka ndjeu që t’i njomeshin sytë dhe ashtu, në një çast maramendjeje aty në furgon, gjeti rastin të fshinte një pikë loti që po e tradhtonte në cepin e syrit të majtë. Disa gra që dolën menjëherë përpara, larguan fëmijët e vegjël, të cilët u mblodhën si trumcakë te dera e makinës. Braçja lëvizi dorezën dhe dera u hap. Një çamarrok me flokë mbi veshë nxitoi të futej brenda dhe t’i hidhej në krahë Luke Darëzezës, duke lëshuar një piskamë,

- Babëëë, mor babë!..."

U shkreh në vaj.

Të tjerët bënë zhurmë. Dhe ndonjë prej grave që kishte dalë për të pritur mysafirët nga Gjermania, mbuloi fytyrën me dy shuplakat e duarve. Nisi të qajë me fjalë për kurbetin dhe kohën që i ndau njerëzit si kokrrat e orizit të hedhura në shkretëtirë. Fjalët prekëse të gruas, që kishte qëndruar në mes të shkallëve dhe që më tepër dukej se dridhej e rrotullonte kokën me një zë, që dilte nga thellësia e kraharorit, bënë që të lëshohej në tokë e zalisur, pikërisht ajo që Luke Darëzeza e kishte prezantuar përpara gjermankës, si motrën e tij. Një fëmijë tjetër, rreth gjashtë vjeç, u lëshua sipër saj duke qarë e lebetitur. Dy burra, që zbriten vërtik shkallët, komshinj me sa duket, së bashku me Braçe Feratozin, ndërhynë për të qetësuar gjendjen. Dikush tha që "malli të bën hatanë". "Kjo botë kështu u bë...kashtë e koqe."

Në shtëpinë e motrës, pak çaste më vonë, Lukja u ndie disi më mirë. Edhe gruaja nga Gjermania, e cila pasi pyeti nëse i kishte marrë rregullisht çdo muaj markat dhe se a mund të përballohej jeta në vend, duke premtuar se do ta rriste përsëri kuotën, u duk se ishte çliruar tashmë nga ajo ngarkesë e lartë emocionale që i kishte nisur që në Gjermani. Njerëzit përreth po i pëlqenin, ndonëse nuk kuptonte asgjë nga ato që dëgjonte. Ndërsa të tjerët ishin bërë më gazmorë e të shpenguar në komunikim, pikërisht kunata, e cila mbante pranë tre fëmijët që Ulrikës iu dukën të bukur si yje, qëndronte tashmë tre hapa larg e heshtur dhe e pafjalë. Ndihej sikur nuk ishte aty. Sikur nuk ishte ajo që u zalis një çast më parë. Gjermanes iu duk se ajo po bluante në kokë diçka që mbetej pa thënë, ndonëse në mes të gjithë njerëzve të shtëpisë kishin nisur shakatë dhe kujtimet e gëzuara që, me sa dukej, ishin harruar e mbetur pas disa vite. Ndofta që para ikjes së Lukes.

Braçe Feratozi, që kishte edhe frenat e shtëpisë në dorë për momentin, kërkoi që të sapoardhurit të qetësoheshin, pasi kishin bërë rrugë të gjatë, por edhe se pas dy apo tri orëve do të fillonte edhe darka e pritjes. U duk se fjala e tij zuri vend. Ndonjë i largët e dy komshinj u ngritën në këmbë për t’ua lënë fjalën grave, që do të përgatisnin tavolinën e mbrëmjes. Lukja dhe gjermanka bënë shpejt nga një dush dhe lodhja u iku si me magji. Në mes të njerëzve të shumtë, ku ndihej një atmosferë gëzimi dhe plot urime për kthimin e Lukes pas gjashtë viteve nga "ai i shkretë kurbet që të bluan edhe kockat e trupit!", Besa, nëna e tre fëmijëve që i ngatërroheshin nëpër kraharor refugjatit të ardhur nga Gjermania, dukej si e tjetërsuar. Momë Sala, një plakë tek të shtatëdhjetat, komshie një kat më lart, e shfajësoi tek dy gra të tjera të ardhura rishtas nga tre kate më sipër.

- E ka nga malli për Luken. Nuk është lehtë të rritësh tre fëmijë. Dhe kur se? Në këtë kohë që nuk ke ku të lidhësh koqen e kripës. Punë jo. Lekë jo. Qeveri hiç. Ah, e mjera, zëre se rrojmë e zëre se s’rrojmë! Si u katandisëm kështu të gjithë!"

4

Aty nga ora 20.00 Braçe Feratosi dha urdhër që të shtrohej darka dhe njerëzit e ftuar zunë vendet pa fjalë. Dy kushërinj të Lukes dhe Alba me të shoqin, që kishin mbërritur në momentin e fundit, por që ishin planifikuar më parë, tre komshinj me të cilët Besa ndante të mirat dhe të këqiat e kësaj jete për të rritur tre fëmijët pa burrë, çifti Feratozi dhe një shok fëmijërie dhe ushtrie i Lukes, Vrenozi, që kishte mbërritur në shtëpi në mesditë me një kitare për të pritur refugjatin nga Gjermania, e cila duhej ta ndizte me tepër atmosferën, ishte e gjithë gjindja në tavolinën familjare të mbrëmjes.

Bëheshin gati një duzinë e gjysmë. Njerëz donte ajo mbrëmje.

Sidoqoftë, darka dhe mbrëmja nisi dhe po shkonte mirë, plot hare e këngë, por edhe me mall për kurbetçiun Luke, që mbeti  asaj Evrope. Fëmija si fëmija, herë uleshin në karrige e herë zinin radhën për t'u ulur në prehrin e Luke Darëzezës. Ky i përkëdhelte në flokë pasi i puthte me mall kudo në fytyrë. Gjermanka nxirrte herë pas here karamele e çokollata  nga çanta, të cilën e mbante pas vetes, për të qerasur ata që i quante si nipërit e burrit të saj, Luke Darëzeza. Nga ora 21.30 njëra prej komshieve, Momë Xheku, nuk u përmbajt dot dhe pasi uli kokën në tavolinë, filloi të qajë me dënesë për fëmijët që po rriteshin jetimë me baba gjallë. Kjo skenë preku edhe tre persona të tjerë nga të ardhurit dhe darka e gëzimi u duk se po rrokullisej teposhtë. Ndoshta mund të kthehej në një vaj të vërtetë. Biseda për kurbetin e kurbetçinjtë u rindez përsëri. Njëri nga kushurinjtë e Lukes tregoi se djali i komshiut të tij, Shaban Miles, një njëzet vjeçar që sapo kishte mbaruar gjimnazin, kishte ikur para katërvitesh në Greqi e ndodhej diku në një qytet të peloponezit, që rrëfyesit nuk i kujtohej mirë emri i tij, ndonëse përmëndi tyre a katër prej tyre. Ai tha se kishin dalë fjalë se djali jetonte së bashku me një vejushë të plakur greke, por shumë të pasur, si burrë e grua, por që nuk e kishte sjellë asnjëherë tek Shabani. Por as edhe ky nuk e kishte vizituar asnjëherë të birin atje, për të cilin thoshte se jetonte si një kont e vishej mirë. I a kishte mbushur edhe shtëpinë babait e që të gjithë jetonin sot si efendikojë grekë.

Mome Xheku që ishte përballë rrëfyesit me të shoqin e saj rrudhi buzët dhe u prish në fytyrë. Pastaj lëroi një kopsë të bluzës sipër gjoksit dhe lëshoi një "uuuufffff" të stërgjatur. Tundi kokën me keqardhje e tha:

•           I ziu djalë. I a ka faluar kurmin dhe rininë e tij një plakushe greke, vetëm për disa lecka e një tas çorbë që i mungonte në shtëpi.

•           Eh ç'na i treti djemtë kurbeti i shkretë. E shpërfytyroi njerinë, sa nuk e njohim më njeri tjetrin se kush kemi qenë. Shesin shpirtin...- tha edhe komshija e katit të katërt, Vangjelia, një ish shitëse në furrin e bukës së lagjes.

- Njeriu sot duhet që të jetë në rradhë të parë i ndershëm përpara vetes së tij, në çdo moment të kësaj jete që na ka ofruar ai lart që është në qiell. - Burri që lëshoi këto fjalë, një prej komshinjve aty, lëvizi nga karrigia, u kollit lehtë duke e vënë dorën grusht para gojës së tij të vogël, dhe me pirunin që kishte në dorën tjetër goditi lehtë pjatancën përpara tij, si për të tërhequr vëmëndjen për ato që po thoshte në atë çast. Pasi u hodhi një sy që të gjithëve në tavolinë u mbush me frymë e vazhdoi frazën e lënë përgjysëm si në një leksion. Këtë herë duke e trashur zërin si për ti dhënë rëndësi për atë që do të thoshte tani. - Të ketë edhe një kandar ku të peshojë moralin e tij në raport me familjen e shoqërinë, por edhe principe që përmblidhen në një kod të thjeshtë njerëzor. Eh...Por sot nuk ndodh më kështu.

Ngriti supet.

- I gënjejnë të shkretët se janë ende axhaminj e kërthinj. Plakushat e dialliiiit – tha e shoqia e braçes sikur donte që ti justifikonte meshkujt që lidheshin me të huajat e shkuara në moshë.

Të tjerët nuk reaguan e gjithçkah aty u duk si një heshtje përshpirtje. Luke Darzeza ndjeu papritmas brenda karaharorit të tij një gulç e shkulm që i dogji. U mbush me frymë dhe ktheu vështrimin nga e shoqia, Besa, ku ndeshi dy sytë e saj që shprehnin trishtim. Ulrika që ishte në krahun e djathtë pyeti se për çfarë po bisedonin në tavolinë, dhe i kërkoi njeriut që e kishte sjellë nga gjermania e largët në këtë cep të ballkanit që ti a përkthente. Por tjetri heshti në fillim, sikur donte që ta mendonte atë që do të formulonte në kokë e pastaj i tha, se nuk ishte aspak e rëndësishme për të, pasi ishin në fakt kujtime personale të njerëzve që ndodheshin në atë ambjent. Mysafiria tundi kokën si për të aprovuar gjithçkah që u fol nga të pranishmit aty, e mori piceten dhe e vendosi para buzëve të saj për të fshirë njollat e yndyrës. Në tavolinë e ndoqën në heshtje dialogun që u zhvillua në gjuhën e vendit nga veriu i Europës, por nuk reaguan më

Situatën e mori në dorë shoku i Lukes, kitaristi, Vrenozi, shoku i ushtrisë që punonte tani shofer ambulance në spitalin e qytetit, që me një zë basi nisi:

Në bangën e shkollës o mike

dy emra i gdhendëm dikur.

Por ti nuk e di se si më ike,

dhe zemrës i vura një gur

Pas atij zëri një çast më vonë pasoi një heshtje tronditëse. Të darkuarit nuk e menduan se pikërisht në këtë situatë mund të niste një këngë. Kuptuan se ishin hutuar dhe pasi kitaristi kaloi në rreshtin e tretë të këngës, filluan ta ndiqnin tani dalngadalë. Në fillim sa për t’i shkuar pas avazit, por kur kaluan në refren, të gjithë u intonuan e filluan ta shoqërojnë.

Ne u ndamë në errësirë.

Jeta ndarje ka

Porse zemrës lamtumirë,

zemra kurrë si tha

Kur u duk se ç'do gjë shkoi në vendin e vet dhe asnjë nuk e kishte më mendjen te psherëtima dhe tek lotët e komshies atje në cep të tavolinës, nëna e tre fëmijëve, Besa, u ngrit e heshtur pa zhurmë nga tavolina dhe u fut në një prej dhomave, duke lënë pas një dridhje të lehtë të supeve e dy duart që mbuluan fytyrën, pikërisht përpara se ta hapte derën. Kjo i ra në sy vetë Ulrikës, e cila ishte padyshim, kryemiku i kësaj mbrëmjeje mes shqiptarësh. Pa rënë në sy tek të tjerët, me gju poshtë tavolinës preku të shoqin si për ta kujtuar se pikërisht ai duhej ta qetësonte Besën që braktisi e përlotur tryezën e mbrëmjes. Lukja, që dukej se ishte përhumbur i tëri pas rrjedhës që po merrnin ngjarjet atë çast, nuk e kuptoi sinjalin e gruas së tij gjermane.

- Shko qetësoje, motrën tënde! - i tha në gjuhën e saj.

Refugjati u dha menjëherë te dera e dhomës, dhe Besa u kthye nga ai. Ishte aty në mes. Në fytyrën e bukur dallohej një njollë që kishte përskuqur cipën e hollë, e cila zinte pak më shumë se mollëzat e faqeve, ballin e buzët,  që në fakt dukeshin të mavijosura. Mbase i kishte krijuar dhe shtrëngimi i dhëmbëve, që kërkonin të mbanin ndoshta një duf, i cili ziente përbrenda kraharorit, për të mos shpërthyer në atë tavolinë gëzimi për të ardhurit. Ndërkohë, kitaristi, që e kishte përfunduar këngën, filloi sërish me një zë basi, "të rashë pas, moj, të rashë pas, rrugës kur shkoje për në gjimnaz". Me shenjë  u kërkoi të darkuarve për ta ndjekur përsëri nga pas. Lukja u trondit. Pamja që u shfaq vetëm një hap larg tij iu duk e përçudnuar. Portreti i Besës, ishte i paparë ndonjëherë dhe krejtësisht i shpërfytyruar. Nuk mund ta besonte. Kuptoi që gruaja, me të cilin kishte lindur tre fëmijë, dhe vajzës së ëndrrave rinore, të cilën e kishte marrë në shtëpi pa lejen e prindërve të saj, dukej se vuante shumë për të. Për hir të dashurisë me Luken kishte ndenjur pesë vjet pa folur me prindërit, por pastaj mëria nuk zgjati aq shumë, pasi Zanës i vdiq babai në një aksident në uzinën e qytetit. E kish lajmëruar një kushurirë dhe në çast si bijë ajo kishte vendosur me Luken . Kapërceu atëherë pragun e derës së fëmijërisë e trishtuar për ikjen e të atit dhe me një ndjenjë ankthi. Nëna si nëna nuk tha asgjë. Vëllezërit më të vegjël nuk e pranuan vajzën për ta qarë babanë e saj. I thanë se ai e kishte lënë vetë amanet për të mos e kapur dërrasën e arkivolit, vajza e tij e vetme që i kishte ikur nga shtëpia atë natë, pa ia dëgjuar fjalën. Por kishin ndërhyrë të afërmit dhe qetësuan situatën duke u thënë këmbngulësve të amanetit se nuk ishte e mirë që të bëheshin kështu gazi i botës. Kjo nuk i qetësoi dhe as i rregulloi mardhëniet me motrën e tyre për shkak të braktisjes por edhe fjalës së babait atë natë. Nuk hynë dhe as nuk dolën më tek motra duke e lënë atje larg të vetme e të haruar me fëmijët e saj edhe pas vdekjes së nënës. E gjitha kjo skenë i kaloi Luke Darëzesës përpara syve në disa fragmente sekonde. Provoi të zgjasë dorën drejt saj me dhimbje e shpirt të lënduar. Kuptoi se kishte bërë budallallëkun më të madh të jetës së tij, me mbërritjen në Shqipëri pas gjashtë vjetësh, në krah të një gruaje tjetër të huaj, që e paraqiti përpara të afërmve si padronen e mikeshën e tij. Ajo telefonatë në fillim të dhjetorit e kishte tronditur së tepërmi. E kishte bërë ndoshta për të parën herë në jetë të derdhë lotët si fëmijë, kur dëgjoi që të tre vogëlushët e tij nga kabina telefonike t’i luteshin që të vinte sa “për t’i kapur vetëm një herë në qafë”. Pastaj le të kthehej përsëri.

Shtyu derën ngadalë nga pas dhe ndjeu një dhimbje në kraharor. Besa tani kishte  rënë shtrirë përmbys mbi shtratin bashkshortor ku kishte ngjizur në ritualin e jetës fëmijët e saj të shtrenjtë. Qante me dënesë e dridhej e tëra si në ethe. Fustani i mbrëmjes ishte zhubravitur. Lukja u kujtua se nuk e kishte mbyllur mirë derën për shkak të zërave që vinin e dalloheshin qartë prej andej, shkoi dhe e mbylli dhe iu afrua ngadalë. Besa që e ndjeu praninë e tij, ktheu kokën nga ana e murit dhe vazhdoi të derdhë lot hidhërimi. Lukja i vuri dorën ngadalë në sup, por Zana lëvizi për ta kundërshtuar.

- Largohu, largohu!...

Zëri u duk se doli i çjerrë si një gurgullimë nga kraharori që ulej e ngrihej pa pushim. Psherëtiu thellë e pastaj mblodhi gjunjët përpara dhe vendosi kokën midis dy pëllëmbëve. Duart u njomën nga rrëketë e lotëve që rridhnin pa pushim. Te dera u dha Braçe Feratozi që e tërhoqi Luken, i cili qëndronte si i ngurosur para  krevatit të tij.

- Braçe, të lutem më lër njëherë vetëm, pasi, siç e sheh, Besa nuk është mirë. Mbase ajo ka nevojë një çast për mua, - tha Lukja dhe tentoi që të largojë duart e kushëririt të tij, që qëndronte vetëm dy pëllëmbë larg. I dha të kuptonte se duhej që të dilte nga dhoma.

- Në këtë çast nuk është mirë. Tavolina është bosh. Atje ju presin. Jeni zotët e shtëpisë, – tha tjetri sikur donte që të justifikonte këtë herë praninë e tij të papritur aty, mes tyre.

Lukja nuk donte që të tjerët të kuptonin të fshehtën e vendosur disa vjet më parë midis tij dhe Besës, pak kohë më pas kur mbërriti në Gjermani. Tentoi të shkëputej nga kushëriri. Shkoi pranë gruas që vazhdonte të qante përmbys me dënesë.

- Braçe, po u drejtohem përsëri, të lutem! Më lër për një çast vetëm me Besën.

- Ooouuu! Do të keni kohë për në krevat. Atje diskutoni e nxirrni mallin për njeri - tjetrin. Luke, po të pret pronarja. Dhe nuk është mirë kështu siç bëni ju.

Në zërin e Braçes dallohej lehtë një dozë humori, që me sa dukej e bënte për të nxjerrë çiftin nga ajo gjendje, të cilën e shprehte vetëm me një, "nuk është mirë!"

- Hajde kokë, hajde! Ç'farë flas unë dhe ku e ke hallin ti, - tha Lukja që kishte filluar të ndërronte edhe tonin. - Ngrihu moj, mjaft qave! Mirë e ka Braçja. Nuk është momenti tani për lot e psherëtima. Të kanë ardhur gjithë ata njerëz.

Braçja, që dukej sheshit se iu bë qejfi nga fjalët e kushëririt refugjat, i hodhi atij dorën në qafë dhe tha i lumtur:

- Kam thënë unë, je king fare.

Tjetri doli dhe mbylli derën. Dhoma dukej e ftohtë dhe e lagësht si lotët e një gruaje të ve. Zana vazhdonte të dëneste dhe herë pas here, në ndonjë çast bënte ofshama gruaje që të këpusnin shpirtin. Heshtin fjalët në zgjim tingujsh.

- Mos bëj kështu, – i tha Luke Darzeza. - Të kemi sjellë para sa të të mos të të dhembë koka më. Çohu dhe rregulloji shtratin e gjumit asaj!

Pastaj i ktheu supet Besës pa e ditur nëse duhej që të hidhte hapin tashmë drejt derës. I pavendosur qëndroi disa sekonda. Lukes iu dukën se ishin sa për gjashtë vite të tërë.

- Jo, jo, kurrë! – klithi në çast gruaja dhe u ngrit në këmbë. Shtrëngonte fort dy grushte, që dridheshin nga një konvulsion i brendshëm. Flokët i kishin zënë gjysmën e fytyrës dhe i vareshin poshtë si thekna të shpërfillura. - Nuk do ta bëj! Mos të të gënjejë mendja. T'i rregulloj shtratin një tjetre që të shkojë e të flejë me burrin tim, me babanë e kalamajve të mi?! Këtë nuk mund ta bëjë asnjë femër dhe grua në botë. Deri këtu, jo. E papërballueshme. Shporre. Shporre po të them, shtrigën që të ka mbërthyer për gryke dhe të mban peng. Nuk më duhen paratë e saj që mbajnë erë parfume shtretërish, ku fle me burra të grabitur, të cilët nga pas kanë një familje, fëmijë dhe një jetë të tërë të lënë përgjysmë. Shporre… dhe ktheu te fëmijët e tu, tek unë, që më ke lënë këtu si një qyqe të vetme, pa ditur se si do të jetë e nesërmja. Për ca para të qelbura…, të cilat nuk mund që të të mbushin zbraztësinë që të le mungesa e burrit. A e di se çdo të thotë kjo për një femër?

Luke Darzeza u kthye te Besa. Loti i saj i u duk se u bë drithërimë. Dhimbja u bë zog.

•           Po ne e kishim bërë një marrëveshje. Nuk mund të qëndroja atje pa asnjë dokument, ilegal dhe i paemër. Bashkë kishim vendosur që një ditë kjo histori të mbaronte. Atëherë kur unë të kisha marrë të drejtën e qëndrimit dhe nënshtetësinë dhe të kisha siguruar një të ardhme për të gjithë ju, të cilëve ju pres si dita që pret lindjen e diellit në agim. Ky ka qenë një sekret midis ne të dyve, të cilin ata atje, jashtë kësaj dere, nuk e dinë dhe nuk kanë për ta mësuar asnjëherë.

•           Jo, kurrë, mos u bëftë! Shporre atë kuçkë gjermane, shporre!…Të mos e marr e ta hedh poshtë nga dritarja, – ulëriu Besa, ndërsa qante me dënesë. Por Lukja i saj nuk reagoi. Besa u ngrit dhe e kapi për xhakete të shoqin e saj sikur kërkonte që ta shkundëte, ta përmendëte e ta zgjonte nga një ëndër e keqe që e kishte kapluar prej kohësh, dhe ngriti zërin përsëri - Nuk e kupton se ajo grua që ke sjellë sot këtu te ka blere atje në vendin e saj. Te ka blere ty me marka. Na ka blere ne. Ka blerë heshtjen time. Kompromisin tone. Oh! E mjera unë. Ti më ke tjetërsuar nga një nënë e fëmijve të tu në një tjetër me lidhje gjaku. Dhe ne në këtë bisnes të ndyrë jemi veçse plaçkë tregu. Jeta jonë është mall që shitet e blehet sipas gjithë parimeve të kapitalizmit të egër. Mjaft më. Nuk duam që të vazhdohet kështu...

Lukja përsëri nuk dinte se ç’të thoshte edhe pse nuk i a ndante vështrimin. Nuk ishte i gatshëm që të merrte asnjë vendim atë çast. Shfryu duke lëshuar një vërshëllimë të lehtë mes buzëve si i bezdisur nga ato që po dëgjonte nga shoqja e tij e jetës.

Ajo dridhej e lëkundej si një gjethe e zverdhur vjeshte lart në ajër përpara se të prekë tokën. Luke Darzezës iu duk në çast se fytyra e saj u nxi si një thëngjill i pashuar mirë. Sytë të dalë vendit, me kokërdhokë të zmadhuar, rrotulloheshin duke ekspozuar të bardhën e tyre. Gruaja befas iu sul atij dhe e goditi me grushta në kraharor tek vendi ku troket zemra, por ai përsëri nuk reagoi edhe kur gishtat e mbledhur ia vendosi në fytyrë. Pastaj i tërhoqi poshtë me nxitim, duke lënë më pas vraga të kuqe e të mavijosura në të gjithë pamjen e saj. Burrit iu duk sikur i kaloi një vetëtimë përpara syve, që e verboi të gjithin. Lëshoi një “oh...Ç'më bëre...” dhe në çast u përkul nga dhimbja. I digjte gjithçka. Mendoi se fytyra iu ndez flakë.

Ndërkohë u hap dera dhe aty u shfaqën përnjëherësh tre persona nga të tavolinës, dy kushërinj dhe një prej grave të tyre.

- Ç’keni?- pyeti Braçe Feratozi.

- Pse bërtisni? Të gjitha bisedat tuaja dëgjohen deri te ne. Gjermanka është e shqetësuar. Nuk po e mban vendi më. Të tjerët presin që të ktheheni ashtu, si burrë e grua që jeni. Mallin mos e ktheni në ulërima.

Po Besa vazhdonte të thërriste dhe të lëshonte fjalë e rrokje të pakuptimta, duke lënguar e mallkuar fatin e saj të mbrapshtë. Gruaja, që posa hyri e kapi në kraharor. E mbërtheu, por Besa këtë herë ishte kthyer si një bishë që nuk mund ta ndalje dot. I vendosi thonjtë. Tjetra largoi për një çast fytyrën, edhe pse dukej e mbaruar tashmë puna, por nuk e lëshoi.

Luke Darzeza u drejtua dhe të pranishmit e panë që fytyra e tij ishte e tjetërsuar, e fryrë dhe me rremba gjaku. Nuk foli. U kthye nga dera në përpjekje për të dalë, por aty u gjendën menjëherë tre fëmijët e tij.

- Babi, - tha më i vogli Oltioni, dhe hapi krahët për t’iu hedhur në qafë. Dukej se ngashërente dhe ishte gati që të shpërthente në vaj, por Lukja nuk reagoi. Bëri sikur nuk e pa. E harroi dhe kaloi pragun me kokën të ulur për të shkuar deri te banja. Donte të mos e shikonin ata të tavolinës, por kjo nuk do të ndodhte ashtu.

Ulrika u ngrit nxitimthi dhe shqeu sytë. Vuri gishtat e thonjtë në gojë dhe klithi duke lëshuar një thirrmë:

- Luuuuuukkk!

U dëgjua zhurma e një sendi që ra poshtë tavolinës dhe një tingull që vibroi në atë hapësirë, dhomë memece. Ishte kitara. U këput edhe një tel. Gruaja komshie përballë kitaristit vuri dorën mbi ballë. Një burrë nxitoi të ndihte Ulrikën, e cila qëndronte në këmbë si një pikëçuditëse dhe e pafjalë pas kësaj. Ajo u lëshua në duart e tjetrit si e zalisur. Dy karrige u rrëzuan njëherazi, pasi njerëzit që ishin ulur mbi to, u çuan shpejt. Brenda një minute e gjithë darka ishte kthyer në një kaos të vërtetë. Pas pak Braçja nxori nga banja Luken që kishte lagur komplet kokën, me një peshqir të hedhur në supe dhe që nuk kishte mundur ta fshinte dot të tërë. Nga brenda dhomës vinte ende një ulërimë gruaje. Ishte Alba që i kërkonte Besës të “përmblidhte veten”, dhe se i kishte ardhur buri si “një div e një yll i vërtetë”.

- Po ç’bëhet këtu? – tha kitaristi duke vënë dorën në ballë. - Është koha për këngë. Të gëzohemi që të gjithë se ka ardhur trau i shtëpisë, shoku dhe miku ynë Luke, nga emigracioni, nga veriu i Evropës.

U kuptua menjëherë që nuk ia kishte ngenë njeri këtij artisti, që qëndronte si një qiri në këmbë, në tavolinën e zbrazur nga darkëtarët.

Gjermankën nuk kishin vend ku ta vinin. Karrigia e saj ishte rrëzuar përmbys mbi dy karriget e tjera. Në momentin që e pa Luken, tentoi të ringrihej sërish, por nuk e mbajtën këmbët. U dorëzua komplet në krahët e njeriut që e mbante nga pas, ashtu gjysmë të shtrirë. Bëri ncq-ncq-ncq e dha ulërimën në gjuhën e saj:

•           Das ist eine Katastrophe. Sie töteten meinen Mann. Ma blutete. Oh mein Gott.*

Njeriu që e kishte sjellë nga gjermania shkoi në drejtim të saj për ta qetsuar, dhe ajo i a nguli sytë në portretin e tij. Kuptoi se Lukja i saj nuk ishte gjakosur ashtu siç e kishte menduar. Uli zërin e i u drejtua. Këtë herë qetësisht.

- Ç’na gjetiii…Mos i duhen para? I thuaj motrës që i kemi sjellë dhjetëmijë marka dhuratë, por edhe nëse do më, t’ia rrisim kuotën mujore, deri në njëmijë e pesëqind. Të mos i dhembë koka më. Të mos e ndiejë as mungesën e burrit të vdekur.

Braçe Feratozi, që nuk e kuptoi aspak se ç’tha pronarja e Lukes, i tha kushëririt:

- Bëj detyrën e burrit! Qetëso gruan, por edhe këtë gjermankën, që bën si një sorrë e lagur. Eja që të mblidhemi të gjithë në tryezë!

Pastaj Feratozi u nis drejt tavolinës, e cila ishte e zbrazët nga të ftuarit dhe pjatat ende të tejmbushura me asortimentet e një pritjeje malli.

Por, kur u mendua se gjithçka do të normalizohej dhe darka do të rifillonte, pikërisht aty ku kishte ngecur disa çaste më parë, në derën e dhomës u shfaq Besa. Dukej e plakur, e hequr dhe e shprishur brenda pak minutash. Ishte transformuar në një bishë të vërtetë. Të tjerët që ishin në dhomë ngrinë. Ashtu siç ishin, nuk lëvizën veçse kthyen kokat andej nga ishte shfaqur ajo, pa mundur të shprehnin asgjë. Luke Darëzeza ishte midis derës dhe tavolinës, i heshtur dhe me kokën ulur, sikur kërkonte të fshihte pikërisht fytyrën e përçudnuar dhe të gërvishtur si me thonj maceje, ku dalloheshin qartë hematoma e rrëkeza gjaku gjysmë të shpëlara.

- Grifshë! Fare e keqe! Ngriu e dil nga jeta ime! Mos ma shkatërro atë! Shporru nga vatra e fëmijëve të mi, të cilët nuk mund që t’i joshësh dhe gënjesh dot! As edhe me para. Shporru, përpara se të të mbys me këto thonj e duar të pafajshme! Larg nga kjo shtëpi! Larg…

•           Besa, moj motër, qetësohu! – tha përsëri Alba që i u shfaq nga pas

- Çfarë po me thotë motra jote. Çfaj kam bërë unë. - Pyeti të shoqin gruaja e Lukes

në gjermanisht.

Luke Darzeza nuk përktheu

Tjetra i hodhi sytë dhe ata iu dukën gri, pa nuancë jete, si të një magjistrice të vërtetë. Por Ulrika që qëndronte vetë në këmbë, tani shtrembëroi fytyrën si për të thënë se, “nuk po të marr vesh se çfarë flet!“. U duk se në çast ra një heshtje, por në fakt ishte e gënjeshtërt. Besa befas u sul përpara, por Braçja e ndaloi në momentin e fundit. E kapi për krahësh dhe e shtrëngoi fort.

•           Shporruuu që taniiii! Ç’pret! Jashtë! – tregoi derën e zonja e shtëpisë.

Mira e vogël që iu afrua menjëherë nënës së saj, mblodhi shuk letrën që vizatonte një çast më parë dhe e hodhi me zemërim drejt gjermankës, pa thënë dot asnjë fjalë. Oltioni dhe Leo hodhën vështrime inatçore.

- Eja! – tha gjermanisht që atje tej Lukja, duke iu drejtuar Ulrikë Fon Setman dhe shkoi që ta marrë. I largoi karrigen nga pas dhe e tërhoqi drejt vetes. Asnjë nuk foli. Asnjë nuk reagoi. Madje edhe Besa që qante nën zë duke mallkuar fatin e saj.

Në heshtje Luke Darëzeza dhe Ulrika dolën në korridor. Veshën palltot të varura në portomonto. Dhoma ishte tashmë si një skenë e ngrirë në celuloid ku nuk ndihej lëvizja.

- I thuaj, Braçe, atij që ka braktisur shtëpinë, ta lërë zuskën jashtë dhe të kthehet te fëmijët e tij.

- Ajo është e huaj. Duhet ta çojë në një hotel. Është grua, nuk mund të lihet jashtë fillikat, – tha tjetri dhe ngriti supet pa ditur se ç’mund të bënte më tepër.

Lukja kishte dalë me gjermankën në oborrin përpara pallatit. Binin pjertas ca fjolla bore gjysmë e shkrirë. Kitaristi, shoku i ushtrisë Vrenozi, si të ishte zgjuar në çast, u duk sikur u shkund. U kthye nga Besa dhe Braçe Feratozi, e tha:

- Po dal. Do t’i shoqëroj deri në një hotel këtu afër. Nuk duhen lënë vetëm.

Asnjë nuk foli. Asnjë nuk i tha nëse ishte i mirë apo i keq ky veprim i menjëhershëm. Tjetri doli në korridor, rrëmbeu pardesynë gri dhe lëvizi portën e daljes që ishte e pambyllur.

Pas kësaj gratë që ishin aty, ngritën tavolinën e pangrënë. Rregulluan e sistemuan shpejt dhomën, ndërsa Zana qëndronte gjysmë e zalisur mbi një kolltuk të dalë boje, aty në këndin e djathtë, pa komunikuar me njeri.

•           Ku iku babai? – pyeti djali i madh.

Por atij nuk i dha përgjigje njeri. Mira në çast filloi që të qajë.

- Unë e dua babanë. E kam xhan. Ai është babi im.

Olti rendi tek bufeja dhe askush nuk e pa. Shtypi diçka që kërciti "paaaf" e në çast hapsira e dhomës u mbush me një melodi.

Padam, padam, padam

Il arrive en courant derriére moi

Padam, padam, padam

Il me fait le coup du souviens-toi

Nuk reagoi njeri dhe të pranishmit u dukën se ishin që të gjithë të ngrirë në atë ambjent. Ishte më shumë se një befasi në një mjedis ku drama kish luajtur aktin e fundit të saj

Padam, padam, padam

C'est un air qui me montre du doigt

Et je traîne aprés moi comme un drôle d'erreur

Cet air qui sait tout cœur

E shoqia e Braçes, Teuta, i u afrua dhe e përkëdheli në kaçurela dhe e i tha.

•           Pse e ndeze manjetofonin shpirti i tetës. Dhe ai na duhet tani.

Vogëlushi bëri një rreth me majën e këpucës së këmbës së majtë, pa ditur se si të justifikohej për atë veprim, dhe pastaj ngriti kokën lart dhe me një zë të pafajshëm fêmije, e gati të ngjirur tha:

- Që të kthehet babi e ta kërcejë valsin me mamin.

Momë Xheku fshiu lotët me shami dhe ngashëreu

•           Ah i shkreti fëmijë.

Nuk tha dot më asnjë fjalë se dënesi. Askush pastaj nuk u kujtua që ta mbyllte aparatin që lëshonte muzikë.

Një çast më pas i qetësuan. U thanë se babai i tyre do të kthehej shpejt, që atë natë. Do të flinte me ta dhe të gjithë do të shuanin mallin e gjatë të emigracionit. Ai nuk do t’u mungonte më atyre. Ky argument i bëri të vegjëlit të besonin dhe të prisnin deri në mëngjes kthimin e Luke Darzezës në gjirin e familjes. Besonin si fëmijë se babai i tyre do të kthehej vërtetë që ta kërcente valsin.

Braçja dhe e shoqja atë natë e kaluan aty. Asnjë nuk vuri gjumë në sy. As edhe të vegjëlit. Besa nuk lëvizi nga kolltuku. E shpërfytyruar, ngashërente herë pas here, sikur donte t’i mbushte mendjen vetes se tashmë e keqja kishte kaluar. Shpresonte në një kthim të normalitetit familjar…, duke mallkuar gjermankën, e cila do të kishte ditën dhe çastet e fundit të saj me pengun, që i kishte bërë babait të fëmijëve të saj.

5

Ulrikë Fon Setman e zuri gjumi, sapo vuri kokën në jastëkun e bardhë të hotelit në dhomën 263, ndërsa jashtë kishte zënë përsëri të binte një borë e shkrirë që zor se do të mbante deri ditën e nesërme. Luke Darëzeza u ngrit nga shtrati dhe me të mbathura shkoi te dritarja e madhe e dhomës në krahun e djathtë. Çifti ishte mësuar që të flinin lakuriq dhe Luka përveç të mbathurave nuk kishte veshur më asgjë. Mori një bluzë me tre kopsa dhe e veshi ngadalë. Ftohtë nuk kishte dhe kaloriferët që merrnin ujin e ngrohtë nga kaldaja poshtë në bodrumin e hotelit turistik të qytetit, e kishin bërë ambientin si në ditë të zakonshme vere. Pastaj u fut në banjo dhe ndezi dritën. Iu afrua pasqyrës, kontrolloi edhe një herë fytyrën që i digjte ende dhe dalloi vrragat që ngjasonin në mollëza si vija që lë rrota e qerres në sipërfaqen e tokës. Mblodhi buzët dhe i hodhi një grusht ujë fytyrës me shpresë se uji i ftohtë do të shërbente si kompresë për plagën. Në çast u përpoq të sillte në mendje skenën ku e shoqja Besa, e egërsuar iu sul me duar e gishtërinj në fytyrë. I fshiu me peshqir dhe në heshtje pa bërë zhurmë doli duke e tërhequr derën e banjës nga pas. Shkoi ngadalë te dritarja dhe hodhi vështrimin përtej xhamit mbi peizazhin, ku shfaqej lakuriq nata pis dhe e zezë që i zbulonte vetëm një pjesë të ndriçuar të qytetit të lindjes së tij. Ndjeu mall për të, për njerëzit që flinin përtej brenda mureve të shtëpive dhe pallateve që ngjasonin si konfiguracione krejtësisht të përçudnuara nga erësira dhe hijet. Këto të fundit zgjateshin në një mënyrë të çuditshme dhe të pakuptimtë, duke fshirë si me magji hapësira të banuara dhe rrugë që kishin mbetur pa asnjë ndriçim. Recepsionisti poshtë në holl, kur kishte mbërritur me Ulrikën, i kishte thënë se e njihte Luken dhe se nuk do t’i harronte kurrë tingujt e fizarmonikës së tij në pasditet e vallëzimit, sa herë kishte mbrëmje shkolla e tij. Sidomos "tingujt e atij valsit sovjetik", që sipas tij, Luka e luante në tastierë si mjeshtër i vërtetë. Valsin numër dy të Dimitër Shostakoviçit, ia kishte mësuar një mësues muzike në qytet që kishte qenë në rininë e largët të tij student në Moskë. Tundi kokën mendueshëm dhe i erdhi keq që instrumentin me të cilin e identifikonin aty në qytet e kishte shitur për hiç gjë, një grusht para që i duheshin për të udhëtuar drejt veriut të Europës.

Rrëketë e pjerrta të shiut që dalloheshin nga fashot e dritës e që vinin nga bulevardi përballë, i dhanë përsëri një ndjenjë trishtimi. Ngashëreu pa vetëdije dhe pastaj u mbush me frymë. Në mendje si në një celuoid filmi i erdhi menjëherë Weisbaden, qyteti ku jetonte tani prej gjashtë vitesh, atje në veriun e Europës. Rruga e mundimshme deri atje dhe ditët e para ku kalonte natën pranë ndonjë magazine e ndërtese të vetmuar dhe të braktisur kushedi se prej sa kohësh nga pronarët e tyre. Pastaj puna e pjesshme si pjatalarës në një lokal të vogël ngrëniesh sanduiçësh që i ofroi një kosovar që ishte dhe pronari i tij. Dy muaj më vonë e mori një tjetër shqiptar nga Presheva, që punonte në "Pizzeri Apulien" në rrugën "Mauergasse", duke ndarë edhe dhomën me të, një tip gazionere poshtë pullazit në katin e gjashtë të një ndërtese të vjetër, në një lagje periferike të lindjes. -Do të të çoj që të argëtohesh në një ambient ku do të njohësh disa plaka e vejushe të qytetit, të cilat shtyjnë kohën aty në shoqërinë e meshkujve si ne të dy që na mungojnë femrat, - i tha një ditë Ragipi që e kishte ende peng se nuk e kishte mbaruar dot gimnazin "Skënderbeg", në qytetin e tij tetë vite më parë për shkaqe ekonomike.

Ishte një disko përballë pizzerisë në bodrumin e një ndërtese ku sipër ekspozoheshin mobileri të modës së fundit, por që Luka nuk e kishte vënë re më parë. Në fundjavë u veshën mirë dhe zbritën aty. Ulrikën e kishte njohur në ditën e tretë të vizitës së tij aty. Ishte gjermania që e ftoi fillimisht në tavolinën e saj së bashku me Ragipin. Ajo kishte pranë miken e saj të ngushtë, Helgën, dhe kjo një vejushë dhe e divorcuar nga i shoqi dy vite më parë. Luka kishte rënë në sy të plakusheve të diskos që ditën që shkeli aty. Dhe prania e tij, sensualiteti, paraqitja, linjat e hiret mashkullore kishin ndezur edhe debate në tre a katër prej tavolinave përballë, nga ku kontrollohej edhe hyrja. Interpretimi që i bëri dy a tre valseve në atë ambient e kishte rindezuar si zakonisht zilinë për ta fituar në lojën e vejushave në atë lokal, sa herë që shfaqej një kandidat.

Zakonisht në disko luhej muzikë e viteve shtatëdhjetë e tetëdhjetë, si dhe hitet e asaj kohe, nga ABBA – at e grupet e tjera muzikore gjermane dhe skandinave që kishin lulëzuar në ato momente. Ishte kjo arsyeja që mblidheshin femra e meshkuj, të cilët e kishin përjetuar atë periudhë, kryesisht pronarë lokalesh e të kamur, të cilët vinin thjesht për relaks dhe për shoqërinë e njëri-tjetrit. Në mbasditë e deri në orët e vona të natës kishte një lloj gjallërie, por ishin fundjavat që e rindiznin lokalin ku shpesh nuk gjeje më as edhe vende. Sipas një rregulli të brendshëm e të pashkruar, meshkuj të moshave të reja ishin të mirëpritur aty dhe organizatorët e manazheri i lokalit ofronte edhe pije gratis për këtë kategori. Kjo i kishte pëlqyer Lukes që, edhe pse kishte disa muaj që punonte, nuk ishte mirë me financat. Kish mundur të dërgonte vetëm tri herë marka në shtëpi, edhe pse shumat e tyre ishin ende modeste.

Ragipi dhe Luka shfaqeshin në atë ambient pas dy javësh mungesë dhe menjëherë tërhoqën përsëri vëmendjen e vizitorëve të përhershëm aty. Elsa që kishte provuar të vallëzonte me Luken, nuk kishte mbërritur ende dhe djemtë akoma nuk kishin vendosur që të zinin një vend. Në fillim Helga, një brune që binte në sy, aty në krahun e majtë të tavolinave të lokalit, nga biondia Ulrikë, u ngrit e u bëri vend dy meshkujve të rinj, duke treguar dhe shfaqur xhentilencën e saj si femër, pas sinjalit dhe shenjës që u drejtoi Ulrika që të vinin aty. Ajo i pyeti nëse ishin të disponueshëm dhe nëse kishin dëshirë që të kalonin disa çaste në shoqërinë e tyre. Djemtë nuk hezituan, edhe pse kishin menduar që të kalonin një pjesë të pasdites dhe mbrëmjes nën shoqërinë e Elsës dhe të shoqit, Tomasit, një burrë i shtruar që u ishte ankuar herën e fundit në tavolinë për reumatizmën, e cila e kishte mbërthyer në mes dhe që i jepte herë pas here dhimbje edhe në këmbën e djathtë. Pastaj gjermanet u ofruan shnaps, birrë, por edhe Coco Cola për Ragipin që si mysliman i mirë nuk preferoi as edhe aty të fusë alkool në gojë. Dhe mbrëmja kaloi e gëzueshme, edhe pse Luka nuk e zotëronte ende gjuhën gjermane duke e folur të copëtuar, sa herë që djali nga Presheva nuk e përkthente.

Pas katër takimesh Luka u bë i zgjedhuri i Ulrikë Fon Setman. Gjermania, pasi i kishte treguar se i kish ikur nga kjo jetë që prej dy vjetësh i miri i saj, Manfredi, dhe se ndjehej e vetmuar, mësoi se Luka ishte ende i pamartuar dhe se kishte mbërritur aty që të punonte edhe për të motrën, e cila kishte mbetur e ve dhe nënë e tre fëmijëve të vegjël që kërkonin të rriteshin, bëri edhe propozimin që të bashkëjetonin në shtëpinë-vilë të saj. Pjatalarësi i pizzerisë i tha se do t’i duhej ta mendonte dhe se do t’i kthente një përgjigje në fundjavën e ardhshme.

Kjo i pëlqeu Ulrikës dhe vlerësoi para Helgës gjithë ato ditë pjekurinë e drejtpeshimin e mendimeve të shqiptarit, por edhe karakterin. Shoqes i tha se kjo e kishte ndezur më shumë dhe se mezi e priste atë çast që do ta fuste në shtëpi mashkullin, për të cilin shpresonte se do të mundej sado pak që t’i plotësonte boshllëkun që i kish lënë i shoqi me të cilin nuk solli në jetë asnjë fëmijë. Shkaku kishte qenë ajo vetë por këtë të fshehtë e runante brenda vetes si sekretin me të madh të jetës së saj, edhe pse kishte dëshëruar deri në marrëzi që të bëhej nënë.

Në takimin tjetër gjermania e dashuruar kish nxituar t’i tregonte se kishte pasuri, dy shtëpi, tokë e tre butiqe pranë bulevardit "Konrad-Adenauer-Ring" dhe në rrugën "Biebicher Allee", por edhe depozita në banka, aq sa "të rronte e jetonte pa asnjë kokëçarje. Të mos i dhimbte koka". Ajo tha se pas kësaj i mjaftonte njeriu. Ai që do t’i falte dashuri dhe do ta bënte sërish më të lumtur. Por Luke Darëzeza as edhe këtë herë nuk u lëkund e nuk dha pëlqim. Kërkoi përsëri kohë që ta mendonte propozimin.

Ulrika përsëri fluturoi e i tha Helgës se shqiptari është me karakter e ndoshta njeriu që kërkonte dhe që do ta bënte vërtetë të lumtur. Ai nuk u tundua as edhe nga pasuria. Pas kësaj shoqes së saj ku rrëfehej si para pasqyrës, iu duk se ajo kishte rënë në një dashuri të thellë. Ishte marrosur dhe shpresonte se kishte gjetur ndjenjën dhe pasionin e munguar pas ikjes së burrit të saj.

Luka, që atë javë kishte folur me të shoqen dhe i kishte thënë se në planin e tij ishte tani marrja e nënshtetësisë gjermane dhe pastaj mundësia për të tërhequr krejt familjen aty, nga ai vend që kishte mbetur pa asnjë shpresë. Do të ishin pak më shumë se tre vite dhe se duhej të duronin që të gjithë. Gjatë kësaj kohe shpresonte që të përfitonte nga pasuria e gjermanes së Wiesbadenit. Por Besa nuk ia dha aprovimin e saj. Luke Darëzeza nuk priti më. Pas një muaji e gjysmë në disa biseda telefonie, edhe pse nuk mori një pranim, qoftë edhe me një gjysmë zëri nga shoqia e tij e jetës në Shqipëri, këtë herë në një shëtitje buzë brigjeve të lumit Rhin, ku drekoheshin në "Restorant Cafe-Bar Rudersport 1888", i tha po propozimit të saj. Atë mbrëmje nuk lëvizën më që prej aty, por shkuan shpejt në një prej dhomave të katit të katërt të atij lokali të madh e magjepës në të gjithë zonën e lumit plak Rhin, që rrjedh i qetë e ujëshumë.

Dy ditë më vonë, para se të kthehej në shtëpi, Ulrikë Fon Setman i postoi pesë mijë marka motrës së Lukes në Shqipëri, duke i premtuar dashnorit të saj se nga njëmijë të tjera do të niste çdo një muaj. Pastaj i telefonoi pronarit të Lukes në "Pizzeri Apulien", se pjatalarësi ka gjetur një punëdhënës tjetër dhe se do të ndryshojë vendin e punës e nuk do të paraqitet më aty. U mbyll në shtëpinë e saj e për tri net të tjera nuk doli më që andej së bashku me Luken. Pjesën tjetër të javës vendosën ta kalojnë në Frankfurt mbi Main, duke shijuar restorantet dhe hotelet e shtrenjta të atij qyteti, por edhe duke bërë shëtitje me barkë. Në fund të javës tjetër fluturoi së bashku me Luken e saj për në Mynih dhe gjithë muajin e kaloi pastaj në disa vende alpine e kështjella baronësh të rënë nga vakti.

Pas "muajit të mjaltit" i bleu edhe një benz elegancë njeriut që pranoi ta ndante shtratin me të dhe e ngarkoi që të kujdesej për bisnesin dhe disa prona të saj. Vejusha nisi përsëri drejt Shqipërisë edhe kësaj radhe pesëmijë marka, me qëllim që motra e Lukes ta ngrinte kokën përfundimisht dhe ta flakte tej fukarallëkun për kalamajtë e saj, që kishte sjellë në jetë me burrin e vdekur i cili i mungonte prej disa vitesh.

Shtëpia në Westend, një vilë e trashëguar nga gjyshi i saj, baroni Kurt Fon Setman, u rigjallërua sërish. Mori jetë. Jo vetëm Ulrikë, por edhe shërbëtorja e saj Monikë, një grua dyzetvjeçare, pinjolle e një familjeje franceze, që kishin mbërritur aty që nga Lufta e Parë Botërore, nën kujdesin e Petërit, babait të germane, komandant regjimenti në front, u bë më e qeshur, më e hapur dhe e përzemërt që pas vdekjes së doktorit Manfred. Luke Darëzeza ndryshoi gjithçka në veshje e në mënyrën e të sjellurit, por edhe në karakter. Menjëherë nisi një kurs intensiv gjuhe, ndonëse gjermanishten e fliste ngadalë dhe me pak gabime, por komunikonte mirë. U bë më i mbyllur, fjalëpak dhe i heshtur, aq sa i ra në sy pas muajit të tretë të bashkëjetesës edhe vetë Ulrikës. E lajmëroi se për pushime do të niseshin për në Oberstdorf, në jug pranë masiveve të Lienchtensteit, në një pikë ku mund të bënin edhe ski. Për të parën herë vejusha dyshoi se shqiptari mundej të ishte penduar për lidhjen e re. Edhe pse kishin tashmë një diferencë prej tridhjetë vitesh, ajo mendonte se me trupin, linjat e saj të mbajtura me shumë kujdes gjatë gjithë jetës, por edhe pas një operacioni plastik që në kohën kur ishte gjallë Manfredi, hendeku nuk ishte i madh, të paktën në paraqitje.

E pyeti Luken gjatë një mbrëmjeje, ndërsa rinin atje në lartësi në verandën e një godine prej druri për atë që dyshonte dhe, pa pritur përgjigje, i kërkoi atij që ta mendonte mirë, ta peshonte deri në pikën e kthesës. Për këtë i dha afat vetëm tri ditë. Por shqiptari që u turbullua në fillim nga kërkesa e gjermanes, tha pa mëdyshje që në atë çast jo shumë entuziast se nuk e brente dyshimi dhe që as e kishte menduar e vlerësuar ashtu atë lidhje. Ndërkohë vetëm disa ditë më parë i kishte mundur t’i merrte një gjysmë fjale nënës së fêmijve të tij, Besës, në Shqipëri.

Pastaj ditët, javët, muajt dhe pesë vite kishin rrjedhur...

Nuk kishte kaluar më shumë se një minutë e gjysmë kur e gjithë kjo histori, si në një retrospektivë të thellë, i kaloi si një vizion filmik para syve dhe mendjes së tij, pas ngjarjeve që ndodhën dhe morën kthesën e papritur në shtëpi. Ktheu kokën edhe një herë nga qelqi i dritares që kishte përballë dhe kërkoi të gjejë shtëpinë e tij që kishte lënë pas. Afroi ballin dhe e vendosi mbi xhamin e ftohtë dhe gjithçka jashtë iu duk fluor dhe përsëri e përçudnuar nga rrëketë e shiut që zbrisnin mbi atë hapësirë e tejdukshme dhe e qelqtë.

Qëndroi një çast mëdyshas e pastaj vendosi ta ndezë cigaren, ndonëse gjermania ia kishte ndaluar që ta pinte atë në dhomën e grumi, kur flinin të dy. Drita që lëshoi shkrepësja u duk se e përflaku atë errësirë dhome, ku ndihej më shumë ngjyra kafe e perdeve të trasha, që dukeshin si në një skenë të mbyllur teatri. Atje përtej te krevati u ndez një abazhur dhe ai dalloi lakuriqësinë e një gjysmëtrupi të së moshuarës që u ngrit dhe u shpërvjel nga një jorgan me akllas të kuq. Pastaj gjinjtë e reshkur që iu varën poshtë e që nga ndriçimi i portokalltë iu dukën si të një të vdekure që kishte fjetur me të.

-Të kam thënë. Duhanin pije jashtë. I çuditshëm dhe i pagdhendur. Kokëtrashë. Si nuk mësove një herë? Injorant, - tha si një inatçore e pabindur duke u mëshuar fjalëve të fundit e ndarë ato me tonalitet një nga një.

Luka nuk iu përgjigj, por as edhe lëvizi nga vendi, sikur të mos ishte aty. Shtypi kokën e ndezuar të cigares dhe u bë përsëri i pagojë.

Ulrikë Fon Setman ashtu gjysmëngritur, me sytë e buavitur e të lëshuar nga lodhja, lëvizi para gojës së saj shuplakën e dorës, si për të larguar tymin dhe aromën e keqe të cigares që endej në atë hapësirë dhome hoteli. Nxori nga kraharori pastaj një klithmë duke shfryrë:

-Puufffffff!

6

Pritja zgjati deri aty nga ora nëntë e mëngjesit. Shpresonin se do të vinte Luka. Por ai nuk po jepte asnjë shenjë jete. Braçja doli, mori mikrobusin e tij dhe u fut në rrugën e ngushtë të lagjes, bri pallateve me tulla silikate, të ndërtuara që nga fundi i viteve '60.

Kur shkuan me kitaristin në hotelin që i kishte sistemuar një natë më parë, mësuan se gjermanka dhe Luka kishin dalë ende pa gdhirë në sheshin e mikrobusëve që bënin rrugën e kryeqytetit.

- Luka mbrëmë nuk ma zuri në gojë këtë largim të menjëhershëm, – tha njeriu që i kishte shoqëruar në mesnatë, - por ai medoemos që sot duhet ta ketë përcjellë Ulrikën për në Rinas dhe do t’i duhet të kthehet. Nuk mund të rrijë gjithë jetën në emigracion. Është e kuptueshme kjo. Ta hajë dreqi, të vjen pak ligsht se si ndodhi ajo me Besën. Një depresion i akumuluar dhe që shpërtheu nga dashuria për të shoqin dhe mungesa e tij shumë e gjatë në familje. Është grua e urtë, por ja që malli i patreguar të tret e të shkatërron plotësisht, duke të çuar në një disekuilibër të vërtetë mendor. Qofshin me aq!

Por Braçe Feratozi vendosi në çast:

- Do të shkoj ta gjej dhe ta marr në Rinas.

Fiku cigaren me këpucë mbi asfalt dhe hipi në makinën e tij. Të 70 kilometrat deri atje i bëri sikur jetonte në tjetër botë. Sillte dhe risillte ndërmend skenat e një nate më parë dhe i dukeshin krejtësisht të pakuptimta. Pa asnjë shkak. I vinte keq që ishte fyer pronarja e kushëririt të tij. Kur i solli, iu duk fisnike. I kishte dalë në krah Besës për ta qetësuar, sepse e kuptonte gjendjen e rënduar psikologjike të saj pas asaj mungese të gjatë të Lukes.

Kur erdhi pranë aerodromit, ishte pothuajse mesditë. Nga larg, mbi qiell, dalloi trajtat e një avioni që dukej si një zog migracioni dhe që mori kursin për në veri të kryeqytetit. Zbriti poshtë dhe shkoi të kontrollonte dy a tre lokalet e baret përreth, se mos ishin aty në pritje. Nuk kishte shumë njerëz e udhëtarë në atë orë, pastaj mori drejt portalit të një godine të sheshtë. Në një pemë të zhveshur dalloi një gjethe të zverdhur vjeshte që luante me dimrin. Në zyrën e informacionit i thanë se Luka e gjermanka, sapo kishin fluturuar me linjën drejt Frankfurtit. Sipas tyre, për pasagjerët kishte qenë një kthim i shpejtë dhe i detyruar.

Braçe Feratozi doli jashtë i pafjalë, e me një pezëm në zemër. Tentoi të ndezë cigaren, por ajo nuk mori zjarr. Hodhi me inat poshtë në asfalt fijen e djegur.

- Si iku ky njeri dhe la fëmijë, grua, shtëpi, e katandi?! - pyeti veten.

Pështyu pastaj cigaren si diçka të padëshirueshme dhe pa asnjë vlerë. E mblodhi brenda pëllëmbës së tij për ta hedhur te koshi i plehrave dhe bëri në mënyrë të pavullnetshme një hap. Qëndroi një çast dhe hodhi vështrimin lart. Iu duk se qielli kishte mbetur si një pikturë e papërfunduar.

Paris, mars 2010 , Bordeaux, prill 2016

* ( Kjo është katastrofë. Ma vranë burrin. Ma gjakosën. Oh zoti im )

Aleko LIKAJ http://aleko-likaj.blogspot.com/